Alþýðublaðið - 06.10.1941, Blaðsíða 3

JMÁNUDAGUR 6. OKT. 1941
ALÞVÐUBLA0IÐ
ALÞÝÐUBLAÐH)
JÓN'BLÖNDAL:
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
I ^ , i
---------------------------------------------------•
Ðeiiurnar um „ástandið“
STRAX og hin svokallaða á-
standsnefnd hafði birt hiina
omurlegiu skýrslu síina uim sið-
ierðisástandiö, sem skapazt hef-
íhér í Reykjavík við hemámið t>g
langvarandi hérvist fjölmenns er-
íends setuliðs, kiomiu fram radd-
Sr uan það bæði x ræð’u og riti,
að eitthvað myndi vera orðum
aukið í skýrsiu nefndarinnair, og
-voru í því sambandi færðar
inokkrar líkur fyrir því, að heinr-
ildir hennar, einkuim skýrslur þær,
sem safnað hafði verið af lög-
iegiust}óra, hefðu ekki aliar mik-
ið gildi, og álykta'nir nefndarinn-
ar, sem suimpart voru byggðar á
þeijm væru því vafasamar. En
þar að auki iék ýmsum frá upp-
hafi nokkur griunur á því ,að
áhrif frá nazistum hefðU' verið
með að verki í þessu, máli og
þyrfti ekki að því að spyrja,
’hvað fyrir þeim vekti.
Við þessar éfasemdir log grun-
semdir hafa nú bætzt ákveðin
mótmæli brezku setu 1 iðsstjórnar-
innar gegn skýrslu ástandsnefnd-
ariinnar,, byggð á rannsókn, sem
setuliðsstjómin hefír iátið fara
fram á heimildum nefndarinnar.
Telur setuliðsstjómin, aö her-
mðnnunum sé gert rangt til með
þeirrí áiyktun,, að saurlifnaður
hafi farið í vöxt viö veru þeirra
hér, og færir það sérstaklega fyr-
ir skoðuu sinini, að skýrsiur lög-
reglustjórans um ástandið hafi
ekki iieynzt áreiðanlegar.
Um þessa gagnrýni á skýrslu
ástan d snef nd aripnar bæði af
hálfu hériendra manna og brezku
setuli’ðsstjóma rinnar, er það að
segja, að það er mjög trúlegt,
að hitt og þetta athugavert megi
fxnna við skýrslusöfntuin þá, sem
fram hefir farið um ástandið. Það
’iiggur í hlutarins eðli, ef svo
mætti að lorði komást, að erfitt
er að fá nákvæmar skýrslur um
slíkt. Það ier líka vel hugsanlegt,
meira að segja mjög líkiegt, að
einhverjir undi'rróðuirsmenn naz-
izta hafi reynt að hafa áhrif á
meðferð þessa viðkvæma máls
3 því skyni að æsa menn upp
á móti brezka setuUði'nu. Þö al-
drei væri annað, en hið nazisti-
iska slagorð urn ,,bióð vort o.g
mððurmoid“, sem komizt hafði í
sjálfa skýrslu ástandnefndarinn-
ar ,þá liggur nærri, að ætla það.
Og er það vitanlega stórvitavert
þar sem eins stendur á óg hér,
ef einhver hlut að eigandi yfir-
völd hafa sýnt það andvaraieysi
fiða ábyrgðarleysi í meðferð máls
ins, að gefa slíkum öfllum hið
minnsta tækifæri til þess aðfiska
þannig í gruggugu vatni.
En jafnvel1 þótt það sé senni-
lega hvorttveggja rétt, að skýrsl-.
ur þær, sem safnað hefir ver-
lð um ástandið, séu misjafnlega
ábyggiiagar, vegna þess, hversu
erfitt það er að fá öruggar og
fullkomnar skýrslur um það, og
að einhver aðskotadýr nazista
hafi reynt að nota sér málið til
að æsa menn upp á rnóti brezka
setuliðiniu, verður vel að gæta,
þess, að með slíkri gagnrýni á
skýrslu ástandsnefndariínnar er
ekki hægt að véfengja þann
sannleika, sem er á allra vitorði,
að siðferðisástandið, sem skapazt
hefir við þaö, áð tugir þúsunda
af erlendum mönnUm hafa sezt
að í iandinu, er ískyggilegt: og
alvarlegt áliyggjuefni fyrir þjóð-
ina.
