Alþýðublaðið - 18.11.1941, Blaðsíða 3

ÞfclÐIUHAGU* Ifiv NOV. MÖ
ALÞYÐUBUÐIÐ
8TEFÁMJÓHAHHSTEPÁHSSOHt
kaupsias.
ALÞÝSDBLAÐIÐ ;
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnarinnar: 4902
(ritstjóri), 4901 (innlendar-
fréttir), 4903 (Vilhjálmur S.
Vilhjálmsson heima) og 5021
(Stefán Pétursson heima).
Simar afgreiðslunnar; 4900
og 4906.
I
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Erim við traustsiös
Hikleflir?
BJÖRN BJÖRNSSON, prófes-
sor frá Gnand Forks \í
Bandaríkjunum. sem nú dvelur
hér sem fulltrúi handaríkskra stór
blaða og útvarpsstöðva og útvai'p
ar héöan fréttum og erindum einu
ninni í viíkiut fiutti erindá i útvarp-
ið á sunniudagskvöld, en þá var
hiuti dagskrárinnar helgaður Þjóð
ræfcnisfélaginu og Vesfur-ísliend-
ingum-
Eritndi þetta var mjög athyglis-
vert fyrir okkur íslendinga hér
heima, ekki sizt fyrit þá sök
að hér talaði maðuir, sem alinin
er upp vesffa í ást Pl gamla
landsins og virðingu fyrir verð-
mætum þes.s og helgidómMm, sem
hefir alia tíð horft á Mand í
fjarska, og að eins þekt það\og
meniningu þess af sögusögnum
annara- •
Björn Bjömsson gerði mjög að
umtalsefni einmitt það, sem .hvíl-
ir einna þyngst á hugum okkar
nú: sambúðina við hána erlendu
heri og afleiðingariiar af henni.
Björn Bjöhnsson sagði: Það er
fásinna að óttast að ísienzk menn
ing muni bíða tjón af dvöl er-
lendu setiuliðanna bér. Setulið-
in verða hér að eins Ifkamma
stund, þegar litið er á æfí þjóða.
Hér er nægur liðsafli góðra Is-
lendinga til að lialda logandi
blysi ísienzkrair menniingaT, þó að
erfiðleikat kunni1 að steðja að
vnegna hinna eriendu tugþúsunda,
sem hér em. En það er staðreynd
og Islendingar vérða að horfast í
augu við hana, að sú einangrun,
sem land'ið hefir verið í, er xofin
og allt bendir til þess að iheim-
urinn hafi nú uppgötvað Island-
Það em engin líkindi til þess að
einangmnin verð'i nokkru sinni
aftur, eins og hún var áður.
Þetta var aðalatriðið í erfndi'
Björns ef til vill &agt mfeð nokk-
uð öðrum orðum-
Okkur er það vel ljóst, að nú
reyna á mátt okkar að standa
öruggir í þeim stmumum, sem á
okkur skell'a. Hinum miklu lið-
/lutningum hingað fylgja sterkdT
straumair, sem fyrst og fremst
mæða á máttaryiðuim íslenzkrar
menningar, þeim airfi, sem við
höfum ffengið frá fonðeðnum okk-
ar. Ef við reynumst þeir aukvis-
ar að hiTekjast með boðaföllum
töpíum við menningu okkar og
verðum leiksoppar erlendra
skyndiáhrifa, þessa í idag og ann-
ara á morgun.
Björn BjöTnsson óttaðist þetta
ekki og við þökkuni fyrir traust-
ið- Einn þó verður það að isegj-
ast að ekki era aliir jafn hjart-
sýnir og óneitaniega bendiT ým-
isiegt til þess að við
séum ekki þessa trausts
EG hefi ekki sérstaklega lagt
orð í beOg út af uimræðum
bítaðanna u»m rdðsfcafanir g'egn
dýrtíðinni, fram yfir það, er ég
tók frarn á pjþingi 24- f. m.
'um frumvarp Eysteins Jónssonar.
