Alþýðublaðið - 01.09.1941, Blaðsíða 2

MÁNUDAGUR 1. SEPT. 1941.
NÝKOMIÐ:
Verzlunarbækur
allar tegundir, feikna úrval.
Umslög
um 50 stærðir og tegundir,
INGÓtfSHVOLI®SIMI
Barnaleikföitg
Bílar, Flugvélar, Skriðdrekar, Ivlótorhjól, Járnbrautir,
Sparibyssur, Berjadósir, Dúkkur, Andir, Svanir úr celloid,
Meccano, Blöðrur á 25 aura o. fl. nýkomið.
~”K. Einarsson & Björnsson.
ÚtSTir-Dráttarvestir
Nú eim máBeaöamétin Mla
éráttarvextlr á 2. hluta
átsvara til Ræjarsjéðs
Reykjavfkur. sem ekki eru
greifiM af kaupi gjaldend^
ann. i
ALÞVOUBUÐIÐ
j----— UM DAGINN OG VEGINN----------------------
< Hermennirnir verða að fá meiri skemmtanir — og setuliðs-
| stjórnirnar verða að sjá fyrir þ’eim. Geta kvikmyndahúsin
| ekki haft fleiri sýningar á hverjum degi? Breytt nafn á
i Mogganum.
...... ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU.
OKÝRSLA ástandsnefndarinnar
hefir að vonum vakið meira
umtal en flest önnu'r mál, sem upp
hafa komið hér. Og að vonum
hefir hún vakið margs konar um-
ræðuefni. Eitt þeirra er þörf her-
mannanna fyrir skemmtanir.
Mörgum mun þykja að skemmt-
anir þær, sem hérmennirnir eiga
völ á, séu tkki nógu fjölbreyttar,
og getur maður, sem sér þá eigra
hundruðum saman um götur bæj-
arins á hverju kvöldi, algerlega
að því er virðist stefnulaust, sann-
færzt um að svo sé.
ÞAÐ VIRÐIST VERA nauðsyn-
legt að komið sé upp nýjum og
fjölbreyttum skemmtunum í þessu
skyni. Sá ég það líka í ensku blaði
í vetur, að það myndi verða gert,
en mér vitanlega hefir minna orð-
ið úr því í sumar en ætlað var.
Síðastliðinn vetur var skemmtana-
starfsemin meiri og var mjög vin-
sæl. Svo virðist sem Bandaríkja-
hermennirnir eigi ekki völ á nein-
um skemmtunum af hersins hálfu.
Virðist þó vera hægur vandi fyrir
þá að fá skemmtikrafta hingað að
minnsta kosti við og við.
ÞAÐ MUN HAFA KENNT
nokkurs misskilnings meðal her-
mannanna út af umræðunum um
stúlkurnar. Umræður okkar ís-
lendinga um þetta mál eru okkar
einkamál og í þeim felst ekki
snefill af andúð gagnvart her-
mönnunum, hvorki þeim brezku
eða ameríksku. Það hljóta þeir
og að skilja, að þeir geta ekki
fengið allar nauðsynjar sínar hér
í okkar litla landi, hjá okkar fá-
mennu þjóð. Okkur kemur ekki
við hvernig erlendir hermenn haga
sér á Kubu, í Singapore eða ann-
ars staðar. Þær þjóðir, sem senda
hermennina hingað, verða að sjá
þeim fyrir öllum nauðsynjum.
VIÐ ERUM EKKI svo mörg hér
eða rík, að við getum látið menn
eða annað í gin ófriðarins, enda
ber okkur engin skylda til þess
og enginn hefir krafizt þess af
okkur. — Fyrir nokkrum vikum
sá ég það í ensku blaði, sem gefið
er út hér, að íslendingar ættu að
koma upp góðum skemmtunum
fyrir ameríksku hermennina. Þeir
hefðu sæmilegt kaup og myndu
fúsir að borga. Væri vel athug-
andi fyrir menn að vinna að
þessu. Hermennirnir þurfa
skemmtanir og verða að fá þær.
Það er ef til vill eitt þýðingar-
mesta atriðið í baráttunni gegn
lausunginni.
KVIKMYNDAGESTUR skrifar
mér eftirfarandi: „Mér finnst ekki
mega vera útrætt enn um kvik-
myndahúsin. Aðalskemmtun meiri
hluta bæjarbúa er að fara í bíó að
staðaldri, 2—4 sinnum í mánuði,
eftir aldri og smekk. Sumum
finnst nóg um bíóferðir unga
fólksins og má það lá, hver sem
vill, því að viss menntun er í að
fara í bíó, jafnvel þótt myndirnar
séu ekki allar góðar.“
\
„AF KVIKMYNIK'M má hafa,
auk skemmtunar, ýmsan fróðleik,
ekki sízt málakunnáttu, og er ó-
hætt að fullyrða, að ætíð fáist
nokkur orð og setningar í „orða-
safnið" í hvert sinn. Er varla hægt
að bera það saman við tíðar kaffi-
húsasetur með öllu því, sem þeim
fylgir, jafnvel þótt „ástandið“ sé
boðið og búið með sína „ensku“-
kennslu handa hverjum þeim, sem
gerir sér dælt gið það. Nei, kvik-
myndir eru og verða aðalskemmt-
un ungs fólks og jafnvel eldra, ut-
an h.eimilanna.“
„FRÁ ÞVÍ að hin óeðlilega
fjölgun varð í bænum í fyrravor,
hefir aðsóknin að kvikmyndahús-
unum farið sívaxandi, bæði vegna
þess að aðkomumenn kaupa stóran
hluta sætanna á hverju kvöldi, svo
og vegna þess, að aðsókn bæjar-
búa sjálfra hefir aukizt að mun.
