Alþýðublaðið - 19.11.1941, Blaðsíða 3

IMIÐVTKUDAGUR ML NÓV. tðfl
r—------------------—!
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Ritstjóri: Stefán P’étursson.
Ritstjórn og aígreiðsla í Al-
þýðnhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjómarinnar: 4902
íritstjóri), 4901 (innlendar-
fréttir), 4903 (Vilhjálmur S.
Vilhjálmsson heima) og 5021
(Stefán Pétursson heima).
Símar afgreiðslunnar: 4900
og 4906.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Þjóðstjómm
enduraýjuð.
LOKSINS hefir þá veriÖ teyst
úr þeim vanda, að mmnsta
S®)«tí til bráöabirgöa, scm skap-
að'st við laiusnarbeiðni þ'jóö-
.stjjórinirÍTmar. Og íausnin varö sú,
sem tilkyimt var'á alþingi- í gæri
að hin gamla þjóðstjóm heldur
áíram að faha með völd fyrst um
sinnt, p@ í öUu falli þar tiil negMr
?egt þing kemur saman í febrúar
í vetur; en þangað til veröur
deilumáltmum — dýrtíðarmálun-
'Lim og skattamáLtoium — sliegið
á frest og rrýjar tUraunir gerðar
.til að ná samkomulagi unr Jrau
iniurn stjómarinnar. Takist það
ekkh, verður þjóðin að skera úr
i vor við almennar Jtoosningar,
sem hvort sem er verður að telja
■sjálfsagt að fari fram þá, þar eð
ekki er sýnilegt, að neittt sé þvi
til hindrtmar lengur.
það getur varta hjá því farið,
að ýmsum finnist það dálítið
skrítiieg endajok á þeírri deilú,
,,sem leiddi ti.J þess, að þjóðstjóm-
in baðst lausnar, að ,sama s’tjórn-
in stoufi nú vera komih aftur ó-
it>reytt- Það befir heldur ekki
vantað hníflíyrðin ura sJcrípalfiik
't>g annað þess; háttar úr vissum
áttum, siðan það fór að vfírða
Jljóst. hver lausnin myndi verða.
£n í sjátfu; sér var það ekki
íiemai eðúlegt og þingræðislega
rétt, að stjórnin segði af sér, þeg-
ar ekki náðist samkömuiag dnn-
an hennar um það, hvaða ieið
skyldi farin titl lausnar öðrum
-eins stórmálum og dýriiðannál-
'unUni- Og þegar þar á eftir kom
i, ljós, að ekki mynd'i hægt að
mynda neina aðra stjórn með
þingmeirihluta að baki séx, en
vTetrarkosningar þóttu hins vegar
ekfci koma til mála, var það
heJdur ekki nema .eðlilegti, að
JaiLsnin yrði sú, sem nú hefir af
ráðizt: að hin gainla þjóðstjóxn
feékli áfram að fara með völd að
minnsta kosti þar ti! kosningar
jgeía farið fnam-
Það má að visu vel vera, að
fyilgismepn bæði Framsóknar-
fjokksins og Sjálfstæðisfl'O'kksinis
<aigi dáJítið erfitt með að horfa á
það alveg kiimjDoðalaast, að for-
vigismenn þeirra taki upp aftur
það samstarf í stjórn iandsins,
sem rofið vaT. Því að allir vita
nú hvemig . tál samvinnuslitanna
var stofnað: Forráðamenn Fiam-
sóknarfliO'fcksins og Sjálfstæöis-
flokksins voxu, í stað þess að
gera þær dýrtíðarxáðstafanlra, sem
þeim bar .skyida til isamkvæmt
Jdýriíðariöguinium frá í vori búnir
að fcoma sér ,saman um það, að
Tjeysa dýrtíðarmálin“, eins og
! jþeir kalia það, á kostnað launa-
flLPTÐUBUKHÐ
JÓN BLÖNDAL;
Sigling í myrkri.
