Alþýðublaðið - 04.09.1941, Blaðsíða 3

---------* MÞÝÐDBLAÐIÐ —------------------------
Ritstjóri: Stelán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
A L Þ ÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Sorglegur atburður.
AL»>YPUBLAÐIP
FIMMTUDAG 4. SEPT. 1941
ÞEGAR VALTIN VAR SOVÉTSKIPSTJÓRI:
Frá Herodesi til Pílatusar
„ . ... ... . - \ , . ; -
út af einni dráttarfesti.
EGAR fnegnin um mðings-
verkið á .,Heiðmörk“ barst
út um bæinn, var eins ag menn
væru lostnir reiðarslagi.
Slíkir atburðir hafa aádrei
gerzt hér á landi fyrr, iog menb
áttu bágt með að trúa því, að
siðaðir menn fremdu slíka glæpi.
En fregnin xieyndist því miður
sönn; miá'lið er upplýst og hinir
seku afbrotamenn bíða dóms.
Flestir munu teija, að hér sé
ekki um afbnot að' ræða gegn
þeim hjónum einUm. sem urðu
fyrir hinni fúlmannilegu árás, eða
kionunni, sem misþyrmt var, held-
ur §é hér Um að ræða árás, sem
snertir lofekur öll og geiir fram-
tíðina uggvænlega fyrir okkur.
Við óttumst, að efeki takist að
afstýra slíkum eða líkum atburð-
itm, 'Og að við kunnum ,að verða
fyrir fieiri. árásum áðuir en lýkur.
Petta er eðliLegur ótti. Hann
stafar af því, að hér hefir sikyndi-
lega opnast fyrir okkur sýn inn
á svið ófriðarins, sem við höf-
um aldrei hugsað um — og alis
ekki átt von á.
En menini sikyMu forðast að
dæma allt hið enlenda setulið
leftir þeim ólánsmönnum, sem
brotið bafa helg lög þess dg
gerzt níðingar, ekki aðeins gegn
okkur, heMur og gagnvart sinni
eigin þjóð.
Því að íslendingar geta verið
fuUvissir ium það, að þessi sorg-
liegi atburður hefir engu síður
vakið óhug hjá stjóm setuiiðsins
en hjá okkur, því að ,hún óttasit,
að hann geti orðið til þessáð setja
svartan blett á herliðið, sem hér
dvelur, og bandaríksku þjóðina
í heild í okfear augum. ,Munu
menn gera sér ljóst, að stjórnl
setuliðsins hefði ósfcað eftir því,
að fslenidingar fengju önnur
kynni af ameríksku hermönnun-
um en þessi atburður gefur efni
til. En eins og það ;værj rangt að
hún við þegar í stað og tók sér
enga hvíld fyrr en málið var
uppiýst til fuills- Og yfirfotingi
herdei-ldarinnar, sem ólánsmenin-
irnir tilbeyra, hefi'r, með yfiirlýs-
ingu' sinni í blöðunum í gær,
fullvissað okkur um, að afbrota>-
mennirnir verði Látnjir sæta
þyngstu refsingu. Verður og að
vona, að það verði tajið sjálfsagt,
að blöðunum verði gefinn kostur
á að segja frá því, hvaða refs-
ingu mennirnjr fá.
Það ©r von manna, að þessi at-
burður verði ekki tiil þess að
skapa hér erfiðara ástand en
orðið er. Það er sjálfsagt að tafea
þessuim atburði með stillingu, en
óhjákvæmilega verður þessi at-
burðlur lærdómsríkur fyrir okkur.
Hann mun kenina okkur að hailda
betur hópinn en við höfum gert,
að dvelja meira á heimilunlum en
tíðkast hefir síðan landið var her-
numið, að búa meira að okkar en
við höfum viiljað til þessa.
