Alþýðublaðið - 02.08.1941, Blaðsíða 3

--------♦ ALÞÝÐUBLAÐIÐ ♦------------------
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Bandalag Póllands og Rnsslands.
BANDALAG milli Rússlands
og Póllands! Pölsku,r her
s'tófnaðui austur á Rússlandi til
þess a& hjátpa Staiin á móti
Hitler! Hver hefði trúað því, fyr-
ir tæpum tveimtrr árum, þegar
Stálin réðást að baki Pólverjum
og tók hönduim saiman við Hitl-
er um skiftingu' Pélilands, a&slikt
ætti eftir áð s>ke, og það rneira
segja áður en tvö ár værti liðin?
Þáð hefir mairgt bneytzt á þess-
uim stutta tímu, og margt far-
ið öðru visi fyriir Stalin, en ætl-
áð var. í áigústLok 1939 hafnuði
hann- tilboði Englands og Frakk-
lands um varnarbandalag á móti
yfirgangi þýzka' nazismans, slleit
samninguim við þau, sem hann
hafði mánuðum saman dregið á
langinn, en þó haldið áfram til
málamynda, og iiiindiraltalði í stað-
inn vináttusáttmá'a sinn við Hitl-
er, sem undirbúinn haf&i verið
í ílaumi, á bak við samnilngar
menn Bieta og Fraikka. Þar með
hafði Stalin kastað grímunni. Nú
var ©kki lengur verið að tala Uim
,,baráttu gegn striði og fasisma",
né „vemd smáþjióðanna" gegn
yfirgangi þýzka nazismans. Með
‘vmáttusáttmálaniuim við Hitlergaf
Sta’in honum frjálsair hendiuir til
þess að ráðast á Pólland, í von
Um það, a& sú árás myndi,, einis
og raun varð á, lei&a til ófrið-
ar miilli Þýzkalands annafrsvegar
og Englands og Frakklands, sem
höfÖui Iiofað Póllandi hjáip, hius-
vegar. Sjálfuir ætla&i Stalin að
hafa aált á þuinU' ti] þess að
geta staðið yfir höfuðsvörðum
beggja öfiiðaraði.’anna um það er
ófriðinum væri lokið, en áskildi
sér þó að launiuim fyrir „hluþ-
Iieysið“, sem hann liöfa&i Hit.1-
er ,heliming Póllands og heilmild
til þess að innlima hin litlu
Eystrasaltsríki og Finnland aftiur
í hið rússneska þjóðafangelsi.
Þrernur vikuim síðar, þegar
Póiverjar áttu í vök að verjast
gegn hinni blóðugu árás Hitlers,
lét Stalin rauða herinn, þrátt fyr-
i ’ samningablundlð loforð um það,
að halda frið við land þieirra,
ráðast að baíki þeim ti' þess að
hirða sinn hluta af hörfanginu.
Og tveimur viikiuim síðar var hið
sameiginliega níðingsverk full-
komnað. Fuiltrúar Hitlers og
Staiins gátu aftur setzt að samn-
ingahorðinu og gengið frá skift-
ingu Póilands, eins og Prúsisa-
konungur og Rússakeisari á dög-
Um einveldisins: Hitlef fékk vest-
urhelmdng landsins, Staliin aust-
urhehning þess. Það var bróðuir-
Iega S'kift. Og sanlstundis hóf-
ust ofsóknir I báðUm hin-
um hemiumdu Jandshlutum.
Fangabúðirnar jiutu upp og þeir,
sem fíúðu undan böðlum Hitl-
er's á Vestur-Póllandi til Aiust-
ur-PóUands ,voru handtekniir af
Jeynilögreglu Sta]ins, G. P. U.,
sendir til baka eða setitir i rúsis-
neskar fangabúðir. Sömu skil
gerði Iieynilögregla Hitlers, Gesta
po, þeim, sem forðu&u sór und-
an sporhundum Staliins til Vesit-
ur-Pó’ands. í hinni löngu þján-
ingasögu pólsku þjóðarinniar eru
engin tvö ár til, sem komast í
hálfkvistimð þær. hörmungar, sem
hún hefir orðið að þola undir oki
Hitlers log Stalins síðan þeir
skiftu með sér tandinu í byrjuij
yfi rstan dand i s tyrjia'dar.
