Alþýðublaðið - 15.10.1941, Blaðsíða 3

MIÐVIKUPACUB 15. OKT. tHL
*'■ QYWmLAPtP
--------- ALÞÝÐUBLABIÐ--------------------
Ritstióri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: VilhJ. S. Vilhjélms-
son, (heima), Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Slmar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
Dýrtiðarmálin og aukaþingið
héldu áfram aö raka saman skbtt-
ÍAttðburnar 1 Noregi og ofséknirn*
ar gegn verkalýðshreyfingnnni Jiar.
H SR fer á eftir greinargerð I.T.F. — alþjóðasambands
flutningaverkamanna um hryðjuverk þýzku nazist-
anna í Noregi á dögunum og aðdraganda þeirra. I.T.F. hefir
b'etri sambönd við hin herteknu lönd en sennilega nokkur
annar félagsskapur.
um ægilegu bardögum á rúss-
VI heffir vjprið lýst yfir, að
auikaping það, sem sett var
í fyrradaig, hafii verið kallað sam-
an ttl þess að ráða fmm úr dýr-
tíðarmálunuim. Og i Tímamium,
flokksblaði viðsikiiptamálaráðherr-
ans, sem ]>au mál heyra fyrst og
fremst urtdir, var frá því skýrt á
laugardaginn, ®ð þingmenn og
miðstjórn F rams ó knarflokk sins
hef ðui þegar komið sér saman um
ákveðnar tillögur til lausnar dýr-
tíðarmálunium> sem lagðar myndu
verða fyrir rikisstjórnima og síð-
an fyrir aukaþing það, sem nú
situr.
1 I sambandi við þessar upplýs-
ingar fórbst Framsóknarblað-in*u
þannig orð, að því væri ekki
kunniugt, hve langt umræðum um
dýrtíðarmálin væri toomið í hin-
um stjórnarflokkunum; sennilega
hefði ekki náðst neiitt samkomnlag
þar enn um að benda á átoveðnar
leáðir í þeim. „En málið liggur
nú ... svo ljóst fyrir“, segir
Tíminn, „að auðvelt á að vera
fyrir þingmenn að velja og hafna.
Síðan er að tatoa afleiðingunum
af þeirri niðurstöðú, er þannig
fæst.“
Ekkert hefir enn verið látið op-
inberlega uppi Um það, hvað
þessar tHlögur Framsóknarflokks-
ins í dýrtíðannálunuim hafa inni
að halda. En ekki verður því
neitað, að það er dálítið broslegt,
að lesa þessa drýgindalegu frá-
sögn Tímans af fiumkvæði flokks
5ins í þessum málutn nú, þegar
þess er minnzt, hvemig Frarn-
sóknarflokkurinn hefir hingað til
tekið á þeim. Því ef undan enu
skilin nokkur fyiirmæli viðskipta-
málaráðherrans um hámarks-
álagnmgu á einstakar innfluttar
vörur og dýrtíðarlög hans frá því
í vior, sem aldnei hafa komið til
framkvæmda, er ekki vitað, að
Framsóknarflokkurinn geti af
öðrum dýrtiðarráðstöfunum stát-
að en þeim, að hafa spnengt upp
verðlag á innlendum landbúnað-
arafurðum langt umfraim flestar
aðrar nauðsynjiar aimiennrngs,
hvort heldur ©rlendar eða inn-
lendar. Þaö hefir hingað til verið
hans þáttur í því að berjast gegn
dýrtíðinni.
Meira en tvö ár eru nú hins
vegar liðin síðan Alþýðuflotokiur-
■ inn varaði við þeirrl hættU', sem
þjóðinni stafaði af hinni vaxandi
dýrtíð, og benti í blaði sínu, AI-
þýðublaðinu á leiðir til þess, að
halda henni í skefjum. Alþýðu-
blaðið lagði þá til, að útflutn-
ingsgjald eða stríðsgróðastoattur
væri lagðu r á hina arðsömu ís-
fisksölu til útlanda og því fé,
sem þatinig fengist, yrði varið
tii þess, að balda útsöluverði
helztu landbúnaðarafurða hér
innanlands í skefjum. En þessar
tiilögur voru að engu hafðar. tJt-
gerðarmenn Sjálfstæðisfíotoksins
frjálsum milljónagróba á ísfisk-
sölunni. Og fiorrá'ðamenn bænda í
Framsóknarflofcknum gengu á
luudan öiium öbmrn í því að
skrúfa upp verðlag itmanlands.
Dýrtíðin fékk að flæða yfir land-
ið án þess að nokkuð værf reynt
til þess að stöðva hana.
