Alþýðublaðið - 30.10.1941, Blaðsíða 3

FIMMTUDAGUR 30. OKT. ÍMÍ.
IAU>YWI1LAP»
áLÞÝÐDBLADIÐ
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjóm: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Slmar: 4902. Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson, (heima), Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son, (heima), Brávallag&tu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Slmar: 4900 og 4906.
Verð kr. 3.00 á mánuði. — 15 aurar í lausasölu
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. t'.
Brandstaðaannáll.
Sögufélagið Húnvetningiur
og Húnvetningafé'agi'ð gáfu
út. Reykjavík 1941.
Raunhæfar dýrtiðarráðstafanir
4uglýsing
nm ðkuhraða á Suðurlandsbraut
Á Suðurlandsbraut við Elliðaárnar hefir verið sett
merki með áletruninni 40 km. öðru megin gengt umferð
í bæinn, og 60 km. hinum megin (gegnt umferð úr
bænum). Við Tungu er merki með áletruninni 25 km.
öðru megin gengt umferð i bœinn, og 40 km. hinum
megin (gengt umferð úr bænum). Þýðing þessara merkja
er sú, að á nefndum veg gilda reglur lögreglusamþyktar-
innar um hámarkshraða innan merkisins við Tungu (nær
bænum), utan merkisins við Elliðaár (fjær bænum) giida
reglur bifreiðalaganna um hámarkshraða, en milli merkj-
anna er 40 km. hámarkshraði.
Hefir þetta verið ákveðið með hliðsjón af 94. gr.
lögreglusamþykktar Reykjavikur og 6. mgr. 26; gr. bif-
reiðalaganna, og gildir regla þessi fyrst um sinn, uns
öðruvisi verður ákveðið.
Lögreglustjórinn í Reykjavík 29. okt. 1941.
Agnar Kofoed«Hansen.
TVEIR af stjómmá lafiokkum
landsins, Aiþýðufloltkurinn
og F ram s ók na rfto kku rmn, hafa
tiú lagt fram á aiþingi tillögur
sínar í dýrtíöartmáInnum, t>g al-
menningur getlur nú borió þær
saman og gent sér gre'in fyrir því,
hverjar tillögurnar eru raunhæf-
ari og réftlátaxi gagnvart öllum
stéttum landsins. Þri&ji flokkuir-
inn, Sjálfsitæðisfliokkurinn, hefir
engar itillögur laigt f.ram og miun
engar tillögur leggja fram, þvi
að hann hefir enga stefnu í þess-
lum máltum, frekar en öðrtum, aðra
en lyðskruin, ekkert annað upp á
að bjóða en orðagjáífur uim að
hann sé fiokkur allra stétta.
Framsóknarfiokkurinin sér að-
eins eitt alLsherjarráð við dýrtí-ð-
inni, eins konar kínialífseiixír, sam
á að vena allra meina bót: lög-
bindingu Ikaupsiins og afnám dýr-
tíðaruppbó :ar í samræmi við vax-
andi dýrtið- Forystumenin flioíkks-
ins virðast sjá þessi mál út frá
þrengsta h-agsmunasjóinarmiði at-
v i n nurtíkend anna: Yfir atvinnu-
vegunttm vofir hmn og stöðvuar,
ef kaupgjaLdið heldur áfram að
hæikka- t sta'ð þess að snúa sér
að raunhæfum ráðstöfunuan til
þess að ko:na í veg fyrir hækkun
dýrtiöarinnar, vilja þessix menn
taka það ráð, aö brjóta niður
þá einui vörn gegn dýrtí'ðinni,
sem launastéttir iandsins hafa,
dýrtíðaruppbótina. í staö þess að
grafast fyri’r rætur dýrtíðarinnar,
vllja þeir afnema afleiðingar
hennar. En allar til'naimir til þ>ess
að hafa endaskipti á orsök og af-
leiðingum hljóta að mistakast.
,,Dýrtíðarfnumvarp“ Framsókn-
arfbókksins er ekkert dýrtíðar-
frumvarp. Það e'r ófyrirleitin á-
rás á l'aunastéttir landsms, sem
er boðið upp á það, að taka e'mar
á sig byrðarnar af þeim axar-
sköítum, sem búið er að gera í
dýrtiðaimálunium og af þeirri
aukningu hennar, sem óhjá-
kvæmilega hlýtur að koma utan
að frá, eÆ eklrert er aðhafzt.