En bæði á aÆþingi bg í ei|nstök-
unt greirtíum blaða, hefirafstaða
min /og Alþýðuiflokksins verið
gerð að umtalsefni. Af því til-
efni þykir mér rétt að víkja að
þessU' máli uokkrUm orðum. Hefði
ég helst kosið að ekki hefði ver-
,ið gerðir að wmtaisefni einstakir
ráðuneytisfundir um þessi ,mál.
En með því að óiafur Thors at-
vinnum ái a ráðhe rra hefir ,á al-
þúigi vikið sérstak’Iiega að þessu
efni, og það á þann hátt að
ég hefi á sama vettvangi séð
ástæðu til leiðréttimgaT, og eins
hitt, að Herimann Jónasson for-
sætisráðherra hefir rfíað um
þessa fundi í TímanUm, tel ég
mér hvonki skýlt né rétt, að láta
umræður um þessi mál, jafnvel
innan rfkisstjórnarinnar, liggja í
þagnargildi af minni hálfu-
Mun ég þvi ,að gefnu titefni
af annara hálfu víkja nánar að
þessum málum.
Straks efíir voxþingið 1941,
hreyfði viðskifftamálaráðhei'Ta því
í ríkisstjórninni, að notaðar yrðu
heimildir. þá ný samþýkktra laga
um ráðstafanir gegn dýrtíðinni.
Vegna afstöðu fuiftrúa Sjálfstæð-
isftekksins fékkst þar élíkeri að
gert, hvotki um hemil á farm-
gjöldum, afnám íolla, né aðxar
ráðstafanir, er ætla mætti að
draga myndi úr dýrtíðinni. Leið
svo sumarið að ekkert væri að-
geri-
Á síðast liðnu hausti, eða um
miðjan sepfcember s .1., hreyfði
viðskiftamálaráðherra þvíí, að sér
virtist engin leið önnur fær, en
lögbbinding Ikauips og afurða-
verðs- En áður en þetta hafði
sbeð, hafði mikið verið raett um
verðlag á kindakjöti innanliands
Hauistið áður — 1940 — hafði
heildsölluverð íslenzks kjöts ver-
ið kr. 2,20 pr. kg. Virðist méx*
og fulltrúum Sjálfstæðisflokks-
ins í rikisstjórninni, að eðlileg
hælckun á þessU afurðaverði, mið-
að við hækkun kaupgj’alds, væri
(upp 1 kr. 2,50 — 2,80 pr- kg. Eikki
fékkst þó samkomujag við full-
maklegir. — Það er líka áreið-
antegt að það þarf mikinn styrk
til að þola áhrif sterfcra strauma
sem skyndilega flæða yfir þjóð-
irnar. Þó að það sé rétt, >að það sé
ekfci allt af styrkur í fjölmenninU,
þá hafa stærri og stexkari þjóð-
ir en við látið undan síga þeg-
ar einangidn þeirra hefiir skyndi-
lega verið rofin og nýiir storm-
ar hafa ætt urn þær. Hinsvegar
er það gott tákin, að svo vtrðist
sem okkur sé að verða það æ
Ijósara, að nú veltur alltáokktur,
að við eigum nú að sýna og
>anna, <að vfð séum ekki siður
fær tSi að halda menningu okkar
hréinni bg óflekkaðril en fiorfeð-
ur okkar í sinni fátækt. Mætti
sfú hvöt ekki verða til þess að
við stæðum öriugg á veröi?
trúa Framsóknarflokksms til á-
hrffa á þetta verðlag á þennan
hátt, og var það þá ákveðið af
verðlagsnefnd kr. 3,20 pr. kg.
og virtúst fulltrúar Framsóknar-
flokksins láta sér þetta verðlag
vel líka, þó vitanlega yrði það
til þess að hækka verulega vísi-
töTu dýriíðar, og þar með ajlt
kaup í Jandinu.