Við ætturn að minnast þess nú
og framvegis, að meðan byljirnir
æddu, um einangraða sveitabas-
ina og fátæklegu baðstofurnar
jokkar í gamla daga, logaði skært
sá elduri sem lýsti okkur gegnum
myrkur fátæktar 'Og Umkomu-
leysis og tryggði það, að við
gætum verndað þjóðarverðmæti
okkar og byggt áfram á þeirra
grundvelli.
Enn geysa byljir og hríðar
kringum okkur.
Nú búum við x steinhúsUm og
hlýjum stofium. Ættu híbýlin
okkar nú að reynast okkur verr
en baðstofurnar í gamla daga?
Ættu mennmgaritækin, sem við
nú ráðum yfir: útvarpið og hin
mikla bókaútgáfa, að reynast
máttarminni en rímurnar og sög-
urnar þá? Það er ótrúlegt.
Við verðum að gera okkur
fulla grein fyrir hættUnuxn, þó
að þær komi ékki frá eldspxengj-
VIÐ fórum um Kielarskurðinn
um nótt. Það var lífct og að
sigla um Ijósum skreyttan þjóð-
veg. Undir dögun fór tundur-
spillafikxtadeild fram hjá okkur.
Kurteislega dró ég upp raúða
fánann, þegar hin gráu her-
skip voriii fyrir stafni, og mér
til mikiliar gieðd sá ég þau svara
með fánum sínium.
Á stóra hafnargaTðdinum við
Holtenau stóð Kostin skipstjóri
og bauð mig velkominn. Hann
kiorn um borð í pioner áður en
við kömwn að skipalæginu, þar
sem togaiirm Lososi lá, en hann
var nýsmíðaður í Kiel. Ég sá
þegar, að hann var einn afi þeim
traustbyggðustu togurum, sem ég
hafði séð á floti og tvisvar sinn-
um stæni en Pioner.
Það var engin skipshöfn á
Lososi.
Kostin skipstjóri fullyrti, að
engin þörf væri á skipshöfn, þar
sem Pioner ætti að hafa Lososi
i eftirdragi. Ég sagði, að ég
þyrfti að minnsta kosti þrjá menn
uan borð í Lososi, jafinvel þótt
ég hefði skipið í eftirdragi, væri
nauðsynlegt að stýra þvi, ekki
sízt úti fyrjr klettóttri sti'önd Npr-
eg,s. Kostin skipstjóri sagðií, að
Sovlorgflot hefði ekki geri neinar
ráðstafanir til þess að hafa skips-
höfn um borð i Lososi.
— Jæja, í þessu tilfelli ert þú
Sovtorgflot, sagði ég. — Þar af
leiðandi geturðu gefið, mér leyfi
til þess að ráða þrjá menn í
viðbót.
— Það pr alveg úti lokað,
sagði Kostin. — Ég get ekki tek-
íð á mig þá ábyrgð.
Hann nétti mér skipsskjölin og
ég skrifaði undir viðurkenningu
fyrir því, að ég hefði tekið viið
nýjum togara.
— Meðaj annara orða, sagði
Kostin skipstjóri, — hefirðu kort
jdir Þrándheimsfjörð?
— Nei. “
—I hamingju bænum fáðu þér
kort yfir Þrándheimsfjörð, sagði
hann. — Þar er lítil höfn, sem
kölluð er Muriivík. Á leiðinni tjl
M'uirinansk áttú a^ð koma. við í
Muruvík og taka þar tvö hundr-
uð to.n;n af hráefni í pappír. Það
á að fara til Murmansk.
— Hráefni í pappír? spur'ði ég
undrandi?
— Já, auðvitað hráefni í papp-
ír. Láttui það í Lososi og farðu
með það til Murmansk. Hérna
eni skjölin og nú á allt að vera
í lagi.
Ásamt skjölunium rétti hann
mér eina flösku af kampavíni
og snaraði sér inn í vagn, sem
beið hans. iH;an!n varð ®ð fara
(jil Rremon til þesis iaið sjá um
áð koma áf stað öðru skipi. Um
leið og hann ók af stað kallaði
ég á eftir boínium. — Hvernig
er það méð dráttarfesrti, til þess
að draga Lososi ineð?