En skaimma stund verður hönd
höggi fegin. Það gekk að vísU
alit eftir áætlun fyrstu mánuð-
ina. Hitler snéri morðvopnum sín-
luim í vestlurátt, og Staliin gat í
næði uinnið á liítu Eystrasalts-
ríkjunttm. Finniand eitt gat með
ósegjanleguim fórnum varizt á-
rás hans. Fn herveidi Hitlers
reyndist ægilegra en Stalin hafði
æt.’að. Frakkland féll fyrir hinn,i:
vi’.iimannlegu árás ]>ess á örfá-
uim vikum. Síðan er Hitler bú-
inn að leggja undir sig alian
Be’.kanskagann iog e'niaingra Rúss-
land á meginlandiinUi. Og nú er
Staidn a& súpa seyðið af þeirri
stefnu, sem hann tök með vin-
áttusamningi sínunn við Hitier og
syikum sínum við Pölland og
lýðræðisríkin í Vestuir-Evrópu fyr
ir tæpum- tveimur árum.
Kaldhæðni veraldarsögunnar eir
oft nöpur.. Nú á stund neyðar-
i'nnar, em Pólverjar nógu góðir
tíli þess að gera við þá viniáttu-
'amning og hernaðarbandalag á
móti Hitler. Pólverjar hafa að
vísu ekkert land sem stendur til
þess að bjóða út tiJ hjálpar Rúss-
um á imóti hi'nini ægilegu að-
sókn. Þaö tóku þeir Hitlier og
Jin af þeim í saimeiningu fyr-
ir tæpum tveimur árum og nú
hefir Hitlier tekið það allt. Þeir
hafa heldur engan her nemaþær
fámennu sveitir hraustra drengja,
sem nú berjast hingað og þang-
að með Bretum. En það enu, eftír
því, sem fréttastiofa Reuters'1 seg-
ir, 600009 Pó.l'verjar í f,a(ng.a!búði-
um StaJins —■ 100 000 stríðsfang-
ar ,sem rauði iierinn tók í inn-
jrási'nni í Pólland og 500000 póli-
tískir fangar. Þá ætj'ar Stialin nú
að láta lausa til þess, að þeir
getí barizt með Rússum á móti
Hit’.er. Nú eru þeir nógu góðir
þegar hjálpar þeirra þarf við,
þó að fléstír þeirra væru lokaðir
inni í fangelsum Stalins eins og
g.Iæpa'menn fyrir aðeins niokkmm
mánu&um síðan og á þáhin hátt
JátnÍT gjalda þjóðernis síns o,g
stjÓTnmáéaskoðana.
Pólverjar hafa með sáttmálan-
um við Stalin sýnt mikla sjálfs-
afneitun, en Jík,a mikinn þroska.
Þeir vita af reynsJU, áð vináttu-
sáttmáji við Rússland Stalins er
ekki mikils virði, ef ástandið
skyldi taka þeim breytingum, að
Stalin sæi sér ekki hag í því, aö
ALÞÝÐUBLABIÐ
LAUGARDAGUR 2. ÁGUST 1941
Ólafur við Faxafen:
Hermaður leikur á
---»..
Hitler.
EINS og kunnugt er, granda
loftvarnabyssurnar ekki
nema litlum hluta af þeim flug-
vélum, sem skotnar eru niður.
Flestar farast í bardögum við
aðrar flugvélar.
Þetta er þó ekki af því, að
ekki séu skæð skotin úr loft-
varnabyssunum, heldur af því
að flugvélárnar, sem eru að
gera árás, halda sig yfirleitt
hærra en það, að skotin úr loft-
varnabyssunum nái til þeirra.
Ætluri loftvarnabyssanna er
því aðallega að varna flugvél-
unum að lækka sig um of. En
því hærra sem sprengjuflug-
vélarnar verða að halda sig í
loftinu, því erfiðara verður
fyrir þær að lritta tiltekna staði.
Venjulega hafa þýzku flug-
vélarnar, er gert hafa árás á
Lundúnir, haldið sig í 6000
metra hæð, það er sexföld hæð
Esjunnar. Stundrpm eru þær
hærra, þ. e. í 7—8 þús. m. h.
Stundum kemur líka fyrir, að
þær fara niður í 4 þús. metra.