Þrátt fyrir hermenn allt í kring
finnst þeim þeir vera helzt „f
friði“ í kvikmyndahúsunum, af
öllum opinberum skemmtistöðum.
Og nú er svo komið, eins og þít
hefir minnzt á, Hannes, að vart er
hægt að ná sér í miða, þótt manK ;
langi til að fara í bíó. Er þetta
alkunnugt. Ekki bætir úr að kom-
in er upp heil stétt af okrurum,
strákum, sem kaupa upp miðana
og selja fyrir utan dyr kvik-
myndahúsanna með 200—300%
álagningu á kvöldin, já, og fá
færri en vilja á þessu verði. Þetta
veit hvert mannsbarn. Eru engin
ráð við 'þessum ófögnuði? Þegar
komið er í slíkt óefni, er um tvær
leiðir að velja: 1. Að kvikmynda-
húsum veroi fjölgað. Hvenær
verður það? 2. Að sýningum sé
fjölgað hjá þeim kvikmyndahús-
um, er fyrir eru.“
„SÝNINGARNAR ^eta hæglega
verið þrjár (í stað tveggja) kl.
6,15, . 8,15 og 10,15 og mætti.
gjarnan sleppa hléunum eða stytta
alltaf í 5 mínútur. Fyrstu sýningu
myndu margir álíta óheppilega
vegna vinnutíma síns. En bent
skal á, að í fyrsta lagi myndu mjög
margir Reykvíkingar bæði vilja
og geta hagnýtt sér þessa sýningu
(miklu frekar en að standa í
gamla stappinu) og hvers vegna
ekki aðkomumenn? Sama gildir
um síðustu sýninguna, sem þá'
gjarnan mætti vera bönnuð fyrir
börn innan viss aldurs, vegna þess
að komið er fram á nótt, er henni
er lokið. Miðsýningin ætti að vera
eingöngu fyrir íslendinga."
„ÉG SÉ EKKI að neitt sé þessu
til fyrirstöðu. Hvað finnst bíóeig-
endum og almenningi? / Hva®
finnst þér, Hannes? Viltu ekki
koma þessari uppástungu á fram-
færi í dálknum þínum. Þá er
henni borgið, vona ég.“
GUÐMUNDUR JÓNSSON sagðl
við mig í gær: „Ég vil breyta
nafninu á Morgunblaðinu. Það •
ætti að heita ,,Háaegisblaðið“.“
Hannes á horninu.
Skrifstofiimaður
'ariawsfii* E»ékifia:8i£SI ejetBip
fefiagið astviraiawi strax.
V. Á.
Pétur Sigurdsson:
ið Eilkln Irnn.
/
——•—--—*-
HVER eru hín dýrmætustu
verðmæti, sem ásamt öðru
fara fiorgörðum á stiríðstímum?
Pað em ekbi eigtnir manna og
ekkíi miannslífin heldur. Mönnum
blöskrar hin ógu.rlega eyðilegg-
Sng stríðsskelfinganna: Borgir
brendúr, stórhýs'i, skrauthallir og
híbýli manna.sprengd I lioft upp,
rfsavðxnum herskipum og kaup-
fönim sökkt í sjáviarins djúp, og
jörðin ,,tætt í trefjair og flög“,
e*ns log skáldið kiemst að orðí.
En þá raskast einnig sjálf und-
írstaða að félagslífi m)anna og
mennJngu. Jafnvel trú manna bil-
ar, sem er peim lífsspursmál á
öllum tímum- Menn ruglast f
isktoðuinium sínum og missa trú á
ðllu og röllum, missa trú á kenn-
Ingum, stefnum, stjórnum og
völdum, flokkium og forystumönn
um. Missa trú á menningunmi, á
hieíminum og fnamtíðinni, og jafn
vel Guði, hafi menn pá yfirleitt
neynt að halda í slíka trú.
Petta er hið mítkla h,rnn, h;ið
ægilegasta tap, alvarlegasta eyði-
leggingin. Þetia er hið s i ð f e r ð i-
Iega hrum.
Enginn furða pótt þannig fatri
á tímum, er jafnótXúlegir hlutir
genast og pað. að fjandsamlegir
keppinautar og afguðir pjóðanna
— eins og Hitler og Sfþalm —
látast vera vinir og faðmast að
ölíum hleiminum ásjáandi, þófiB
ekki sé nema um stundar sakii*.
Hvernig geta mtenn tlfeyst loif-
orðum og kenningum leiðtog-
anna?