— Það er ágæt dráttarfest’i um
horð í Pioner, kallaði hainn glað-
lega og veifaði báðuun höndum
í kveðjuskyni.
Ég fór með tveimur hásetum
—......... ♦ ..........
fram í, til þess að athuga drátt-
arfestina. Það kom í ljós, að hún
var ekki annað en kaðalendi,
tæplega hundrað fet á lengd, allt
iofi stutt til þess að draga skip
eins og Lososi yfir mifeinn hluta
Atiantshafsms. Með svo sítuttri
festi var hætta á því, að skipin
rækjust sasman í þungum sjó olg
brotnuðu bæði. Auk þess var
hættara við, að stutt íesti slitn-
aði, ef hún yrði fyrfr skyndilegu
átaki. Ég ákvað því að fá mér
aðra. festi.
Ég hafði engar áhyggjúr af því,
þó að engin skipshöfn væri um
btorð í Lososi. Ég gat látið þrjá
meinn af Piorner um borð í Lososi
og siglt Pioner með niu rniarma
áhöfn. Ef verkalýðurinn í Rúss-
lamdi gat framkvæmt fimm ána á-
ætluinina' á þremur árum með því
að lifia á þurm braiuði iog musli,
hvers vegna gat ég þá ekki siglt
tveimur skipUm með einni áhöfn
til Múrmaínsk?
Ég fór í land og símaði til
Deriitra, sovétsiglingafélagsins i
Hamborg. Glaðleg rödd með
rússneskum húeim svairaði-
— Mig vantar dráttaríesti,
sagði ég. — Nógu langa dráttar-
festi; annars get ég eikki lagt af
stað til Murmansfe.
— Dráttarfiesti? Gerðu svo vel
og útskýrðu þetta betur, féiagi.
Loksins var ég búinn að út-
skýra það, hvernig drárttahfesti
liti út og hvers vegna ég gæti
ekki lagt áf stað án þess að’
fá hana. — Ég þarf góða drátt-
aijfesti, sagði ég að liokum, og
ég þaií að fá hana strax.
Það var steinhljóð stundarkorn
í hinum enda símans. Ég heyrði
ákafar deilur á rússnesku. Því
næst sagði röddin:
— Það kann vel að vera, að
þig vanti dráttarfesti félagi, og
ég efast ekki Um, að svo sé. En
hún er mjög dýr. Ég veit ekki. —
Sennilega er bezt, að þú talir viö
'fuiltrúa u;anríkisverziunarinniar.
Þvi næst fékk ég samband við
hann.
— Ég þarf að fá dráttarfesti,
sagði ég. Og aftur varð ég að
skýra firá vandkvæðum mínUm
frá upphafi.
— Jæja, sagði fulltrúi utanrík-
isverzlunarinnar. — En hvaða
tryggingu hö'fium við fyfir því, að
dráttarfiesíin verði send okkur
aftur ftá Murmansk? Ég á ekki
von á, að við sjiáum hana nokkru
sinni afitur. Við. —
— En ég þarfi að fá dráttar-
festi, öskraði ég í símann.
— AuðvHað, auðvitað, en ég
get ekki tekið þá ábyrgð á mig,
féliagi. Ég skal gefá þér sam-
band við varaforsetann. Ég er
viiss um, að hann hefir ánægju
af að geta greitt fyrir þér.
Varafiorsetinn kom í símann.
— Mig viantar dráttarfesti,
siagði ég.
— Auðvitað, félagi. ... Lofaðu
mér aðeins að ráðfæra mig við
ritarann minn. Vertu þolmmóður
Iandartak.
— Ég þarf að fá dráttarfestina j
strax. Án hennar get ég ekki lagt
af stað- Dráttarfessti kostar þrjú
hundruð mörk. Það er betra að
kaupa dráttarfestina strax en að
eyða peningum í hafnargjald.