Þeir, sem setið hafa að stríðs-
gróðanum og raka'ð sanrnn millj-
ónaupphæðuimi, þeir eiga engar
fórnir að færa, þeir eiga þvert' á
mióti að njóta sömu aðstöðumrar
áfram. Framleiðendurnir., sem
hafa aukið dýrtíðina með sífelld-
um hækloinum á atu'rðum sínurm
en nú eru farnir að sjá stougga-
hliðina á því, að spenina upp
’wöruv.erðíði, þeir eiga engar fórnár
að færa, heldur aðeins þeir, sern
minnst hafa úr býturn borið til
þessa, og þar á meðal hinir
lægst launuðu þegnar þessa þjóð-
féiags.
Gegn þessum atvininunekenda-
tillögum Framsioknarflokksins,,
sem Sjáif stæö isf lokku rin n að-
hyliist í ’hjarta sínu, þótt hann í
bili þori ekki a'ð fyigja þeim eftiir
af kjósendahræðslu, hefix AJþýðu
flokkurinn nú lagt fram sínar til-
lögur. Aðalkjarni þeirra er i sfem
styíztu máli þessi: Öflugt og
einhuga . 'venðlagseftiriit, sem
stöðvi verðhækkunarkapphiaup
hinna innLendu framLeiðenda og
komi í veg fyrir verzlunanokUir
með erlendar vörur. Afnám tolla
á nauðsynjavörum- Lætokun farm-
gjalda. Skattlagning stríðsgróð-
ans með beinum stríösgróðaskatti,
útfliutningsgjaldi á striðsgróða-
vörum og ýmis konar „lúksus'-
eyðslu, og sé peninguinum varið
til þess að halda niðii dýrtíðinni
á þann hátt, að lækkað sé verð
á helztu nauðsynjavörum almenn-
ings og komiö í \eg fyrir utauað-
líómandi verðhækkun á þeim-
í tillögum Alþýðuflokksins er
gert ráð fyrir að iækkað verði til
að byrja með verð á kiornvörum
og nýlienduvörum með því að af-
nema , toIJa á þeim og la&kka
farmgjöid og áJagningu,. Myndi
þetta aðeins toosta lítimn hluta
af því fé, sem dýrtíðarsjóðuirinn,
sem gert er ráð fyrir að stofna,
fengi til u-mráða. Ef þetta- væri
framkvænrt, myndi verð á eftir-
töldunr nauðsyn javörum lækka
sem hér segir:
rúgur úr 65 au. kg. í 47 au.
hveiti — 70— — - 46 —
Irafrar — 85 — — i 59 —
'hrísgrjón — 145 — — -111 —
strásykur —100 —,---------- 48;—
molasykur —125—-------------65,—
kaffi, brent, —554 ------- 278 —
Með öðrum orðum, ko-rnvöi'urn-
ar myndu Lækka nálega unr 1
hluta verðs, en kaffi og sykur
-um rösklega i/2 verðs frá því siem
nú er.
Húsmæðumar ættu að geta
reiknað út, hvort það nryndi ekki
miuna nieitt lum þetta.
Alþýðublaði'ö er ekki í neinum
vafa uirr það, að hver sem kynn-
ir sér hina ítariegu greinarg§Tð
fyrir frumvarpi Alþýðuflokksins,
sem bint var í blaðinu í gær,
muni sannfærast iunr það, að ef
tillögurnar vænui franrkværociar
án allra undanbragða, mjmdi það
þýða stórt átak r dýrtíðarmálun-,
um-
Or því mun stoorið á næsíumri,
hvort alþingi það, sem nú hefir
verið kallað saman til þess ab
ráða fram úr dýrtíðarmálunum,
ætlar að snúa sér að raunhæfum
ráðstöfunum gegn dýrtíð'nui eins
og þeim, sem Alþýðufloktourinn
hefir nú lagt fram, eða hvo’rt það
vi)l sanrþykkja það, að bókstaf-
iega ektoent verði geri í dýrtíðar-
málunuim, eins og forystumenin
Sjálfstæðisflokksins viija, eða
loks hvort það ætlar að gera
sjálfu sér þá vanvír&u að gleypa
„kínalífselixírinn", sem Eystemn
Jón sson viðski ptamá 1 a rá ðher ra
hefir boðið því upp á-
AÐ hefir komið á daginn, að
hin svo kö luðu héraðafélög
hér í Reykjavík hafa ekki orðið
bóia ein og starf þeirra ,'ekki
tóm markieysa. Hin merkustu
þeirra hafa þegar hafið athyglis-
verða viðieltni í þá á-tt, að varð-
veita söguiegar minjar héraða
sinna og viðhalda tengslum rnal-
arbúanna við átthagana. Þetta er
þjóönýtt starf og þarft.