Það var ekki fyrr en verkalýð-
ttrinn og aðrar latunastéttir bæj-
anna höfðu í sjálfsvarnarskyni
gegn' verðhækkunarskrúfunni knú
ið' fram fulja dýrtíðaruppbót á
kaup sitt um nýjár í fyna, að
FramsóknarflO'kkurinn uppgötv-
aði nauðsyn þess, að gera eitt-
hvað tti þess að stöðva dýrfíðar-
flöðiö. Og það er einkennandi
fyrir afshipti hans af dýrtíðar-
málunium siðan, að það sem
honum hlugkvæmdist fyrst að
gera í því skyni, var, að afla
fjár á tooistnað launastéttanna í
bæjunium með almennum launa-
skatti. til þess að giiedða bændum
verðuppbót á afúrðir þeirra hér
innanlands gegn því að útsölu-
verði þeárra yrði' stillt í hóf. Al-
þýðuflokkurinn hindraði í vor
slíka árás á launastéttir landsins,
sem Framsóknarflokkurinn og
ficyrmaður Sjálfstæðisflotoksins
höfðu komið sér saman um, þeg-
ar verið var að ræða dýrtiðar-
lögin í votr. En hann sýndi þá
sem áðuir engu að síður, að það
stendur ekfci á homum, að létt-
látar og raunhæfar ráðstiafanir
séu gerðar til þess að stöðva
vöxt dÝrfíðarinnar. Hann greiddi
atkvæði með nægileguim nýjium
tekjulindlum og fjarframlögum til
slíkra ráðstafana. Og það er
sannarlega ekki Alþýðuflokknlum
að toenna, að ektoerf hefir þrátt
fyrir það verið gert í dýrtíðar-
málunUm. Því að aðeins þess
vegna hefir Sjálfstæðisflokknum
iog Framsóknarflokknum tekizt að
hindra aþar þær ráðstafanir, sem
fyrirhugaðar voru í dýrtíðariög-
unum og samþýkktar af þeim
báðum, að ekki var farfð aið ráð-
um Alþýðuflokksins og ein alls-
herjarverðlagsnefnd stofnuð um
leið og dýrtiðarfögin voiu sam-
þykkt, með valdi til þess að á-
kveða allt verðlag í landinu. Það
vild'i Framsókniarflokkurinn ekki
af því að hionum var engin alvara
að halda niðrf verðlaginu á af-
urðum bænda. Og það vildi
Sjálfstæðisflokkuriinn ekki, vegna
þess, að fiorfnaður hans var and-
vígur því, að snert væri viö mi'llj-
ónagröða. eim ski pafélagamia af
fiarmgjöldunum. Því er nú toomið
sem toomið er. Og þess vegna
ver&um við nú að horfa upp á
þann skrípaleik, að þingið sé enn
einu sinni' kailað saman til þess
að ráða fram úr dýrtíðarmálun-
um, sem það taldi sig vera búið
tið gerá í vor og vissulega hefði
Framhald á 4. síðu.
TVEIR uorskir verkalýðsfor-
ingjar haSfa , verið stootnir
samkvæmt skipun Terbovens,
landstjóra Hitlers í Noregi. Aðrir
bafa verið dæímdir í þrælkunar-
vinnu, sumir ævílangt. Verka-
lýðsfbringjar hafa verið reknir úr
trúnaðarstöðum sínum tOig einn
af nazistum Qatislimgs verfðgerð-
ur að framkvæmdastjóra norska
Alþýðusambandsins. Þannjg hefir
nú verið framkvæmd ráðagerð,
sem lengi hefir verfið í bruggi.
Nazistisku yfirvöldin í Noregi
átitu lengi vel, að þeim myndi
heppnast að vinna norsku þjóð-
ina á sitt band. Þeir litu á Norð-
mennina sem hinn hreima ger-
manska kynþátt, og Quisjing, for-
ingi naziistafliokksins norska,
hafði fullvissað þá um, að ntorska
þjóðin myndi gleypa við toenn-
ingum þeirra. Þar eð norski Al-
þýðuflokkurinn, sem hafði farið
með völd frá þvi 1935, var lang-
stærsti stjórnmálafíokkurinn í
Noregi, var álitið, að heppilegt
myndi vera að gera Jo-sef Ter-
boven að fulltrúa þýzku Nazista-
stjórnarmnar í Oslo. Því að Ter-
hoven vafði verið héraðsstjórj
nazistaflOkksins í RlHhrhéraðinlu; á
Þýzkalandi og hafði það hlutverk
á hendi að Jeka þar ntazistaá-
róður, sem hljómaði dálítið rót-
iækt í eyiu veikaanannaima. Auk
þess hafði hann, kvænst stúlku
sem var ritari hjá Göbbels kog
naut hann því mikillar vemdar
í Beriin. En nazistamir urðu fyr-
ir miklum vonbrigðum þegarþeir
toomust að raun um, hversu al-
menn andúðin var á þeim í Njotv
eigi.. Þeir þurftu á vináttu, og.