UNDANFRIÐ hafa tveir af
æðstu vaidamönnum ís-
lenzku þjóðarinnaX, Sorsætisráð-
herra tslands og horgarstjórinn
4 Rieykjavík, flutt henni boðskap
sinn í löngum ritgerðum, sem
birst hafa í flokksblöðum þeirra.
Þegar sliikir menn kvéðja sér
hljóðs, hv’ort heldur ex í ræðu
eða riti, um vandamál hins líð-
andi túna, þá er eðliiegt að þjóð-
in hlusti venju fnemur.
En því miður held ég að menn
hafi orðið fyrir dálitlum von-
brigðum- Aðalúlgangtur borgar-
stjórans vixðist hafa verið að út-
skýra fyrir mönnum að stjórn-
málin séu einskonar refskák, þar
aem mesturn og kænlegustum
menn ipyni að beita hvehn annan
sem mestum og ódrengilegustum
véjabrögðum og aiveg sérs aklega
virðist hann hafa ætlað að sanna
yfirburði flokks síns yfir ráðherra
Framsóknarflokksins í þessum
Jistum tálbragðanna-
Og það er ekki laust við að
manni finnist forsætisráðherrann
vera ofuriíhið móðgaður yfir þvi
vanmati á „kJókjndum" hans, sem
kom fram í gipin borgarstj., og
að hann hafi an- a. skrifað grein-
ar sínar til þessa að sýna borgar-
stjóranum fram á, að óvíst væri
nú hvort liann væri ajveg eins
„klókur“ óg hann hyggur sjálfur.
Ég held að ýmsurn finnist að
stéttanna, með þvi að lögbinda
og lækka ,allt kau-pgjald í land-
Snu. í því skyni var auJtaþingið,
sem nú situr, kallað saman. En
þegar til skarar átti að skríða,
voru forvigismenn ’ Sjálfstæðis-
flokksins búnír að missa kjark-
inn, af því að Alþýðuflokfcurinn
fékkst ekki' tál að vera með. A
síðustu stundu þoröu þeir ekM
annað en að gieiða atkvæð'i með
A1 þýðuflokknum á móti löghind-
ingu kauipgjaldsins, þrátt fyxir
áður yfirjýst eindregið fylgi við
slíka ráðstöfun.
■ En þó að bæði forvígismönnum
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins finnist mi ef til
vill við endurmyndun þjóðstjóm-
arinnar, effir lausnarbeiðni henn-
ar og þýðingarlítið þinghald, að
betur Jiefði vehið heima setiö en
af stað farið, þá er allt öðru máli
að ,gegna um Alþýðuflokkinn.
Hann þarf engan kiim'noða að
bera fyrir það, sem skeö hefir.
Hann liefir hrint þeirri árás>, sem
ráðin vaf og reynd á launastéttir
landsins- Og effcir að tijlögumar
um lögbindingu kaupgjaldsins
höfðu verið fehldax á alþingi,
hafði hann enga ástæðu- tii að
neita þvi, að eiga fulsltrúa í á-
frámhaldandi þjóðstjóm, ef vera
mættk að samkomulag næðist iUm
einhverja þá' lausn dýriíðarmál-
anna ,sem hann teldi bæði liklega
jil áranguXis og réttláta og viðun-
andi fyrir Lauinastéttiir landsins; og
að öðrum kosti í ölilU fajji par tiíl
unnt er að láta fara fram admenn-
ar kosningar,
, Alþýðuflokkurinn hef’ir því með
futlum sóma tekið sæti i hinni
endurmynduðu þjóðstjórn- ■
, ---------.........•---
afloknum Jestri að forsætisráð-
herrann hafi hitt naglan á höfuð-
ið þegar hann tilfærir þessi orð
skáldsins á Bessastöðuan:
„Trúa þeir hver öðrum ílla
enda trúa fáir báðum.“
Ég ætla. þó ekki að gera þessa
greinarflokka sem heiJd ab um-
umræðúefni, en vil aðeins vekja
athygli lesenda Alþýðublaðsins á
tveim myndum, sem þessir þjóð-
málaleiðtogar bregða upp fyrir
þjóð sinni, þegar þeir taika til
máls um hin öriagarikustu vanda-
mál hennar.