Fyrir þremur árum stoifnuðu
Húnvetningar í Reykiavík með
sér féiág, og á sama ári var
Sögufélagið Húnvetningur seít á
laggirnar í Austur-Húnavatns-
sýsiu. Félög þessi hófu síðan
sam.starf um útgáfu safns til
sögu Húnvetninga, og er fyrsti
ávöxturinn af því samsfarfi konr-
inn fyrir afmenningssjóoir nú
eigi alls fyrir löngu. Ritsafni'ð
a 1 lt á að bera nafnið Húnavatns-
þing, en þessi fyrsta, bók þess
er Br mdsstaðasannáll.
Höfundur annálsins er Björn
Bjarna o'i, senr bjó á Bmndsstöð-
um i Biöndudal 1836—1859 (f.
1789), nýtur bóindi og fróðieiksr
maður ágætur. Annállinn nær
yfir árin 1783—1858, og hefst
þannig sex árum fyrir fæðingtu
höfundarins. En hann fór, að því
er harrn segir sjálfur, snemma
„að klóra á lítiil blöð, án allrar
tilsagirar, um veður og hvað asnn-
að, er við bar og ge>'t var dag-
lega, og hafði þess vegna slíkt
iengi' í rninnii." Þeim hætti hélt
hann alla æfi. Er mikiill fróðleik-
ur kominn saman i niinnisblöð-
um hans, einklum um Húnaþing
Og nágreniri, og ætiti annálUnn
því að vera eftirsóknari/erður
lestur 'fólki í og úr þeirn hémð-
uini.
Menn veröa að muna það, að
annálunr er ekki ætiað að vera
ne'nn re:premrandi skemmtilestur,
heldur er hér um áð ræða saman
tíndan fróðleik ví'ðs \egar að,
sern á þann hát-f er bjargað frá
glötun. Verulegur hluiti Brands-
staðaannáls eru lýsingar á veðr-
áttu og tíðarfari, og er það allt-
af fróðlegt. fyrir þá, sem eiga
atvinnu sína og afkomu- að miklu
leyti undir veðri og sjó, eins og
enn er unr fiesta íslendinga. Þá
er búskaparháttunn . og afkomu
bænda ýtarlega lýst, verziunar-
háttunr, heilsufari almennings,
skýit frá mannaJáfum o. f!,. Björn
bóndi hefir mikinn hug á að
lýsa klæðaburði í gamla daga
og segir þá oft skem'mfilega frá,
t- d- jregar hann lýsir skrauitbún-
aði kvenna: „Höfðingskonur
höfðu í faldi Iaiufaprjóna með
gylltum laiufum- Fagrar voJU þær
þá í sölskimnu, sem uppjjómaði
þá gyliinguna,. En nú er að íletta
frá hempunni og líta á brjósfin."
(B!s. 34.) ... „Mátti þá oft sjá á
ferð pnest með þrísperrtan hatt
og. konu með höt.t." (Bls. 35.)
Björn hefir fylgzt vel með í
opinberum máHtirr og fagnar
mjög öliunr Umbótum á stjórn-
arfari iandsins, lýsjr t- d. ánægju
manna nreð aiþíngi. En þó kennir
þá þégar gagnrýni á störf alþing-
is, og er gaman að sjá, hversu
líkar sunrar aðfinnsluirnaT eru
gagnrýni núthnamanna. Lítum
t d- á þessa setningu: „Þá Al-
þingistíðindin komu í ljós, keppt-
ist hver rmr annan að sjá þau
sem fyrst. Þóttust menn finna
þar framför manna í mæl&ku,
með hnýfilyrðum óþörfum, en
ekki tiltaikanlegii framkvæmd um
afgreiðslu málanna.“ (Bls. 161.)
Þetta gæti\eins vel verið tekið
úr neykviksiku blaði 1941 eins og
úr annál frá því Herfans éri 1847-
— Framan af er frásögnin held-
ur rýr um hvert ár, en ver'ður
ýtarlegri, er á líður. Síðasit er
alLglögg lýsing á kláðafaraCdurs-
málinu 1858-
Ytri frágangur bókaTÍnnar er
í bezta lagi. Jón Jóhannesson,
cand- mag., hefir annazt útgáf-
una, og er þaö góð trygging fyrir
vandvirkni og góðum frágangi.