Eftir að þetta háa verðlag á
á kjöti hafði verið ákveðið, og
eftir að mjójk hafði hækfcað veni-
lega í verði, kom fram ákveöin
tillaga um það, frá viðskifta-
málaráðherra, að þessar vörur
yrðu lögfestar, ásamt kaupi, án
tillits til aukinnar dýrtííðar. *
Þegar þessar tiliögur komu
fram um miðjan sepfcember s. 1.
i ríikisstjórninni, var hvergi af-
ttekið, nema síður væri, af háJfiu
Sj álf s tæðisflokksfuiltrúanna. Ég
hreyfði sttaks andmælum gegn
þessu. Var um þetta rætt inn-
an ríkisstjórnarinnar um skeið,
og var ekki annað séð en full-
trúar Framsóiknar- og Sjálfstæð-
isflokksins værn' þar á einiu máli
en ég ©ixm í andstöðu. Um
þetta teyti — síðari liluta sept-
ember &.I., •— mun Framsóknar-
flokkurinn hafa trygt sér örUgt
fylgi iögfestingarirmar í mið-
stjóm sinni, og um það sama
leyti var þetta máJ af hálfíi
Sjálfstæðisflokksfulttrúanna í
ríkisstjórninni boriö undir mið
ístjóm fldkksins og að þeirra sögn
fékk það þar emróma og góðar
undirtcktir.
Um þetta leyti sagði ég þao
eht að ég teldi allar líkur tll
þesS' að þesisi tillaga fengi edn-
róma andstöðu Alþýðuflofcksins
enda var það í samræmi við
sboðanir þeirra trúnaðairnmnna
flokksins, er ég hafði ráðfæri mig
við-
i byrjun oktöber s. 1., höfðu
þingmenn stjómarflokkanna ver-
ið kalJaðir saman á fundi, og
var ráð fyrir því gerí, af hálfu
fprsætisráðherra, að aukaal-
þingi yrði kallað saman á éftir
til úrlausnar dýrtíðarmálunum.
j jænnan mund bar svo vel í
veiði, að eftir lögum Alþýðu-
flokksins bar að Italla saman
stjórn fjokksins um land allt.
Kom hún því til fundar, ásamt
þingmönnuin flokksins 4. okt- s.
1- Skýrði ég þar frá - tiMögum
Framsóknarflokksins — lögbind-
ingu kaupgjalds og afíirðaverðs
— og fylgi fulltrúa Sjálfstæðis-
ftokksins við þær tiillögur. AJliii
menn á þessari samko'mu voru
á einu máli Um það, að Alþýðu-
flokkurinn skyldi 'einbeita ■ sér
gegn því, að lögbinding kaup-
gjalds yrði samþykkt. Skýrði ég
forsæúsráðherra frá því, Um þetta
leyti, að öll stjórn flo&ksins væii
sammála mér um það, að hafa
bæri uppi harða amdstöðu gegn
lögfestingu kaupgjaldsins, en
par sem fujltrúar SJálfstæðisf lokks
ins væru kaupbindingunná sam-
mála, gerði ég i'áð fyrir því að
Alþýðuflokkurinn myndi hverfa
frá stjóruarsamvinnuami, og að
Sjálfstæðis- og Framsóknaxflokk-
urinn myndi þá taka til sinna
ráða jog gat foi'sætisráðlierra þess
þá> aö hann hefði takmarkaða
trú á afstöðu Sjálfstæðisflokks-
ins, úr því aÖ A1 þýðuflokkurinn
hefði eindregi'ð snúist á þessa
sveif málsins.
Þegar alþingi kom saman til
aukaþings 13- okt. s. var ekki
annað vfíað, en að báðir þessir
flokkar væi'u þvi eindregið fylgj-
andi að kauipgjald og afurða-
verð yrði lögfest, og studdist það
við yfirjýsingar fulltrúa þessara
floltka í rfkisstjóriiinni og frá-
sagnir þeirra um afstöðu mið-
stjórma og þingfulltrúa þeirra til
málsins.
