Alþýðublaðið - 05.09.1941, Qupperneq 3

----------♦ ILÞÝÐUBLAÐIÐ -
Ritstjóri: Stefán Péturss.on.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
§pfll! sjómanna og Ólafnr Thors
ALÞYÐUBLAOIÐ
FöSTUDAGUR 5- S. f. 1941.
ÞEGAR VALTIN VAR SOVÉTSKIPSTJÓRI;
Ferðin meðfram ioregi og nótt-
in í Muruvík við Þrándheimsflðrð.
Atvinnumalaraðu-
NEYTÍÐ hefir sett
ítariegar reglur tum útbúnað
skipa, siem eru í förum á ó-
friðar- e'ða hættusvæöin:u.“ Svo
sagðiist M-oi'gunblaðinu fíá í gær.
Og eitthvað svipað gat að les:a
í Vísi. Atvinmumálaráðiuineytið —
það er öiafur Thors. Og hinar
„ítariegu reglur um útbúníað
skipa“ -^ það er eitt afrek hans
enn. t>að lásu menn milli línanna
í Morgunblaðiniu og Vísi í gær.
Flestu er nú veifa'ð öiafiThiOirs
til vegsemdar, ef honum er þökk-
uð sú regiugerð um útbúnað
skipa á ófriðar- og hættusvæð-
inu, sem hér er um að ræða.
Því að hún hefir ekkert inni að
halda annað en það, sem sjó-
mannafélögin vom áður búin að
semja um við skipaeigendur. Og
afskipti ólafs Thors af reglugerð-
inni hafa engin önnur vetíð en
þau, að tefja hania um mánaðar
tíma, eftir að hún hafði verið
lögð fyrir hann.
Þiað var að undirlagi sjó-
mannasamtakanna, sem þessi
reglugerð var samin. Forystu-
mönnum þeirra þótti það tryggi-
legra, þött búið væri að semja
við skipaeigendur Uim allar þær
öryggisráðstafanir, sem hún fyr-
irskipar, að fá opimbera reglu-
gerð uin þær til þess, -að fá
eftirlitið með framkvæmd þeiirra
tryggt með því, að það myndi þá
falla undir skipasikioðlunina.
Reglugerðin var til fyrir mán-
aðar tíma, eins og þegar hefir
sagt verið, og var þá strax lögð
fyrir atvinnumálaráðherrann til
staðfestingar. En honum hefir
tekizt að tefja hania síðan þangað
til á þriðjiudagrnin í þessari viku,
að hún var loksins gefin út. En
í síðasta mánuði hafa mörg skip
orðið að fara út án henniar. Þann-
ig er umhyggja ólafs Thols fyrir
öryggi sjómannanna.
Og hvað er það þó, sem tafið
hefír framkvæmdir atvinnumálai-
ráðherrans í þessu máli? Það er
kapítuli út af fyrir sig, sem ekki
síöur er einkenniandi fyrir afstöðu
Ölafs Thiors til sjómanna og hins
vinnandi fólks yfirleitt.
Þegar ólafur Thors hafði fenig-
ið reglugerðina um öryggisútbún-
að skipanna í hendur, lagði hann
hana fyrir samtök útgerðarmanna
— féiag íslenzkra botrivörpu-
skipaeigenda og landssamband
íslenzkra útvegsmanna —- og
leitaði álits þei'rra. En sjómainna-
samtökin, félagsskapur þeirra
manna, sem beinlínis geta átt líf
sitt undir þeim öryggisráðstöfiuin-
Um, sem hegluigerðin fyrirskipar,
fengu ekfeert afrit af henni. Um
álit þeirra kærði Ólafúr Thoirs sig
feollóttan.
Þessi málsmeðferð er mjög
lærdómsríkur vottur þess, í hvaða
anda oig með hverra hagsmuni
fyrir augum atvinnumálaráðu-
neytinu er stjórnað af þeim
manni, sem nú fer með það.
Hér hafa menin aðdraganda
reglugerðarinnar um öryggisút-
búnað skipa á ófriðar- og hættu-
svæðinu og þátt Óiafs Thors í
henni, sem Morgunbiaðið og Vís-
ir voru svo Upp með sér aif í jgær.
Finnst mönnum ekki ástæða til
að vegsama hann fyrir frammi-
stöðuna í þessiu máli?
HrœAslan við bðk
Jan Taltins.
MOSKOVÍTABLAÐIÐ hér.
