Alþýðublaðið - 04.10.1941, Blaðsíða 3

LAUGAjRDAGUR 4. OKT. 1941.
ALÞVÐUBLAÐIÐ
r-------- AIÞVÐUBLAÐIÐ -
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: AlþýÖuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 21«. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
------------ ---:---r------ — —-:---♦
(
Fisksðlusamningurinn og verð-
lækkunin á fiski á Bretlandi.
Bretar mótmæla skýrslu
ástandsnefndarinnar.
"■».'—
En lýsa sig reiðubúna til samvinnn um
vandamúlin við fislenzk stfórnarvðld.
---->
FULLTRÚAR brezku setuliðsstjórnarinnar gengu í dag
kl. 10.30 á fund dómsmálaráðherra til að ræða við
hann um hin svokölluðu ástandsmál. — Munu lögreglu-
stjóri, Agnar Kofoed-Hansen og landlæknir, Vilmundur
Jónsson, hafa verið viðstaddir þessar viðræður.
HIN mikla vierðlækkuin á fiski
í Bretlandi. siem skýrt var
frá hér í blaðmu í gær, ásamt
tvöfö’ld'um tolli, ei’ hvorttveggja
saman lagt getur niumið 21 shill-
ings 'Og 8 penœ á hvert ,,kit“
eða 10 stotne, muin verða þess
valdandí, að íslenzkui fiskflutní-
imgaskipiin hætta að sigla með
fisk ti’l Breilands. Vérðlækkmnin •
og tollurinin muuu samtals nema
um 2000 stterlmgspluinduim á með-
al tOigarafarm. Togaramir muatu
því seininilega ei'ninlig hætta að
sigla með fisk til Bitetlands, því
ekki mum það kappsmál togara-
eigeindum, að leggja líf manma
Og skip i margfalda hættu, J>egar
ekki er fyrir það hafandi an-nað
en fjárhagslegt tap.
FjárstraUtmluii'nn frá Bretum og
fnosnu pu'ndrn munu þvi fara
minukaudi, en jafnfraimt er hætta
á, að Bretar fái miinni fisk ien
ella musndi.
Alþýöubiaðið hefir heyrt' menn
nefna kúgun og brigðmælgi í
þessu sambandi, einkium þó tog-
áraeigendur, og vill þá benda
þeim hinum sömu á, að þessar
nýju ráðstafanir ehu bemt áfram-
hald af^fisksölusamningntom vrð
Breta, senr atvinnumálaráðherr-
ann, óiafur Thors, eiun islenzkra
útgerðarmanna hefir 'lýst vel-
þófcnun yfir.
Þegar Bnetar beyrðu* ánægju
sjálfs atv'innumálaráðherrans með
hinn óhyggilega og óhagikvæma
samning, sem gierður var fyrir
smáútgerðina, þarf engan að
uindra, þó að þeir teldu sig einn- *
ig geta, áiteitni'slaust af ráð-
herra sjávarútvegsins, tekið kúf-
inn af sölum to<gara og fiskflutnj-
ingaskipa. Þeir hafa talið, að ein
synd'in byði aninari heim.
Annað mál er, hvort þessar
ráðstafanir geta talizt hyggilegar
fyrir Breta sjálfa. Þeim hlýtur
að vera nauðsynlegt að fá sem
allra mestan fisk og sem næst
fyrir framlieiðsluverð. Eiins og nú
standa sakir minnkar fiskmagnið,
sem flutt verður. til Bretlands,
ef hætt vierður með öll'u að'
flytja þangað fisk á íslenzkum
skipum.
Þessi ráðstöfun mun hafa þær
sömu afleiðingar og fisksölu-
samningurirm illræmdi, það er
draga verulega úr fiskframleiðsl-
unni. Það hefir þegar komið í
Ijós, að hin mifcla verðlæfckun,
sem gerð var á ýsu og öðrum
fiski með þeim samnirigi, hefir
dregið verulega úr sjósókn.
Vegna mjög aukins tilkostnaðar
telja menn sér engan hag í því
að stunda sjöróðra í tregum afla,
svo sem nú er, og verður þangað
til veriíð hefst.
Fyrir útgerðarmenn og sjónnenm
er hagnaðarvonin af hauströðrun-
um boriin vegna þessara, samn-
iriga, og fiskskortur Breta hefiir
aukizt af þeim ástæðuna, einmitt
á þeim thna, er þeir þurfa fisks-
ins mest með. Samningurimn, sem
Ólafi Thors fannst svo ágætur,
er því báðum til óhagræðis, og
svo bætist þetta nýja ofan á sem
afleiðing af hinni fyrri villU.