Hér verðuir ekki hægt að rekja,
hvernig hin siðferðilega hnáignum
hefir gripið uim siig á síðastliðn-i
um tveim mannsöldhum. En segja
má pað sem fæstum orðlum, að
sviksemin fcpmst^til valda á rúst-
um hins kristilega „micirals“.
Hvernig færi um steinhúsagerð
byggingamanna, el sementið væri
ónýffl eð*t eltkert? Allt myndi
hrynja- Svo hefir og farið um
alla félagslega byggingu pjóð-
anna. öll skipulagning heflur kom
izt í pnoit og hiipnið. .Þair hefur
vantað eitthvert tengiafl, eitthvert
sement, e'tthvert heilimagn, er
héldi öllu sasman. Um nokkra ára-
tuga skeið vann efnishýggjan ó-
sleitulega að pvf íað sbo>a se-
mentmiu burt -úr htnni féliags-
legu byggingu þjóðanna og mann
félagsins. Pjóðraékt og ættjarðar-
ást var aðeins eigingirná; og svik-
semi við alpj'óðabræðralagið,
Guð var gamaldags grýla, sem
e'kki sómdi hásköliamenntuðum
mö'inum og upplýstum pjóðum.
EHt fræðikerfið byggði guði út
úr náttúmnni, annað byggði hon-
um út úr lífinu, hið priðja
byggði honum út úr miannssál-
inni. Héilimagnið var farið, se-
mentinu skiojað biuri; eftir var
hræðilegt tóm, átakanleg vöntun.
Niður í þettia tóm steypti Hitl-
arisminn sér og póttist hafa
laiusnahorðið; og pví verður ekki
neitað, að hann reyndist heili-
magn eða sement sinni fæðingar-
þjóð. — En hvílíkt einmgarafl!
Hvilíkt heilimagn; hatur og of-
beldl
Rennum nú augunum til baka
Og athugum, hvernig syiksemin
kemst til valda í heimi stjórn-
máianna. Á undan síðustu heims-
styrjöld höfðu Pjóðverjar, Eng-
lendingar og Frákkar lofað að
virða hlutjeysi Belgíu. Pessu til
staðfestingar undirrituðu pessi
þrjú stórveldi ákveðinn sáttmála.
Petta loforð sviku Pjóðverjar,
•töluðu svo digurbarkalega og
sögðu, að Englendingar ætluðu
í strið út af lítilfjöriegum bréf-
snepli. Peir gerðu ekkert úr því,
að heiður priggja stórvelda var
háður þessum bréfsnepli.
Svo kemur Wilson, forseti
Bandaríkjannia til sögunnar, peg-
ar heimsstyrjöldin er að 'gera út'
af við þjlóðir Norðurálfunnar.
Hann gengur fram sem eins kon-
ar fuljtrúi og sáttasemjari banda-
lagspjóðanna og lofar Þjóðverj-
um pví, að vilji þeir leggja nið-
ur hina óvægú Og dnræði.skenndu
herstjórn og ganga að friðar-
samningum, þá skiuli friðurinn
verða saminn af sanngirni og
án' þess að hallað verði verulega
á nokkurn striðsaðiljann. Þetta
loforð gat Wilsion aidrei efnt.
Versaiapingið og valdamenn Eng-
lendinga og Frákka komu í veg
fyrir það. : \
Pá hafði Wilsop iofað Þjóð-
verjum jiví, að stofnað 'skyldi
þjóðabandalag, er leysti vanda-
mál þjóDanna á friðsamlegan
hátt og með fullri siajnngirni, og:
skyldi þetta þjóðabandalag verða
verndari hinna mjj'nnimáttar
þjóða. Auðvitað ætlaðist Wilson
til þess, að Bandaríkin væm liks
í þessu þjóðabandalagi. En
hvernig fór? Pegar Wilson kom
heim til Bandaríkjanna varð hon-
um ékkert ágengt í þessu. Sjálf-
um sér mátti hann um kenna að
nokkru leyti. Upphaflega hafði
hann ekki tekið hinn sterka and-
stöðuflokk sinn í Bandarikjunum
með í ráðin, og váfaiaust hefir
það verið fyrir áhrif sterkra.,
manna í þeim flokki, að Wilson
hafði ekki sitt mál fram í þjóð-
þingi Bandarikjanna. P nnig var
hann tvívegis gerður svikari við
Pjóðvepja. Verk hans varð aðeins
hálfverk og verra en það, eins
og nú er komið á daginn. Wilsion
barðist fyrir glæsilegri hugsjón,
en hafði ekki kraft til þess að
koma henni í framkvæmd- Von-
svilrinn og vopnum flettur hneig
hann sjálfur undir þunga á-
byrggar oig vonbrigða og hvarf
af sjónarsviðinu-
Af 63 þjóðurn heimsins inynd-
uðu samt 55 þjóðabandalag.
Þetta bandalag lofaði samvinnu
pjóða á milli, friðsamlégri lausn
á deilum og vandamáium þjóð-
anua, og smáþjóðunium vemd og
öryggi. Einnig var stefnt að ták-
mörkun vígbúnaðarins og afvopn-
/