samvinnu rtorsku þjóðarfnnar að
halda- til þess að tryggja sig
gegn brezkum árásum á
iNjoweg og stoapa sér bæki-
'stöð þar til árá&arinnar á
Rússland. Þegar það varð ljóst,
áð ekki vair hægt að vfnna norsku
þjóðina með áróðri, bannaðiiTer-
boven 25. sept. 1940 alla sfjóm-
málafliokka í Nomgi og setti á
stofn leppstjóm í Oslo. Þannig
komust öll völd í hendur Quisl-
ihga. En jafnvel þetta dug&i
etofei til þess að brjóta á bak aftur
andstöðu Norðmanna. Verkalýðs-
félögin vom kjami andsiöðunnar.
Barátta verkalýðsfélag-
anna.
í septembermánuði 1940 átti
Quisling ekki völ á neinum naz-
istum, sem gæta verið fulltrúar
hans innan verkalýðsfélagianna.
. Þar af leiðand'i gat hann ekki
haft vald yfir verkalýðsfélögun-
um og varð að láta sér nægja
fáeina svikara, sem fundust iinn-
an stjóma þeirra.
Terhoven ,ger&i Jens Tangen að
forseta norska Alþýðusambands-
ins, Ludvik Buland að varafior-
seta þess og Eriing Olsen að
aðalritar ]>ess. Erling Olsen iog
Tangen tilheyrðu andstöðunni inn-
an verkalýðshreyfingarfnniar, sem
stóð nálagt kommúnistum, en
hafði flaðrað upp við þýzku yf-
irvöldin og Quislingana frá því
að þýzka innrásin hófst. Tangen
var uim eitt skeið fiorseti sam-
taka byggingarverkiasnanna >og
, Olsen ritarf Osiodeildar samtaka
bæjarvinnumanna. Meðal þeirra,
sem votu í andstöðunni innan
verkalýðsféláganna var ermfrem-
ur Marfin Bnendberg fyrrum fior-
in,gi hjnlna svomefndu raiuðu
kommúnista andstöðunnar innan
verkalýðssaimtatoanna, og Harvald
Olsen, sem var rekinn úr stjóm
Alþýðusambandsins norska árið
1934. Bnendberg komst í stjórn
Alþýðusambandsins, þar eð hann
þótti góður skipulagningamaður.
En Erling Olsen og Harvald Ols-
en gengu í nazistaflokkinn. Tang-
en hefir hegðað sér betur en
margir verkalýðssinnar áttu von
á í upphafi.
Nazistar Quislings bjtuggu sig
undir það, að ná vöi.dum sednna
yfir verkalýðssamtötounum. Þeir
slældu nazistisku verksmiðjustarf
semina þýzku og skipulögðu
verkalýðssellur undir stjóm Odd
Fossnm. En félagsskapur þessi
náði >en;gri fótfesta, sem heitið
gæti.
Þegar fulltrúi þýzltu nazistamia
í Oslo sá, hversu nauðafítið
Quisling varð ágengt við að
skipuleggja vei'kafýðinn eftir
þýzkri fyrfrmynd, reyndi hann að
sannfæra stjórnir verkalýðsféíag-
anna um ágætl nazismans, fyri-r
verkamenn á Þýzkatandi- I byrj-
un ársins 1941 sendi hamn nefnd
ruorskra verkalýðssinna til Þýzka-
lands, til þess ab kynna sér
Vinnufylkinguna þar. En þegar
sendinefndiin kom aftur, lýsti hún
því yfir skýrt og skoriiiiort, að
vinnufylking samkvcemt þýzkri
fyrirmyn-d væri ekki hetrpileg í
Noregi.