Enginn mun gera þé kröfu til
Breta, að þeir gefi okkur tæki-
færi til þess. að raka saman fé
á stríðinu, en hins vegar höfum
við fullan rétt á'því að fá aið lifa,
og Bretum sjálfium er fyrir heztu,
að matvælaframleiðsla okkar geti
haldið áfram óhindruð og helzt
aukizt sem allra mest. Þetta er
því að eins hægt, að við fáum að
minnsta ikosti framleiðsluverð
fyrir vöruna og hæfilega fyiiir á-
hættu. Á þessu er þegar orðinn
misbrestur.
Landbúniaðai’afurðH' kalupa
Breta-r ekki fyrir framleiðsluverð,
nema þá helzt þær, sem við þurf-
um mest með sjálfir, svO' sem
smjör og osta.
Niorðurlandssíldina, sem er
bezta og ódýrasta fæða'n, sem
hægt er að f-á úr sjónum hér við
land, vilja BHetar dkki sjá til
þess að éta, heldur láta okkur
setja hana í verksmiðjur, til þ*ess
að búa til úr henni sfcepnufóður!
Og lofcs virðast samningagerðiff
um annan fisk helzt miða að
þvi að húa svó að útgerðinni, að
framleiðsian verði sem allra
minnst, þaranig, að ekki borgi sig
að fiska nema yfír blávertíðina.
Plutninginn á fiskinum myndu
svo Bretar viTja sjá um sjálfír að
öllui lieyti, og væri það að vísu
bæði hyggilegt og æskilegt, færi
hann ekki allur í handaskolliiiim
eins og nú Títur helzt út fyrir
að verði.
Er þ-etta illa farið.
Þó að við séum litlir, ts'Iend-
ingar, ættum við að geta orðið
Bretum að uokkru lið'i í styrjöld-
irini, með því að stunda friðsam-
!eg störf, við matvælaframfeiðslu,
af fullum krafti. Svo það megi
verða, þarf fisfcverðið nokkuð aö
fara eftir árstíðum. Það má ekki
kasta sildinni í skepnufóður, og
flutningairiir á fiskinium þurfa að
k'omast í Tag. í þessu efni þaif
að rfkja meiri skiTningur Og ö'r-
uggari framkvæmdir en verið
hefír. Þetta er bæði okkur og
Bretum fyrir beztlu.
Ólafssamningi'nn ætti að strika
yfir 'og' taka, samninga Upp á ný
með það fyrir augum, hvernig
hægt væri að framleiða sem allra
mest af fiski, báðum í hag, og
vinda síðan bráðan bug að þvi
að koma því í framkvæmd.
MatvæTaráðuneytið briezka hefír
vissulega mörg viðfangsefni1 og
örðug, enda hlýtar ýmislegt að
Áður, eða síðdegis í gær,
boðaði setuliðsstjórnin blaða-
menn á fund sinn og afhenti
þeim eftirfarandi yfirlýsingu
um þessi mál með tilmælum
um það, að hún fengi rúm í
blöðunum:
„Vegna hinna miklu um-
ræðna, sem orðið hafa opinber-
lega um skýrslu „Ástands-
nefndarinnar,“ bæði' í blöðum
og annars staðar, hefir yfirfor-
ingi brezka hersins á íslandi
látið fara fram rannsókn á
skýrslunni og eins þeim vitnis
burði, sem hún var byggð á.
Vitnisburður þessi var feng-
inn úr tveimur áttum, frá saka-
dómara og frá lögreglunni.
Vitnisburður sakadómara gaf
nákvæmar upplýsingar um 50
tilfelli af saurlifnaði; af þeim
höfðu aðeins 31 stúlka haft
samræði við brezka hermenn,
en af þessum 31 höfðu ekki
færri en 22 áður haft samræði
að staðaldri við Íslendinga,
aðra en eiginmenn sína. Fimm
af þessum stúlkum voru innan
16 ára aldurs og af þeim höfðu
4 byrjað saurlifnað með íslend-
ingum og ein hafði strokið að
heiman til að byrja lauslætis-
lifnað með hermönnum.
Vitnsburð lögreglunnar má
sundurliða eins og hér fer á
eftir: Af þeim 521 tilfellum,
sem .gert er ráð fyrir, eru aðeins
399, sem snerta Breta, og af
þeim eru 4 beinlínis giftar her-
mönnum. Af þeim 395 stúlkum,
sem eftir eru, er ekkert skráð
í vitnisburðinum um 317,
annað en það, að þær hafi haft
venjulega umgengni við
hermenn og aðeins um 44 gefið
j skyn, að þær hafi haft sam-
ræði við hermenn. Ennfremur
eru 155 stúlkur, af þessum
521, sagðar hafa átt í saurlifn-
aði fyrir hernámið, eða lifi nú í
saurlifnaði með íslendingum.