En þao er skiljanlegt, að erfitt
sé að hitta þær af jörðu, jafn-
vel þó þær komi svona lágt;
þetta eru fjórar hæðir Esjunn-
ar, og það fer ekki mikið fyrir
flugvél í þeirri hæð, þegar af
jörðu er séð.
En þetta hefir ekki háð Þjóð-
verjum mikið, því ekki hefir
verið ætlun þeirra að hitta þá
staði, er hefðu hernaðarlegt
mikilvægi, eins og áður hefir
verið skýrt frá. Þó má sjá, að
þeir miða á ákveðna staði þeg-
ar gott er tunglsljós. En stund-
um miða þeir víst á kastljósin,
sem beint er gegn þeim, eða það
héldu að minnsta kosti ýmsir
Lundúnabúar, er ég átti tal við.
Gömul kona, er ég hitti, sem
sagði að hún hefði tvisvar orð-
ið fyrir því að hús hryndu, sem
hún bjó í, af áhrifum sprengju
(ég fann á henni, að hún var
afar drjúg yfir þessu), kenndi
því um, að kastljós hefði verið
á torgi þarna rétt hjá, en
skammt var milli húsanna (og
skammt varð milli þe'irra).
Sagði hún að árásum á þetta
liverfi, sem staðið hefðu nótt
eftir nótt, hefði linnt, þegar
hætt var að hafa kastljós
þarna.
Lundúnaborg er frá fornu
fari þannig byggð, að hér og
halda hann. En þeir vitia, að á
þessari stund'u, er StaJin maiuð-
Uigiur einn kostur, að nota sér
alla þá hjálp, seni hann á völ
á. Þessvegna hafa þeir gertbanda
lag við hann, ef það mætti verða
til þess, að styrkja vörnina og
undirbúa síðari sókn gegn hinum
sameiginliega óvini, þýzka nazásm
■anum, sean nú ógnar öllu frelsi
í heiminum.
Pólverjar þurfa ekki að fyrir-
verða sig fyrir þennan bainda-
lagssáttmála. Þeir hafa með hon-
Um aðeins enn einu sinni sýnt
sjálfsafnei'tun sína og einlægni
við málstað frelsisins. En fyrir
Staiin hlýtur hann eftir allt það,
sem á undan er farife að lnafa
verið beizk pilla.
þar um hana eru stór óbyggð
svæði, skemmtigarðar, ýmis
konar íþróttavellir o. fl. Elzti
hluti hennar er það, sem nefnt
er Borgin (City), en síðan óx
hún meðfram fljótinu, og með-
fram aðal-þjóðvegunum, er
geisluðu frá henni í allar áttir.
Hafa því auðu svæðin innan
borgarinnar fremur auldzt
hlutfallslega síðari áratugina,
en hún hefir öll stækkað mikið
síðan í fyrra heimsófriðnum.
En alls konar knattleikir eru
annað líf Breta, og hefir þátt-
taka almennings í þeim farið
vaxandi, og því þurft stærri og
stærri svæði fyrir þá leika. En
þegar loft hefir verið þrótið,
hafa árásarflugvélar ekki séð
hvort fyrir’ neðan þær var
byggt land eða óbyggt, þar sem
feldarnir af byggðu og óbyggðu
landi skiptast þannig á. Mikið
af sprengjum hefir því fallið
þar, sem þær gerðu ekki
annað tjón en að mynda gróf
eða gíg í kringum sig, þar sem
þær sprungu.
Þær skemmdir, sem mest ber
á í Lundúnum, eru brotnu rúð-
urnar. Þær fara af loftþrýst-
ingnum, þegar sprengjurnar
tvístrast. Vanalega fara rúð-
urnar inn í húsin, og eru lang-
algengustu áverkarnir, er menn
fá í loftárásum, af rúðubrotum.
En stundum kemur það fyrir,
að öfugstreymi verður, þegar
hús eru á milli, svo loftþrýst-
ingurinn verður meiri inni en
úti, svo það verður eins og
sprengjurnar sogi til sín, og
þeytast rúðurnar út. Unwin for
lagsbóksalinn alkunni, sýndi
mér glugga hjá sér, er þannig
hafði farið.
Oft má sjá langar húsaraðir,
þar sem hver rúða hefir farið.