Norðlendingar taka bók þessari
vafalaust vej, en ástæða er til
að það geri fleiri, sem unna þjóð-
iegunr fróðleik.
R. Jóh.
Sparið rafmagnið
klnkkan 10-12 f.k.
RAFMAGNSVEITA Reykja
víkur hefir beðið Aiþýðu-
blaðið fyrir áskoranir til almenn
ings um að spara rafmagn á
tímabilinu frá kl. 10.30—12 f. h.
Reynir nú á þegnskap heimil-
anna að verða við þessari áskor
un, annars verður að grípa til
annara ráðstafana, sem myndu
valda heimilum mikilla óþæg-
inda.
Bréf rafmagnsveitunnar er
svohjóðandi.
„Enda þótt ekki séu liðiin nerna
4 ár siðan vélaafl Reykjávíkur-
bæjar til rafmagnsvinnslu var því
nær ferfaldað, er Sogsvirkjunin
hóf starfsemi sína hinn 25. októ-
ber 1937, þá er fyrirsjáanlega full
þörf á þvi, að gæta allrar var-
úðar til þéss að ekki verði raf-
magnsskortur nú á komandi vetri.
Það er þó aðeins á tímabilinu
kl. IOV2—I2 f- h., þegar rafmagn
er mest notað til suðu, að hætt er
við rafmagnsskorti, hætt við svo
miklu álagi, að ekki haldist fuil
,,spenna“.
Ástæðurnar fyrir þ,ví, að vér
óttumst rafmagnsskort, fedtr þó
ekki þær, að aflstöðvarnar inni
ékki af höndum enn það hlutverk,
sem þeim var ætlaö, að sjá við-
skiptamönmunum fyrir nægilega
rafmagni til almennriar heitailis)-
hotkunar (ljósa, suðu o. s. frv.)
og tif hvers konar iiðnaðar og
starfrækslu.
Ástæðurnar ehu þær, að vegna
stórfelldraT verðhækkunax á öðhu
eldsnejdi, einkum kolum, hefir
rafmagnsnotkun til MlUnaT orðið
margfallt meiri en nokkru' sinni
var gert ráð fyrir.
Það telst svo til, að á aðal-
suðutímanum í bæn'um, kl. 10Va
—12 f- h., gangi um 1/2 hiuti allr-
ar rafmagnsnotkunarinnaT til her-
bergjahitunar, að mestu leyti nreð
laUis/um ofnum hjá þehn raf-
magnsnotendum, sem búa við
heimiliistaxta, en þeir eru nú yfir,
5000 talsins-
Er gjaldskrá Rafmagnsveitunnr
ar var siðast btteytt, voru gerðar
ráðstafanir til þess að draga úr
notkun rafmagns til hreyfivéla á
þessu timabili, ki. IO1/2—12 f. h.
Er vitað, að þær ráðstafanir hiafa
borið töiuverðan árangtwr.
En betur' má, ef duga skal.
Með þegjandi samtökum við-
s'kiptamanna vorra um aö nota
sem allra minnst rafmagn til hiitr
unar á fyrgreindu suðutímabili,
kl. IOV2—12 f- h„ mun svo reyn-
ast, a'ð nægilegt rafmiagn verði
fyrir alla bæjarbúa til annarr.a
nota nú í vetur.
Vér beinum þeim tiimælium þvl
vinsaimlegiast til yðar, aö þér ni»t-
ið efttki rafmaginsiofn á miorgnana
bil. IO1/2-I2 f. h.
Vér teljum víst, aö þér og aðrir
rafmagnsnotendur taki vel þess-
um tilmælum, og er þá öruggt,
að vér getum haft ftnlla „spermu“
á raftaugunum og rafsuðan gangi
eðlilega.
Tiil enn meira öryggis er þó
æskiiegt, að menn geri sér far
um, eftir því sem við verður
kiomið, að nota minira afl til
suöwvélanna í einu (lengri tíma
tiil suðunnar) en tíðkast hefir, til
þess að draga úr mesta álagi á
vélar afistöðvanna á fyrgreindu
tímabili, kl. IO1/2—12 f. h.
Frh. á 4 siðu.