Alþýðublaðið - 26.07.1941, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 1941.
ALÞVÐUBLAÐiÐ
Island aðalflugstöð Banda
ríkjanna í Atlantshafi ?
EFTIRFARANDI GREIN. sem þýdd er úr ameríkska
blaðinu P.M., sem gefið er út í New York, birtist þar
8. júlí s.l. eða daginn eftir að Bándaríkjaherinn steig hér
á land. Gr'einin er eftir Leonard Engel.
Kort af Norður Atlantshafi, sem sýnir flugleiðirnar til megin
landi Evrópu og Ameríku.
;------UM DAGINN OG VEGINN--------------------
1 Áróður frá London og Berlín. Tilraunir sem hafa mistekist. ►
J Samtal við tvo íslendinga í Berlínarútvarpinu, sem ætla að [
| bjarga landi sínu. Sleifarlagið með póstinn. Landkynning og [
J nýir möguleikar. íslendingar kváðu vera í vandræðum [
) með ís! [
—......ATHUGANDt HANNBAR Á HOBMDRJ.-----------
B.ANDARÍKIN Stigu í gær
stórt skref á'eiðis til hern-
aðaraðgerða framtíðarinTO'r.
Blöðin segja í morgun, að land-
ganga bandaríkskra sjóliða í Rvik
höfuðborg íslands ,þýði það, að
Bandaríkin geti nú léð fkrtnimga-
skipum fliugvélafyigd alla leið
upp að ströndum EngLands, ef
okkur þóknast svo, og að við
höfum komið í veg fyrir, að vold-
ugur óvinur, Þýzkaland, fengi
þýðingarmikla bækistöð.
Þetta_ er þó, samt sem áður,
lítill hluti þass, sem skeði í gær.
7. júlí 1941 var merkur áfangi
í sögunni. á þeim degi viður-
kenndi mesta sjóveldi heimsins,
Bandaríkin, að tímabili flotaveld-
isins væri að verða lokið, flug-
vélamar væru að koma í stað
herskipanna.
Vegna framkvæmda Roosevelts
og hernáms íslands er Bandarikj-
unum nú fært að hafa yfirráð-
in í lofti um gervalt Norður-
Atlantshaf. Frá flugstöðvUm
Bandaríkjanna er hægt að fljúga
yfir alit Noxður-Atlantshaf.
Bandaríkjaflotinn, sem getur
farið lengst til orustu og heim
aftúr allra fllota í heimi, þarf
ekk'i ísland sem bækistöð. Hann
getur fræðilega séð farið frá
hyaða bækistöð sem er á strönd-
unum við Norður-Atlantshaf, siglt
upp að landhelgi Evrópulanda,
tekið þar þátt í orustu og farið
heim aftur, án þess að þurfa
að útvega birgðir.
En ofansjávar skip geta þetta
ékki í xaunverwleikanum, eins og
nú er háttað, vegna flugflota ó-
vinanna. 1 framtíðinni er mjög
sennilegt, að þetta verði gersam-
lega ókleift, því að boftflotinn
er að öðlast miklu meiri eyði-
leggingarorku en sæflotinn.
Þess vegna er Bandaríkjunum
það nauðsynlegt, ef þau ætla að
tryggja sér athafnafrelsi í Atlants
hafi og verja það fyrir öðrum, að
ná á sitt vald öllum hugsanleg-
um flugvélabækistöðvum við At-
lantshaf. Væru þær í óvinahönd-
um yrði Bandaríkjaflotinn lítils
megnugur að verja Bandaríkin.
En séu þær í höndum okkar eða
bandamanna okikar, muu flotinn
geta haft virka starfsemi á haf-
Ínu í framtíðinni.
Herskipaflotar hafa haft mik-
íð hlutverk í sögunni, einkum
með því að gæta sigUngaleið-
anna milli meginlandauna og sjá
um, að hægt væri að flytja mat-
vörur, hráefni og unnar vörur
frá einu landi til arnnars. í
framtíðinni er sennilegt, að flug-
vélar komi í stað herskipanna
sem lögregla hafsins .jafnvel þótt
birgðaflutningar verði að mestú
að fara fram með skipum. Það
er auðveldara og auðveldara að
gæta yfirborðs hafsins úr lofti
en af sjó með hverjum deginum,
sem liður.