Það, sem við höfum daglega
fyrir augum talar nægilega skýru
máli til I>ess, að við ilátuim ekki
segja okkur það, að hér sé um
neinn ástœðulaUsan ótta að ræða.
Það er ómögulegt að lá okkur
það með nokkurri sanngimi, þótt
við viljum gera það, sem unnt er
til þess, að afstýra því, að þjóð-
ini bíði varanlegt siðferðislegt tjón,
af sambúðinni við hinn mikla
f jölda erlendra manna, sem hing-
að hafa streymt á stuttum tíma
og hin yngri kynslóð okkar ékki
kunnað að Umgangast. Slíkar ráð-
stafanir ber ekki að skoða sem
neinn kala til hiins erienda hers,
sem yfirgnœfandi meirihluti þjóð-
arinnar veit að er kominn hing-
;að til þess að verja mástað, sem
hún hefir fulla- samúð með. Við
ásökum ekki hermennina. Þvert
á móti hefir í öllurn opinberum
umræð'um um ástandið skuldinni
fyrst og fremst verið skel't á þver
brest í okkar eigin þjóðarupp-
eldi. En af því að við vitum.,
að ekki er hægt að T>æta úr
honum nema á löngunx tíma,
verðum við að gripa til bráða-
birgðaráðstafana til I>ess að af-
stýra því versta.
Hér skal ekki í þetta sinn farið
Ueit't inn á þá löggjöf, sém fyrir-
huguð hefir verið í þessu skyni
og getið liefii’ verið um í blöð-
unmn. Hún kanin að orka tví-
mælis í einstökum atriðum og
þarfnast rólegrar pg hleypidóma-
lausrar yfirvegunar, áðurennokk-
ur ákvörðun er tekin, því 'um
fátt er vandasamara að setja lög,
en um svo viðkvæm mál. En
um það viljium við ekki'* þurfa
að deila við neinn, að hér sé
úm algerlega íslenzkt mál að
ræða, sem við höfuim rétt tfl
-'að ráða fram úr án allfar íhlut-
unar hins erfénda setuHðs, svo
mik]a áherzlu sem við leggjum
á það ,að hafa í alla stiaði vin-
samlega saonbúð við það meðan
það dvelur hér.
Áheit á Strandarkirkju.
Kr. 10.00 frá Villa,________
Útbreiðið Alþýðublaðið.
09 enn skrðkvar at>
vlnnnwálaráðkerrann
--» .—
ISVARI sínu í Mgbl. í gær
kvarjtar atvl|nnumálajráð-
herrann undan því að ég hafi
viðhaft þau orð um hann að
hann hafi ,,skrökvað“. Ég skil
það vel að ráðherra sem tekur
sjálfan) sig jafn hátíðlega og
Óalfur Thors, þyki slæmt að
þurfa að liggja undir slíkum
ásökunum og enn verra að þær
skuli hafa verið skjallega sann-
aðar.
1. Ólafur Thors hefir borið
nefndina, sem kvödd var til að-
stoðar ríkisstjórninni í dýrtíðar-
málunum, fyrir því að hún teldi
tillögur vi ð sk ift a mál a náð h e rr-
ans ekki hagkvæmar. Þessu
skrökvaði Ólafur.
I grein sinni í gær segir
hann: „Nefndin áleit, að
ýmist væri ekki „ekki fært“ eða
„miklum örðugleikum" bundið
að framkvæma tillögurnar í
aðalefnum“. Eins og ég sýndi
fram á í fyrri grein minni áttu
orðin „ekki fært“ við allt aðrar
vörur, en þær sem nefndar voru
í tillögum viðskiftamálaráðherr
ans, orðin „miklum örðugleik-
um“ koma hvergi fyrir í áliti
nefndarirfngr þótt ráðherrann
tilfæri þau innan tilvitnana-
merkja, hinsvegjar minntumst
við á mjög lítilfjörlega erfið-
leika á framkvæmd verðlaekk-
unar á mjólk með þessum orð-
um: ,,Við mjólkina eru érfiðleik
arnir aðallega utan Reykjavík-
ur þar sem mjólkursalan er ekki
skipulögð“. Þetta segir Ólafur
Thors að þýði það að við telj-
6000 tonn hveiti
4000 tonn rúgmjöl
1200 tonn hafragrjón
800 tonn aðrar kornvörur
5000 tonn sykur ...........
um tillögurnar sem heild „óhag-
kvæmar“!