Eftir það, að yfirstandandi auka
þing hófst, urðu tíðar umræður
um þetta mál í rikisstjórninni
og þótti það þá fcoma í Ijós,
að Sjálfstæðisflokkurinn legði'
nofckuð kapp á það, að Alþýðíu-
fJokkurinn fiengist til fylgis við
lögbindinguna, enda var það í
nokkru samræmi við það, e? fjár-
málaráðherra, Jakob Möller, hafði
í ljósi Iátið innan rlkisstjóxn-
arinnar. Af þvi tilefni, og í sam-
ræmi við skoðanir mínar um af-
skifíi afþingismanna um mikil-
væg málefni, var ég þ\ í fýlgjandi
að þingmenn úr ölluim flokkum
yrðu fengnir tij þess að fjalla
um mál þetta. Sætti j>etta mis-
jöfnum undirtektum, en þó varð
það að ráði, að ráðherrar hvers
flofcks, er að rikisstjórninni stæðu
skyldu tilnefna 2—3 fuittrúa af
sinni hálfu, til fímdar ásamt rik-
isstjórainni, til umræðu um mál
þetta.
Þessi fundur var svo haldinn
himn 17- okt. s.l., Og ímættu þar,
auk allra ráðherranna, 3 fulltrú-
ar frá Alþýðufl-, og feinm fuU-
trúi frá hvorum hinna stjóm-
arflokkanna. Um þennan fundhef
ir Fínnttx Jónsson alþm- ritað hér
í blaðinu, og þarf ég fáu við
það að bæta. Aðeins þykir mér
þó rétt, að minnast nokkra nán-
ar á þau ummæli, er ég lét falla
á umræddum fundi i upphafi
hans, að lokinni ræðu forsœti-s-
ráðherra, þar sem að vera mættí
að þau orð mín, sem vottu í sam-
ræmi við það, er ég áðuir hafði
sagt í rikisstjóminni yrðu talte
leiðbeining til svokailaðrar
„frjálsrar leiðar“ í dýrtíðarmóJ-
unUm.
Á þessum fiundi gat ég þess,
nákvæmlega í samræmi við það
er ég aagði á fundi neðri deild-
ar alpimgis 24- okt. s. 1-, að litJai'
likiur vferit tíl þess að samm-
ingum veikalýðsfélaganna yrbi al-
mennt sagt upp, tíl grunnkaups-
hækkunar, og þegar af þeirri á-
stæðu væri engin ástæða til þess
að gera ráð fyrir almennri grunn
kaupshækkun í’ JandinU, er áhrif
befði á dýrtíðarvísitöiuna. Þau
fáu verkalýðsfélög, er þegar
hefðu sagt upp kaupgjaidssamn-
iugum, myndlu fara fram á eðli-
legar lagfæringar er sanngjarat
væri að taka til greina, án þess
að það orkaði veriilega á vísitöl-
una. Og með því að fulltrúar
bændanna — F ramsóknarinerm —
hefðu lýst sig albúna til stöðv-
unar verðlags á innHendum af-
brbUm, í þvi verði sem þær væra
nú sýndist engin sérstök ásfceða
tíl lögbindingar, hvorki kaup-
gjalds né afurðaverðs- Aðalatrið-
ið væri þá það að koma í veg
fyrir hækkun á verðlagi á Inn-
fluttum nauðsynjum jog boma á
þann veg á föstu' venðlagi lífs-
nauðsynja ©r hefði í för með sér
stöðvun á dýriiðinni, og þar með
vísitölu heninar.
Á þessuim fiundi fékk ég engar
undirtektir innan Frainsóknarfl.
né Sjálfstæðisflokksins, og virt-
ist það ætlun fiulttrúa þeirra, er
létu til ,sín heyra á fiundi þess-
um, að einasta leiðin til hindr-
unar dýrtiðarinnar, væm lög-
binding kaupgjalds og afiurða-
verðs, þó þær raddir heyröust
þá, frá fulltrúum Sjálfsíæðisfl.
— sumum en ekki öllum —, að
nauðsyn væri til að ftyfgreiða
þetta mál með sambomuiagi oDm
flokka. Mun ég ekld reíkía Um-
Frh. á 4. siðm
M Hanstmarkaði KfiON
Grettisgötu 3.
t dag og næstu daga.
leilf frippa og folaldakjðt
upfélaq há
Nitro-cellulose lökk
fyrir húsasmiði fáum við aftilr að forfaila-
iausu um næstu mánaðamót.
!•