Núna vantar aðeins einn hlekk
í keðju flugstöðva Ameriku-
manna, Azoreyjax, sem eru
um 800 .mílur vestur af
Lissabon — Azoreyjar eru
nærri því 2900 mílur frá New
Yiork og 2300 mílur frá BermMda,
þar sem ameríkski flugflotinn
hefir þegar bækistöðvar. Það
þyrfti engan að undra, þótt Am-
eríkumenn settu herfið á land
á Azoreyjum, eða Bretar gerðu
út herleiðangur þangað.
Azoreyjar myndu styrkja mjög
yfirráð amerfkska flugflotans yf-
ir Atlantshafi, þar sem ve'ikast er
nú sem stendur — á svæðinu
suður af brezku ströndinni.
Um mestan hluta þessa svæðis
er hægt að fara á Iangfleygum
flugvélum. Samt sem áður væri
heimskulegt að gera ráð fyrir
því, að þessar flugvélar, þótt þær
væru margar gætju haft virkt
eftirþt.
Ef lofther á að bera árangur,
verður hann að hitta naglann á
böfuðið, ekki einu sinni (því að
eitt högg beygir stundum nagl-
ann) heldur oft. Það er ekki löng
vegarlengd ,sem slíkar flugvél-
áx geta farið — í mesta lagi
fáein hundruð mílur. Þá vegax-
lengd verður að tvöfalda, frá
bækistöðvunum, út iog heim aft-
ur. En þess ber að gæta hins-
vegar, að alitaf eru smíðaðar
fleiri og fleirf flugvélar og lang-
fleygaii og burðarmeixi.
En nú sem stendur er Ioftflot-
inn mjög áhrifamikill. Hann er
svo öflugur ,að IsLand, t. d., get-
ur jafnframt verið sóknarstöð sem
varnarstöð fyrfr amerfkskar her-
sveitir. Strönd Noregs er í 915
mílna fjariægð. Eins og kunnugt
er getur fjöguxra hxeyfla sprengju
flugvél flogið þá vegarlengd.
Bandaríkjaherinn hefir, með þvi
að hertaka Isalnd, loks fengið
bækistöðvar, sem hann getur not-
að til sóknar gegn landi, sem
þýzku nazistarnir hafa náð uindir
sig, og þessar hækistöðvar munu
verða því þýðingarmeiri sem flug
Iistinni vex fiskur um hrygg.
Umræðurnar um það, hvort
hægt væri að senda nógu margar
amerikskar flugvélar til ísiands
til þess að verna pað gegn árás-
um nazista sýna, að menn geta
átt von á því ,að ísland kunni
að eiga á hættu samskonar hern-
aðaraðgerðir og þær, sem notað-
ar voru við að sigra eyjuna Krít.
Sem stendur er enginn stórflug
völlur til á íslandi. En ef Am-
erfkumenn byggja þar stóxa
flugvélabækistöð, væri ekki ein-
ungis hægt að nota hana í jviam-
arskyni, heldux gerði hún kleift
ef um leið væru byggðar slikar
stöðvar á Nýfundnalandi og
Grænlandi, að smærri flugvélium
en nú er, væri flogið yfir At-
lantshafið. Það þyrfti þá ekki
að flytja þær á skiipum, sem
hafa nóg annað að flytja. En
akleift mun reynast að koma
þessu í framkvæmd áður en vetr-
ar. Það er ekki líklegt að vetur-
urinn haifi miklar hindXainiir í för
með sér gagnvart flutningum, en
hann mun verða til trafala rninm
flugvélum. Það verður of langt
fyrir þær að ná til nBestu flug-
stöðvar, ef veður skyldi versna.
En það, að ísland verði notiað
sem millistöð fyrfr flugvéla'r hef-
minni þýðingu eins og steudur.
li'tt héfir me'~i þýðingu, að þar©r
hægt að hafa bækistöðvar fyrif
flugvélar sem 'hafa eftirfit með
siglingum, ein's iog sú staðreynd
sýnir, að Þjóðverjar hafca lýst
það á hættusvæði, og þangað
geta Þjóðverjar .fliogið fjöguirna
hreyfla sprengjuflUgvélUm sínum.
En það sem hefir mesta þýð-
ingu í sambandi við hertöku
Baudaríkjanna er það, að þar get-
ur Amerika haft bækistöðvar ti)
varnar, ef hættan færist rtær —
ef Bretlandseyjar, sem eru aðeins
20 mílur frá ströndum megini-
lands Evrópu, skyldu falla.