— Það er fuilkomlega skiljan-
legt — auðskiiið mál. Én setjúm
nú svo, að þú getir koinist afi
án dráttarfestar, að hún sé þér
ekki bráðnauðsynleg. Ég get ekki
tekið á mig þá ábyrgð, að kaupa
dráttarfesti, ef ekki er brýn þörf
á henni.
— Kæri félaigi! Ég þ arf að fá
dráttarfesti.
— Auðvitað, auövitað! Biddu
lofufiítið. Ég þofi ekki annað en
að ráðfæra mig við aðra.
Ég beið. Svo hfingdi ég aftur.
Ég var meir en klukkUtíma við
símann. Loks fékk ég svar firá
Hamborg.
— Við megum ekki kaupa
handa yður dráttafiesti. Við höf-
um rannsakað málið og komizt
að raun um, að það er ágæt
dráttaifiesti um borð í Pioner.
Mér var gefið það ráð í Ham-
borg, að leita á náðir viðskipta-
máiafuiltrúa Rússa í Berlín. Ég
hringdi til Beflíniar.
— í?g þaifi að íá dráttarfesti,
sagði ég, — til þess að koma
tveimur fiissneskúm skipúm til
Múriniansk. Ef ég fæ ékki drátt-
arfestina, verða bæði skipin kyr
í Kiel.
Befiínarmegin í símanum sagði
dimin log drungaleg rödd: —
Jæja, við skulúm ræða málið;
hringdu aftur eftir tuttuigtu og
fjórai klukkutíma.
Ég beið i tuttugu '0g fjóra
klukkutíma. Kostnaðurínn við
sólarhrings bið var nærri því
hundrað mörk. Svo hringdi ég
aftur til Befiínar.
— Það er skipstjiófinn á Pioner
sem talar. Hvernig er þetta með
dráttarfestina?
— Ó, dráttarfestin! Við höfum
hringt til Hamborgar, og þar var
okkur sagt, að það væri ágæt
dráttarfesti um borð í Paoner.
Gerðu svo vel og niotaðu hana.
— Það er engin dráttarfesti
þiar, öskraði ég fokreiður. — Það
er aðeins ofurlítill spotti, ekki
iengri en skott á hundi. Það er
ekki hægt að draga skip með
henni. Ég þarf að fá góða drátt-
arlínu.
— ó, línu ti'l að draga með?
— Já, línu til að draga með.
— Vertu ofurlítið þolinmóður;
við getum ekki ákveðið þetta í
flýti.
Því næst símaði ég til Kostin
skipstjóra í Bilemen. Einkarita'ii
hans sagði mér, að hann hefði
verið kvaddur til Befiínar á ráð-
stefnu út af dráttarfesti.
Annar dagur leið. Enn fióru
hundrað mörk af rússnesku fé
fyrir ekki neHt. Snemma morg-
uninn eftir hfingdi ég til Ber-
línar aftur.
— Þetta er skipstjórinn á
Piioner og Lososi. Mig vantar
dráttarfesti.
— Félagarnir eru ekki við sem
Frh. á 4. síðu.
dæma alla Islendmga eftir ör-
fáum ræfium og afbrotamönnum,
eins væfi það rangt að dæma
amefiksku lierinennina eftir þeim
fjórum, sem hér er lum að ræða.
Það kom ííka mjög gremilega
i Ijós við rannsókn þessa máls,
hve nauðsynlegt stjóm setuliðs-
ins taldi, að það tækist að hafa
uppi á afbnotamönnUnum. Brá
um eða fallbyssukulum, og haga
framk'Omu okkár samkvæmt því.
Sú staðreynd er öllum ljós, að
hér dvelja tugir þúsiunda erlendra
manna. Meðal þeirra eru að sjálf-
sögðú ýmsir svartir sauðir. Það
er auðveldast að forðast þá með
því, að hafa sem minnst samneyti
neyti við hið erienda setulið yfir-
léHt. **
Karlmannaskór
/
Mfít úrval fekSð upp í egær.
Geffan—Iðunn
Aðalstræti.