Brezku hernaðaryfirvöldin
fana þar öðnu vísi en æskilegt
væri, ef dæma ætti eftir því,
hvert stefnir lurni að draga úr
fisfcframleiðslii okkar með ó-
hyggilegum ráðstöfiunum og hvert
skeytingarleysi eða kunináttufeysi
ræður luirh að fcasta þúsundum
smálesta .af NiorðurlaindssiM í
s'kepnuföðuir, í stað þess að not-
færa hana til matair.
Matvælaframieiðslan eT vissu-
tega ekki 'ómierkasti þáttur á
styijaldaTtímum, en þegar fólkið
sveltut’ í ófriðariöndUinum, hlýt-
ur þeim, er að henni vinua, að
verða vinnan Tjúfatí, ef henni er
hagað svo, að sem mesturi árang-
ur verði af.
V; *
eru fús á að eiga samvinnu við
íslenzk yfirvöld um að varð-
veita þá vingjarnlegu sambúð,
sem hingað til hefir verið með
setuliðinu og landsmönnum, en
þau geta ekki samþykkt rétt-
mæti ummæla þeirra um á-
standið, sem felast í skýrslu
„Ástandsnefndarinnar“ um að
saurlifnaður hafi mjög farið í
vöxt á íslandi vegna veru setu-
liðsins hér. J>að eru þegar í
gildi ýmsar fyrirskipanir um
varðveizlu reglu, en þær virð
ast ekki vera almenningi kunn-
ar. Þessar fyrirskipanir eru:
1. Það er brot á brezkum lög-
um að eiga mök við stúlku
innan 16 ára aldurs, jafnvel
þótt athæfi þetta sé framið
óafvitandi.
2. Konum er bannaður aðg.
að hermannabúðum. Her-
maður, sem fer með konu inn
í herbúðir, er sekur um af-
brot.
3. Hermönnum er bannað að
bjóða stúlkum innan 16 ára
aldurs á hermannadansleiki
og fyndust þær þar, mundu
þær látnar fara.
4. Herlögreglan er ávalt á verði
í veitingahúsum, á götum og
öðrum opinberum stöðum til
að varðveita reglu.“
Þá voru blaðamönnunum og
afhent nokkur fylgiskjöl til
rökstuðnings þessari yfirlýs-
ingu og þeim jafnframt gefinn
kostur á að athuga þær skýrsl-
ur, sem setuliðsstjórnin hafði
fengið frá íslenzkum yfirvöld-
um og skýrsla ástandsnefndar-
innar var byggð á.
Er á þessum fylgiskjölum
setuliðsstjórnarinnar logð sér-
stök áherzla á það, að skýrslu-
söfnun lögreglustjóra sé óá-
byggileg og hafi lítið gildi, af
eftirfarandi ástæðum:
,,í fyrsta lagi vegna þess að
engin nöfn eða heimilisföng
hafa verið skrásett, í öðru lagi
vegna þess, að skýrslur þær,
sem teknar hafa verið, eru oft
sögusagnir (í einu tilfelli byggð
á frásögn 4 ára barns) óljósar
og frá annarri hendi; í þriðja
lagi vegna þess, að margar á-
lyktanir eru hreinar tilgátur og
hafa ekki við nein rök að styðj-
ast; í fjórða lági vegna þess, að
margir af þeim, sem voru ráðn-
ir til að safna vitnisburðunum,
mundu ekki vera álitnir vitnis-
bærir.“
í ti’lefni af jjessari yfirlýsingu
brezku setuiibsstjómarin'nar þykir
Alþýðublaðimu rétt að benda á,
að hvað sem athugavert kann að
hafa reynzt við skýrslumar um
siðferðisástandkð, þó getur eng-
inn vafí leikið á því, að mörg
siðfierðisleg vandamál hafa skap-
ast við það, að tugir þúsunda af
erilendum mönnuni dvelja nú á
meðal okkar,
Undif hitt vill Alþýðublaðið
taka, að það er öllurn fyrir beztu
að vinsamleg samvimna sé miMi
íslenzkra stjórnarvalda og brezku
setu I i ð ss t jó rn ari ona r uim þessi
máK til þess að takast megi að
forðaist alla árekstra og leysai
þannig úr vandainum, að bábir
aðilar megi við una. '
Skriftarkenasla
Námskeið era að hyrja.
GuðriYn GeirsdóttÍF
sími 3680 '
Útbreiðið Alþýðublaðið.
Hanstmarkaður KBON
Að þessu sinni verður haustmarkaðurinn á Grettisgöíu 3.
Á ínánudagsmorgun kemur fyrsta sendingin af
fölalda- og triþpakjöti.
Minnst selt í einu % hluti úr skrokk.
Verð: Frampartur 2,00 kg.
Læri 2,20 —
Eins og að undanförnu geta þeir, sem þess óska,
fengið kjötið saltað\á staðnum.
Síðar eigum vér von á fleirum haustmarkaðs-
vörum.
Virðingarfyllst.