„Nýtt dagblað“, er í miohg-
un að reyna að ,gera sér mat
úr þvi, að þýzka útvarpið gat í
fyrnadag itun hina beimsfrægU;
bók Jan Valtins, „Out iof the
Night", og telur biaðið það ein-
hwern vott þess ,að bókin só
vatn á myllu þýzka nazismans,
og þeir menn, sem hér hafa kynnt
bókina, í þjónustu hans.
Þetta er álíka gáfulegt og
flest iannað, sem það blað skrifdr.
Samkvæmt því ættu allar þær
ræður, ,sem helztu stjórnmálá-
menn Biteta h,afa haldið í þessu
stríði og þýzka útvarpið hefir
getíð um og tilfært setnjngar úr,
rifnar út úr öllu samhengi, eins
og þess er vani, að hafa verið
vatn á myllu þýzka nazilsmans,
svo að ekki sé nú talað um skrif
rúissnesku blaðanna u;m striðið,
»em I.hér um hil tvö ár hefir svo
að segja daglega verið ý'itniað i f
þýzka útviarpinu í því skyni að
niota þiau á möti lýðræðisþjóð-
unium, og verður þó að vísu að
viðurkenna, að hægt hefir verið
að niota þau í slítoum filgangi.
mieðan Rússland var' i vináttu-
biandialagi við Þýzkaland.
Sainnleikurinn um hók Valtins
ier sá, að hún er bæði af þýzkum
nazistum og Moskvakommúnist-
um talin svo. hættuleg bók, að
hún fær hvoirki að komia út í
Þýzkalandi né. Rússlandi. Og
það, sem þýzfea útvarpið sagði
um bókinia, er aðeins um aðra
hlið lienniar. Hins vegar vita allir,
sem fylgst hafa með blaðaskriif-
Um U'm hiania hér, að bókin hefir
verið gefin út bæði í AméríkU og
Englandi og vakið meiri athygli
þiar en nokkur önnur bók Um
langan aldur.
Unnþetta þegir blað Moskóvíta
hér. Þiað tínir aðeins allt það til,
sem þiað heldur að geti orðið til
þess að hnekkja útbreiðslu bökar-
innar og draga úr áhrifum henn
ar hér, þegar hún kemur út- Er
blaðið fyrir löngu búið að gera
sig hlægilegt með baráttu sinni, á
mótí bók Valtims. Eða hvenær
Niðurlag.
Þegar ég kom aftur uim borð í
Piioner, voru þar þrír Rússar, sem
sögðu, að þeir væru sendir frá
Ber]ín og ættu að vera um borð
í Lososi á leiðinni.
Ég skipti þeim í þrjár vafetir,
og var einn á hverri vakt. Því
næst rannsakaði ég það, hvOtrt
þeir kynnu að stýra. Að þyí
loknu bundum við dráttarfestinnj
í stefnið o,g framsigluna á Lososi
og lögðuin af stað.
Sem betur fór var veður gott,
meðan við vorum að feomast út
úr sundinu milli Danmerkur og
Sviþjóðar. Við fómm ekki nema,
sex sjómílur á klukkutima. Þegar
kom út í Kattegat, kom stinnings-
kaldi og Lososi hjó sterk-Iega.
AUt í einiu sá ég, að skipverjamir
á togaranum böðuðu handleggj-
ununi í allar áttir og hentu á
dráttarfestina. Sá ég þá, að hún
vár að sargast í sundur við
horðstokkinn á togaranum.
Ég lét stöðva Pioner, setti bát
á flot og se’idi prjá menn i hátbn-
um. Dráttiarfestin var nú slök
Lososi snérist upp í vindinin
og hjó gríðarlega. Mennirnir þrír
í hátnum rem .yfir að Loisosi og
ásamt skipverjum á honUrn drógu
þeir inn töluverðan spotta af
drát arfestinni. Þar eð engin gufa
var uppi í togaranum varð að
draga festina iip með handafli.
Verk þettia stóð yfir í fjóra kl.-
tíma. Því næst var gert við slit-
ið og vafið striga urn. Þegar
mennimir feornu aftur, hvolfdi
hátnum- En allir mennimir yom
syndir, og viÖ gátum fleygt til
þeirra, línum og dregið þá inn
fyrir borðstokkinn. Svo ákafiirvor
um við að bjarga eignuim sovét-
rikisins, að við Tétum annan bát
síga nióur og reyndum að bjarga
skipsbátnum, sem hafði hvolft!