2. Ólafur Thors hefir marg-
sinnis haldið því fram að hag-
stofustjórinn hafi látið það álit
sitt í ljósi að ef tillögur Ey-
steins Jónssonar, um að lækka
farmgjöld á kornvörum og ný-
lenduvörum niður í það sama
og þau voru fyrir stríð, væru
framkvæmdar, myndi það
lækka vísitöluna um 6/7 úr einu
stigi. Einnig þessu skrökvaði at-
vinnumálaráðherrann.
3. Ólafur Thors heldur því
nú fram til þess að réttlæta ó-
sannindi nr. 2 að tillaga Eysteins
Jónssonar um farmgjaldalækk-
unina hafi verið á þá leið að
lækka Ameríkufarmgjöldin á
kornvörum og nýlenduvörum
niður í það sama og þau voru
fyrir stríð og fær þannig 6/7 úr
1 stigi, sem frægt er orðið. Enn
skrökvar Ólafur Thors, eins og
nú skal sýnt.
Tillaga viðkfftamálaráðherr-
ans var ekki þannig, sém Ólaf-
ur Thors segir, heldur var hún
sú að lækka núgildandi farm-
gjöld (frá Ameríku og Englandi)
ofan í það, sem farmgjöld til
Englands og Norðurlanda voru á
þessxun vörum fyrir stríð, en á
þessu tvennu er mikill munur.
Að þetta var efni tillagíianna er
auðvelt að sanna. Tillögum við-
skiftamálaráðherrans fylgdu
útreikningar þar sem m. a. er
eftirfarandi áætlun um flutn-
ingsgjöld á kornvörum og sykri:
Fyrir stríð júní 1941
240.000
160.000
72.000
32.000
300.000
804.000
780.000
520.000
205.000
104.000
815.000
2.424.000
Mismunur: 1.620.000“.
Eins iog menn sjá er hér gert
ráð fyrir að farmgjöldin hafi;
rúmlega þrefaldast á pessurn
vömm og getur það ekki átt
við Ameríkufarmgjöldin, sem at-
vinnumálaráðherrann segir að
hafi hækkag um 56<>/o ,,frá stríðs-
byrjun“ (Raunar miðar hann við
farmgjöid E. I., sem ákveðinvioru
ePtir að stríðið var byrjað, svo
all't er þetta á eina bókina lært.)
í bréfi nefndarfninar, sem Ölaf-
ur Thors hefir verið að'slíta ©itt
og eitt orð út úr samhengi stend-
ur m. a.: ,,Viðvikja.ndi skömnrt-
unarvörum vísast til þeirra út-
reikninga, er áður hafa verið
gerðir að tilhiuíun viðskifíamála-
ráðuneytisins.' Samkvasmt þeirn
xuyndi tolla- og farmgjaldalækk-
unin, eins og hún er ráðgerð,
kosta: Farmgjaldalpikkunin 1620
þús. kr.“ o. s. fm. "fi. e. sama
upphæð iqg áður var tilfærð. '
B!að viðskiftainálaráðhemans
Tíminn, hefir skýrt nákvæmlpga
eins frá innihaidi tillagnainnaems
og hér segir og margsinnis til-
fært sömu upphæð, sem hér er
nefnd.
Þar sem ólafur Thors hefir
haft með höndum bæði þau skjöl,
sem ég tilgreindi hér að framan
og málið auk þess verið rætt á
f'áðherrafundum, verður tæplega
hjá því komist að álykta að ann-
aðhviort hafi ráðherrann skrökvað
vísvitandi um efni þessarar til-
lögu viðskiftamáiaráðherrans, eða
hann eigi mjög erfitt með áð átta
sig á því, sem hann fes, ,pða
fram fer i kring uim hann.