Valsmeim fara tíl
Vestmannaeyja.
V ALSMENN, 2. flokkur og
e.t.v. meistaraflokkur fara
til Vestmannaeyja um næstu
helgi.
Fara þeir í boði Vestmanna-
eyinga og munu leika nokkra
leiki við þá, en hversu marga,
er ekki ákveðið. Þeir Valsmenn
munu fara landleiðna og í bát
frá Stokkseyri.
ÝZKA ÚTVARPIÐ sendir á-
róður á íslenzku á stuttbylgj-
um daglega kl. 6.45. Þessi áróður
er að mestu eins og venjulegur
þýzkur áróður, og er óhætt að
segja, að þrátt fyrir allt, stendur
miklu framar þeim áróðri, sem
ítalir senda út í loftið. Annars er
þessi þýzki áróður ekki líklegur
til að hafa nokkur áhrif hér á
landi og virðast hvorki Bretar né
Þjóðverjar hafa hugmynd um,
hvernig tala skuli til íslendinga
í áróðursskini, því að þessi áróð-
ur beggja, eins og hann hefir ver-
ið til skamms tíma, hefir áreiðan-
lega mist marks. Er útvarpið frá
London þó margfalt betra og má
vera að það batni enn, þar sem þeir
hafa ráðið til sín íslending, sem er
kunnugur öllum hnútum hér.
f ÞÝZKA ÚTVRPINU á fimtu-
dagskvöldið var birt samtal, eða
útdráttur úr samtali, sem danska
nazistblaðið „Fedrelandet” hefur
þóst hafa haft við tvo íslendinga.
Var allmikið gert úr þessu sam-
tali í hinutm íslenzka áróðri í
Berlínarútvarpinu. Ef nöfnin á ís-
lendingunum hafa heyrst rétt hér,
þá voru þau Magnús Guðþjörnsson
og Sverrir Matthíasson. Þessir tveir
ungu menn sögðust hafa dvalið hér
landi, þar til í maí 1940, eða þar
til Bretar komu hingað. Höfðu
þeir þá á einhvern hátt farið til
útlanda, lent síðan í brezkum
fangabúðum í Orkneyjum, en strok
ið þaðan á æfintýralegan hátt og
komist til Danmerkur. Var sagt að
þessir tveir menn ætluðu sér nú
að ferðast um Evrópu í þeim til-
gangi að safna liði íslendinga
erlendis til að frelsa þjóð sína
undan oki Breta og Bandaríkja-
manna.
SVONA VAR SAGAN SÖGÐ.
Hverjir þessir menn eru er mér
ekki kunnugt um, en ekki vantar
stór orð og glæsilegar fyrirætlanir.
Má segja, að ekki sé allur merg-
ur úr íslndingum, fyrst að þeir
eiga svona glæsilegar frelsishetjur
erlendis og þarf þá ekki að óttast
um framtíð okkar vesalinganna.
sem verðum að sitja hér heima
undir þrældómsoki Breta og Banda
ríkjamanna!
MENN KVARTA undan því, hve
mikil óregla sé á öllum póstsend-
ingum um þessar mundir. Ég hef
áður gert þetta mál að umtalsefni,
en það hefir engan árangur borið.
Fyrir fáum dögum fékk ég eftirfar
andi bréf, sem er gott dæmi um
sleifarlagið í póstafgreiðslunni:
„Fyrra miðvikudagsmorgun,
snemma var pakki með flugnaveið
urum settur í póst á Akureyri og
var lofað að hann skyldi fara með
hraðferðinni næsta morgun,
snemma, eða á fimmitudaig. Sá
sem sendi pakkann á heima hér í
Reykjavík, en var staddur á Akur-
eyri. Á sunnudagsmorgun fór hann
frá Akureyri og kom heim til sín
um kvöldið. "Var pakkinn þá alls
ekki kominn og kom hann ekki fyr
en á mánudagsmorgun. Þá höfðu
að minnsta kosti 4 hraðferðir ver
ið farnar milli Akureyrar og
Reykjavíkur síðan pakkinn var
sendur í póstinn. Þarna tapaði við-
komandi maður því fé, sem hann
borgaði undir pakkann og hafði
mikil óþægindi af þessu sleifar-
lagi”.