Á fnndi, sem hald'inn var hjá
hinni nazistisku verkaliýðssellU-
starfsemi i júnímánuði síðastliðn-
um, réðist Odd Fossum grimmi-
lega á verkalýðssamtökin ,og
lýsti því yfir, að það ætti að
setja foringja ]>eirra í fan-gelsi
eða reka þá úr verkalýðssamtök-
nniuim. Meðal leiðtoga andstöð-
unnar gegn nazistumim, sem
handteknir vom nokkruim dögum
seinna, voru lika nokkrir þekktir
verkalýðsleiðtoga-r. Alþýðusam-
bandinu var ráðlagt, að' tak-a
inazista í stj-órn sína, en því var
svarað með endurfekinni kröfu
um, að verkalýðsfioiringjar, sem
tefcnir höfðu veri-ð fastilr, yrðu
látnir lausir aftair og settir in-n í
embartti ,sin á ný. Terbo-ven siinnti
þessum ‘kröfium ekki, en skipaði
Erling O'lsen yfirfnann venkamál-
anna og gaf honum skipivn um
að saf,na saman þrjú fil fjögur
hundhuð anönnum úr verkalýðs-
hreyfingunnii, ,sem væm fúsiir á
að vinna að hiinni „nýju skipun“.
I júlímánu-ði fékk Gestep-o
m&rgar fiiegnir af vayandii óróa
meðal verkapianna. Matar-
skteninturinn hafði verið minnk-
aður, þegar farið var að senda
matvæli frá Noregi á finnsku
vígstöðvtarna-r. Skólahús og
sjúkriahús voru fult af særðnm
Þjóðverjum, sem skýrðii frá hin-
nesku vígstöðvumum. Norðmenn-
irnir komust á snoðir um, að
þýzku herforingjamiT voru að
verðö áhyggjufullir. 1 lok júlí-
mánaðar samþykkti Terfvoven að
ræða fcröfur vertoalýðsfélaganna.
Forseti Alþýðusambandsins tók
Viggo Hansteen með sér á um-
ræðufundinn. Terboven kom
þangað í fylgd með yfirmanin
Gestapo í Os]o. Fu-lltrúar verka-
lýðssamtakanna lýstu hinum vax-
andi óróleitoa meðal vertoamanna,
og fyrir áhrff frásagna þeiima,
sem staðfestar voru af fregnium-
frá sendiboðum nazista, gafst
Terboven upp. Hann lofaði að
láta lausa verkalýðsleiðtogama*
sem tétonir höfðu verfð fa-stir, og
ganga til samninga um kaup-
gjííkismálin. Hann stóð við lofi-
órðið um að láta fangana fausa,
en sveik lofiorðið Um, að gengið
yrði tii samnjnga um kaupgjalds-
málin. í stað þess lýsti hann
þvi yfir daginn eftúr, að þeir
Norðmenn, sem sýndu nokkum
mótþróa-, yrðu skotnir, og að
hann áskildi sér rétt tfl þess',
að setja herfög um allan Noreg
eða hiu-ta af Nonegi fyrirvara-
laust, með dauðanefsingu fyrir
verkföll eða starfsemi, sem ntið-
pði í þá átt, að stofna ti'l verk-
fa’l-ra. Þegar vinnuveitendur í
Oslo ætluðu- að vei'ta \erka-
mönnum síntini launahækkun,
skarst hann þegar í leikinn.
ðgnarstjórn.
Meðan á þe.ssu. stóð bárast
fleiri fregnjr til Nonegs frá rúss-
nesku vígstöðvunum. Frá Finn-
landi barst orðrómur þess efnis,
að verkamennirn-ir þar þráðu frið.
1 byrjun sep temberm án aðar komU
brezkair, , kanadiskar og norskax
hersveitir ti'l Spitzbergen. Þegar
rúm vika v,ar Min af septemben-
mánuði gerðu brezkar flugvélar
árás á höfnina í Oslo. Fólkið
stóð á götunum og horfði með
eftirvæntingu- á bardaga'nni í toft-
inæ Á mámtdaginn gaf Gestaþo
út ski'pun þ-ess efnis, að Öll út-
varpsvi'ðtæki i Oslo og nágrenni
hennar ýrðu. afhent hinum nazist-
isku yfirvöldtim. Aðeins Þjóð-
verjunu'Og QUislingum var leyft
að halda viðtækjum sínnm. Sama
kyöíd brunnu þýzk stoip á hofn-
linni- í Oslo. Matarhirgðiir horga.r-
búa- höfðu gengdð mjö-g til þurð-
ar. Á mánudaginn í anniarri viku
septembermánaðar fengu. verita-
menn í þun-gaiðn-aðinwm ekki
mjölkurskammtinn sinn, og var
lirið á það sem táknmynd af á-
standinu, í m.atvælaúthlWuninnii.
Vinna var stöðvuð í stóru verk-
smiðjunum. í vélaiðn.aðiinum vaT
verkfal'lið algert. 1 54 verksmiðj-
u-m var eftki snert á xæikfærl.
Vélbyssu-r Varu' séttar á Nýfand-
skipa'bryggjun-a. 1 sttmum verk-
smiðjuim vorui menn neyddir til
Frb á 4. sf&u.
\