Hérna itm árið, áður en þeir
Heródes og Pílatus urðu vinir,
varð Morgunblaðinu oft tiðrætt
um enskain ráðherra, siem varð
að segja af sér vegna þess að
það sannaðist á hann að liann
hafi sagt ósatt um opinbeJ mál-
efni. Senniiega er Mgbh löngu
hætt að hmeykslast á þvi þótt
ráðhernar segi ósatt,, enda
mumu þeir orðnir fáir, sem fáka
ritstjóra Mgbl. alvarlega sem
sannleikspostula, en dálítið etvið
hiorf blaðsins orðið breytt þegar
það beinlínis vegsamar slíkan
verknað.
II.
Skýrsla hagstofustjórans, sem
Mgbl. neyddist til að birta eftir
ítiekaðar áskoranir, sýndiaðfarni
gjaldahækkunin á skömmturtar-
vörunum einum myndi bei'nlínis
hafa hækkað vísitöluna um Þ/s
stig (sbr. Alþbl. á föstudag-
inn), auk jieirrar öbeinu hækk-
una'r, sem af því iei.ðir að hækk-
un vísitölunnar hækkar kauplð
oig þar með framleiðs’lukostnað
innlendu varanna, en þær aftur
víísitöluna, að auk þess hafafami
gjöld á ýmsum öðrurn vörum.
sem ganga beint inh í vísitöluna
veruleg áhrff á hana bæði Beint
og óbeint og í þriðja lagi segir
hagstofustjóri um þau farmgjöld
sem ekki, gangia béint i’nn í vísi-
töluna, — en það er vitan'Jega
langmestur hluti allra iarmgjalda
—- að „eins og nú er háttað um
vönieftirspum, má þó bxiast við
að sérhver farmgjalds hækkun
komi fram I útsöluverði innlendu
vörannar", ef til vill í auknuni
niæli og valdi því hækkuin vísi-
tölunnar.’*
Menn hugleiði hve gifuilegar
upphæðir hér er um að ræða,
gróði Eimskipaféiagsins var s. 1.
ár á fimmtu mil'Ijón, þrátt fyrir
mikil útgjöld félagsiins, þar ofan
á bætast farmgjöld annarraskipa-
félaga m. a. mestöll ko'lafiarm-
gjöld. Það sér pyi hver maður
að farmgjaldahækkunin er ein
af aðalorsökum dýrtíðarinnar,
hve. lengi sem siglingamálaráð-
herrann heldur áfram að berjast
við ,,staðreyndirnar.“ Eg vi'l taka
það fram að með þessum Um-
mæluim er ég á engan h'átt að
d'raga úr þeirri þýðingu, sem
hækkun innlendu afurðasnna um-
fram það sem eðli'legt hefði ver-
ið, hefir haft, þar má tala um
aiðra aðalorsök dýrfiðarfnnair. ,—
Ráðherrann heldur því fram að
ég hafi allt að því visvitandl
„blæfalsað"! ummæli hagstofiu-
stjórans (skelfing er ráðherrann,
allt í einui orðin varkár) þar sem
ég hafi ekki séð um að öll grein-
argerð hans væri birt í ÁTþýðu-
blaðinu. En ég á ekki ’erfitt
með að skilja hvernig á því síend'
ur að ráðherrann er svO' hróð-
ugur yfir þv| að ég skuli ekks
hafa birt meira úr skýrslu hag-
stofustjórans. Þvi það er ýmislegt
fleira óþægíiegt í skýrslunni fyr-
ir ráðherrann, sem rétt er að
vekja athygli lesemda Alþbl. á.
Ummælin, sean ráðherrann segir
að mér hafi orðið sú slysni á að-
gleyma erfii þessi: „en hinsvegar
er nijög hæpið að farmgjalda-
lækkun hafi í för með sér lækk-
un á vísLtölunni nema þar sem
verðlagseftiriit er á allri leið-
inni“.
M. ö. o. hagstofustjórinn slær
því föstui að öli farmgjaldshækk-
unin- hafi kiomið fram í vísitöl-
umni „ef til vill í a'uknum mæli“«
e« hann efast mn að fyrfr þettæ
vefði bætt nema þar sem full-
komið verðlagseftirfit er. Etn sannt
ar þetta ekki einmitt hvílíkti
tjón atvinnumálaráðherrann er
þegar búinn að baka þjóðinni
i Fxh. á 4. sfðu. j