ÞETTA ER AÐEINS EITT dæmi
af fjölda mörgum. Vildi ég gjarn-
an að fólk skrifaði mér sönn dæmi
um vanrækslu póstsins. Ég vil ekki
þagna um þetta mál fyr en einhver
endurbót hefir fengist á því. Mér
er alveg ljóst, að hér er ekki um
neina óyfirstíganlega erfiðleika að
ræða, heldur að eins sleifarlag og
vanrækslu, sem alveg er óþarfi
fyrir almenning að láta bjóða sér,
en það er ekki nóg að skammast
út úr svona löguðu heima hjá sér.
Skrifið mér um það!
EITTHVERT BLAÐ var að tala
um landkynningu. Það er ekki út
í bláinn. Ég býst við að sjaldan
höfum við þurft jafn nauðsynlega
á góðri landkynningu að halda og
nú. Alþýðuflokkurinn átti á sínum
tíma upptökin að því að stofnað
var til landkynninga og réði því
að glæsimennið Ragnar E. Kvaran
stjórnaði því starfi. Það bar mikinn
og heillaríkan árangur, þó að hann
hefði varla frið í starfinu vegna
rógs og ofsókna frá málgögnum
þeirra manna, sem ætluðu sér að
einoka ferðamannastarfsemina f
landinu. Nú hefir starfið verið lagt
niður og er það illa íarið.
NÝLEGA birtist samtal hér f
blaðinu við Ólaf Proppé fram-
kvædastjóra S. í. F. sem er nýkom
inn heim úr langri dvöl erlendis.
Þar segir hann að einmitt nú höf-
um við mikla möguleika til að
auka markaði okkar í Vesturálfu,
einmit vegna þess að keppinautar
okkar séu nú ekki fyrir. Þetta ætti
að hvetja okkur til þess að taka
aftur up víðtækt landkynnisstarf.
íslandi er einmitt nú veitt ennt
meiri athygli en nokkru sinni áð-
ur, og við eigum að nota tækifærið.
í SAMBANDI við þetta dettur
mér í hug klausa, sem ég
las í ameríkska blaðinu „Daily
Mirror“. Þar er verið að lýsa ís-
landi og er skýrt frá landkostum
og meðal annars, að þar sé ekki
eins kalt og nafnið bendir til. Til
frekari skýringar er frá því skýrt,
að svo miklir hitar hafi verið á
íslandi í fyrra sumar að allir jökl-
ar á Norðurlandi hefðu bráðnað
og væru íslendingar nú í vandræð-
um með ís, þar sem þeir hefðu
ekki áður, af skiljanlegum ástæð-
um, frystihús.
ÞETTA SÝNIR, að ameríkskir
blaðamenn sækjast mjög eftir frétt
um frá íslandi og þegar þeir hafa
þær ekki þá búa þeir þær bara til,
eins sennilegar og þeSt frekalfet
geta.
NÝTIZKU BÓKABÚÐ
Frb. af 1. síðu.
kvæmdarstjóri hennar verður
Bragi Brynjólfssion, sem hefií
mikla kunnáttu í nekstri bóka-
verzlana, en hanin hefir lengi
s'tarfað við Bókaverzlun Sigfús-
ar Eymundsen.
Bðkaverzlunin verðuir í Alþýðu-,
húsinu við Hverfisgötu, þar sem
var vefnaðarvöraverzlun KRON.
Hefir allíiengi verið unnið að
bneytingu’m á in'rkréttmgu húsa-
kyn'nanna, og hefir Halldór Jóns-
sion arki'tekt teiknað hinn nýja
útbúnað. Er hann allur hirni
smekkliegasti, enda verðúr þetta
ein smekklegasta bókaverzlUn
Reykjiavíkur.
Hin nýjia bókaverzlun hefir
þegar náð hinuim beztu sambönd-
Um í EngLaindi og Ameríku og
á nú stórair sendingar af nýjiustU
bókUm á leiðinni frá báðMm
þessum löndum. Mun hún fylgj-
ast nákvæmlega með bókamasrk-
laði'num erlendis. Þá miun verzl-
unin fá öll hellztu tímariit og
myndablöð frá Ameriku og Bng-
laindi.
Að sjáifsögðu verða alilar is-
lenzkair bækur til í verzttútninjii,
og er þeim skipaður heiðurssess
í húsakynnum hennar.