Það var komið fram yfir mið-
nætti, þegar við gátum haldið
áfram og bæði skipin hjuggn
stefni í öldurniar. Við sáum, að
Lososi valt gríðarlega, og héld-
um í fyrstu, að þetta yæri ein-
gönigu að kenna bylgjum N»orð-
sjávarins, en seiinna feomuimst við
að því, að rússnesku félagarnir
okkar, höfðu allir gengið tilhvílú
og létu stýrið eiga sig. Daginn
eftir, þegar ég sá strönd Noregs,
stöðvaði ég skipið aftur, flUtti
Rússania um borð í Pioner, en
sendi þrjá af skipverjum rnínum
um horð í Lososi, til þess að
stýra bonum.
Ég hélt skipunum nægilega
hafa mienn beyrt annað eins og
þá kröfu þess, að ritstjónar
Rieykjavíkurbllaðanina, sem birt
hafa kaflia úr henni, verði dregn-
ir fyrjr lög og dóm og dæmdir
í 16 ára fangelsi? Eða vælið, sem
yar í hlaðinu út af því, að það
skuli efeki vera hægt að ttafea
einn ritstjóra hér á landi af lífi
fyriir að hafa birt grain í blaði
sínu um bókina — bók, sem búið
er að gefa út iog seljia í milljón-
upplagi í Ameríku og Englandi?
Á þetta óráð Mosfeovitablaðsins
tnáske að heita barátta fyrir
pnentfrelsinu?
t.
fjarri ströndimni og sigldi nú í
þrjá daga í n]orðurátt. Ég þjarf
varla að geta þess, að ekki gat
hehið, að ég pofnabi. Dag Oig
nótt var ég i brúrnni, svamgur,
þreyttur og syfjaður. Mér fannst
það skemmtilegt að sigla þann-
ig tveimur skipum með einni á-
höfn, þiar sem ég gat engnm
treyst nema sjálfum mér. Heimlur
hinnar stjiómmálaksgu haráttu
virtist vera mjög fjarlægur. Ég
fann það glögglega, að ást piín
á hinu breiða hafi stóð i mikilli
mótsögn við bolíustiu mína við
KOmintern. Enn þá var hætta
á því, að skipin rækjiust á og
b’Otnuðu sakir ónógrar siglinga-
kunnáttu minnar. En ég var ,á-
kveðinn í þvi, að heldur ,skyldi
ég drepa mig, en mæta háðs-
glotti Dimitrovs og Heckerts. {
augum þessara manna vildi ég
vera sannur kommúinisti, og það
\>ar ekkert, sem sannur komm-
únisti gat ekki geri.
Firelei lærði áð stýra Piioner,
og það kom í ljös, ,að hún var
ágætur stýrimaöur. Ennfremur
lærði hún fljótt að reikna út
hnattstöðu og sigla eftir sólu,
tungli og pólstjörnunni. Hún söng
við stýrið. Þegar hún horfði ýfitr
víðáttumiklar auönir hafsins sagði
hún við mig. — Nú veit ég,
' hvers vegna sjómenn hafa gam-
an af að syngja, þegar þeir stýra.
Nú fór ég að athuga sjófeortið,
því að ég mundi eftir pappírs-
deiginu og ég vildi ekki fara
fram hjá Þrándheimsfirði- Hafn-
sögumaðurinn kom um borð,
dnakk hálfa flösku af koníakinu
minu og kom því næst ,báðUm
skipunum beilu og höldnu inn
í Muruvik.
Þar komust við að því, að
hafnarverkamenin á allri vestur-
stnönd Noregs voru í verkfalli.
Ei að siður urðum við að skipa
fram pappírsdeiginu og flytja það
til Rússlands. Fimm ára áætlumn
viðurkenndi engin verkföll- Ég
gat ekki beðið. Sovétfulltrúinn í
Oslo hafði haft undirbúning
það, að kommúnistar sæju um
framskipun farinsins. En skipverj
tim mínurn á Pioner leizt ekki
á að vinna með verkfa 11sbrjótuin.
Ég varð að taka á allri niælsku
minni og nökfími, tii þess að
sannfæra þá um, að verkföll voru
wopn gegn auðvaldinu ,en ekki
gegn föðurlandi sósíalismans. —
Rússarnir þr[r létu sig máljð
engu skipta. Þótt undariegt megi
virðast vom þeir gæddir minnstri
stéttarvitund af skipshöfn minni.