Þegar Sigyn, kona Loka, sem
heldur skál yfir andliti hans,
svo eitrið drjúpi ekki framan í
hann, þarf að hella úr skálinni,
brýtzt Loki svo um í böndun-
um, að löndin skjálfa. Brotna
þá drjúgum rúður í borgum.
En snjallari rúðubrjótur sjálfu
landskjálfta-goðinu mun þó
Hitler. En siofræðina hafa þeir
báðir haft hina sömu, að lofa
öllu, og svíkja svo allt.
Ekki hefir verið til gler til
þess að bæta þetta nema að
litlu leyti. Það má því víða sjá
rúðulausa glugga í borginni. En
algengast er, að gert hefir ver-
ið fyrir gluggana með tré, og
eru þar á minni gluggar. Er
þetta bæði á íbúðarhúsum og
búðum. Er þá glerið (í búðar-
gluggum) helmingur eða þriðj-
ungur þess, er áður var, og ekki
í einu lagi. Á einum stað, þar
sem rúðan á timburþilinu var
óvenju-Iítil, sá ég standa: Verzl-
unin gengur vana-gang. Þessi
litla rúða vakti svo forvitnina,
að ég fór yfir götuna til þess
að sjá hvaða smávara væri seld
þarna. En það voru þá bifreiðar.
Mánuðum saman voru það að
meðaltali 20 manns á nóttu,
sern létu lífið í loftárásunum.
Og ekki síður kvenfólk og gam-
almenni en karlmenn, en hlut-
fallslega minna fórst af börn-
um, þar eð svo mikill hluti
þeirra hefir verið fluttur úr
borginni. Voru mér sagðar
margar einkennilegar sögur um
loftárásir, og ætla ég hér að
segja eina þeirra.
Ungur hermaður var trólof-
aður, því alls staðar lízt her-
mönnunum á yngismeyjarnar,
eða réttara sagt piltunum á
stúlkurnar. Svo er það eina
nóttina að sprengju er varpað
á húsið, þar sem unnusta her-
mannsins á heima, og hrynur
það. Er fregn þessi send sím-
leiðis til hleiðrunnar, þar sem
herdeildin var, er maðurinn
fylgdi. Hélt hann tafarlaust til
borgarinnar. Var þar verið að
grafa í rústum hússins, og var
búið að finna þarna 2 eða 3 lík.
Tók nú maðurinn til óspilltra
málanna, og mun rétt lýsing, að
hann hafi unnið eins og vitlaus
maður. Nálgaðist nú mjög sá
staður, er líklegast þótti að
stúlkan myndi vera. En nú
komu ljósaskiptin, og þeir Hitl-
ersmenn hófu sín venjulegu
læti í lofti, en jarðarmenn svör-
uðu með ákafri skothríð úr loft-
varna-hólkunum. Allt voru
tómir brestir og tómt brak.
Óhljóðin úr sprengjunum og
loftvarnatækjunum runnu sam-
an í eitt, en bjarma af húsa-
brunum bar við himin í ýmsar
áttir. En við dauf Ijós héldu
mennirnir áfram og áfram að
grafa. Og loks eftir 15 eða 16
tíma strit finna þeir stúlkuna
lifandi og lítið skaddaða. Hún
kom alheil út af spítala mán-
uði seinna.
„Nú, en hvað svo?“ spurði ég
sögumann minn.
„Ja, svo var ekkert frekar um
það,“ var svarið. „Maðurinn
var hermaður, og skyldugur til
þess að vinna allt móti Hitler,
sem hann gat. Hann vildi því
ekki láta Hitler fá tækifæri til
þess að skilja þau í annað sinn.
Þau giftust daginn eftir.“
Verð Qarrensdi
að líkindum þennan mán-
uð. Héraðslælmisstörfum
gegnir á meðan Páll Sig-
urðsson læknir. Auk hans
venjulega viðtalstíma verð
ur hann að hitta á skrif-
stofu minni kl. 2—3 alla
virka daga nema laugar-
daga.
Héraðslæknirinn í Reykja-
vík, 2. ágúst 1941.
Magnús Pétursson. I1
ST. VÍKINGUR nr. 104. Fund-
ur n.k. mánudga á frídegi
verzlunarmanna.
Embættismannakosning o. fl.
Að fundi loknum kl. 10 hefst
DANSLEIKUR.
Allir velkomnir.