Sú fregn, að tvö skip undir
merki hamars og sigðar væm
stödd í Þrándheimsfirði, flaug
eins og eldur i sinu um aila
ströndina. Sex klukkutímum eft-
ir, að skipin höfðú verið bundiin,
við bryggju, komn allir meðlim-
ir kommúnistafiokksins í Þránd-
heimi um borð. Þeir komu til
Muruvikur á reiðhjólum og í bíl-
um, til þess að fagna byltingar-
sinnum, sem sigldu skiþum und-
ir fána sovétríkisins. Mei'ra en
þrjú hundruð karlmenn, feonur og
börn flyktust á þiifar Pioners og
Lososi. Undrun þeírra var mikii
þegar þeir komust að raun um,
að skipshöfnjn var að mestu leyti
>ýzk, en þeir höfðu álitið, aðum
borð værti eintómir Rússar,, og
höfðu af því tilefni komið með
spjöld ,sem letrað var á: „Heill
sé uppbyggjendum sósíalismans."
Ei að síður skemmtum viðofek-
ur vel. Ég stofnaði til „alþjóða
bræðraiags fundar“, tók tipp feon-
íaks og vindlingabirgðirnar, fluttS
stutta ræðu fyrir norsku félögun-
um um fimm ára, áætlunina, og
undir kvöldið skildii ég skipin
'eftír í vörslu félaga LaUsens, og
ásamt Firelei og ritara kommún-
istafliokksins í Þrándheimi fór ég
á fund verkfallsmanna og ávarp-
áði verkamenniina. Þeir ráku upp
fagnaðaróp, þegar ég var kýnnt-
ur j>ei:m sem rússneskur stoip-
stjóri á rússnestou sfeipi.
Ég feom aftúr til Muruvikur
klukkan tvö úm nóttina. í flest-
um kýraugum beggja sfeipanna
sá ég ljós og giasaglamur og
hlátrasköll heyrðust frá bosrði.
Þilförin voru þakin drukknum
Norðmönnum, sem gengu áflösku
brotum og glasabrotum. Á þilfari
vo®u, fáein pör að dansa eftir
hljóðfalli balaleika (rússneskt
strengjahljóbfæri), sem einn af
Rússum mínum lék á. í .hverri
,,toO'jn“ var þýzfeur sjómaður í
fanginu á kvenmainni úr norska
kommúnistaflokiknum. Stundum
ráku stúlkurniar upp hvellan hlát-
ur og brtigðu sér yfir í aðra
„kioju“. Firalei mundi nú eftir
þilfarsslöngunni, sem hún hafði
notað, þegar hún hraktí menn-
ingarfulltrúann í laind í Bremer-
haven. Hú)n benti nú slöngunm
á hópinn og sprautaði vatni á
fylliraftanna, þangað til félagi
Lausen greip slönguna og fleygði
henni fyrir borð. Ég snaraði mér
úr fötunum og stafek mér fyrir
borð á eftir. Þetta var merkið.
Allir, sem gátu synt, snöruðu sér
úr fötunum Oig stungU sér í sjó-
inn og þama busluðum við fram
og aftur í sjónum undir bjarana
norrænnar næitur. { dögun náðí
ég í alla bíla, sem hægt var að
finna í Murtivik, og sendi norsfeu
gestina beina leið hedni. í stað
peninga fétok hver bílstjóri fconf-
íaksflösku. Svo fór að hægjast
um á Pioner og Lososi.
Kvöldið eftir, þegar pappírs-
deigið var koimið um borð, rann-
sakaði ég skipin hátt og lágt,
áúur e i ég lagði af stað. Var-
kárni mín var ek'ki ástæðu'laus.
Fjórir nprskir karlmenn og tvær
feonur fundust vom dregin fram
úr felu'stöðum sínum og rakin í
land. Vélin var nú sett, af stað
og Pioner stefndi út fjörðinn með
morska hafnsögumanninn um
b'orð, og togafa'nn Lososi í eftir-
dragi með tvö hundruð tonn af
pappírsdegi innan borðs.
Skipiin voru bæði í vörslu
niorska hafnsögumannsins, og ég
fór að sofa. Við stefndum í norð'
urátt innan skerjagarðsins, og
næturiiar urðu smám saman svo
bjartar, að hægt var að lesablöð
um miðnætti. Við förttm fram
bjá Börvik, Bodö, Nafvik,.Tiiomsö
og Hammerfest. Við eyjuua Gjös-
vær, sem er nálægt Norðuirhöfða,
Erii. á |4. siðu.