II.
Myndin, sem borgarstjórinn
biegður uipp er þessi:
1 'Shslok 1940 voföi yfir íslenzku
þjóðinni geigvænleg haítta, ekki
vegna þess að Jielský
styrjaldarinnar grúfðu yf-
ir henni, eða öttrnn utn vopna- ,
yiðskiftii í íandinu sjálfu eftir að
það hafði verið heriiumið, heldur
vegna þess aö ráðherrar Fram-
sóknarflokksins höfðu með ráðn-
um hug ákveðið að stofna til
stórffiUdra kaupdeilna, að kynda
að glóðum hatursins á milli at-
vinnurekenda og verkamanna, í
stuttu máJi að skapa algeri öng-
IþveHí í iandinu í þvi skynl —
og taki menn nú eftir — aö tæla
nokkur verkamannaatkvæði frá
Sjálfstæðisiiokknum og gefa þaui
. Al þýðufJjokkníum 5
Það er bezt að borgarstjórinn
tali sjálfur: „Kosningar voru fyr-
ir dyriim vorið 1941. Framsókn
Vildi umfram allt, að við þær
gæú Alþýðuflokkiurinn encfcur-
heimtað fyrra fylgi sitt og öðl-
ast á ný yfirborðsnétt til að telj-
ast málsvari \erkalý'ðsins-
1 jiessu skyni átti um áramótin
ab efna til stórfeJldra kaupdeilna.
Hatur gegn atvmnurekenduni átti
að magna í hugum \erkamanna.
í því öngþveiti, sem af þessu!
leiddi, var þvi treyst, að SjáJf-
stæððisflokkurinn tæfci afstöðu
andstöðu verkajýðnum. ....
Sjálfstæðismemi > sáu þegar
hvert stefnt var. í kyrþey, beittu
þeir áhrifum sínum bæði hjá
verkamönnum og atvinnurekend-
um til að hlndra árekstra þá, sem
ráðgerðir voru.“
Það era fagrar hugmyndir sem
borggfstj. gerir sér um samstarfs-
menn Sjálfstæðisfiokksins í rík-
isstjórninni. Þeir höfðu beinjínis
undirbúið að sfcofna til innbyrðis
víga á meðaj1 stétta ísdenzku þjóð-
arinnar, að lileypa hér öllu í bál
og brand á hinum alvariegus'tu
tímum, sem yfir'jiessa þjóð hafa
komið, einungis til þess að úfc-
\ega Alþýðufiliokkmnn nokfciir at-
kvæðj! Mér finst óþarfi að rök-
ræð;a þessar ,„upp]jóstxanir“ (borg-
arstjórans. Þær eru alltof „snið-
ugar“. öll foriíð ráðherra Fram-
sóknarfjokksins mælir gegn þeim.
Þeir hafa sannarjiega ekki æst
verkamenn til þess að gera kaup-
kröfur og satt að segja hefir ai-
diei farið of milki’ð fyrir |a,m-
hyggju þeirra fyrir veiferð Ai-
þýðuflokksins-' Ailþýðiuflokkurinn
hefir hingað til orðið að hugsa
um jiana pad er ekki
hajgt annað en' samsimia forsæt-
isráðherranum þegar hairn segir
að þessi hugsanaháttlur borgar-
stjórans muni verka á flesta
menn eins og þegar þeir horfa .
(frn í myrkuT.
III-
í þeim kima af hugsanaiífi
borgarstjórans, sem hann sýndi
iokkur inn í, var myrkur, algert
myrkur. En iær maður þá ekki
ofbirtu í augun, þegar feomið er
út úr þessu svartnætti yfir í hinin
bjarta hugmyndaheim forsætisráð
herians? ,
Myndin, sem hann sýnir okkur
er ekki eins skýr í gerð og drátt-
eins og mynd borgaTstjórans og-
þarf dáJítið meiri útskýringar við.
Forsæti'sráðherrann skýrir fyrst
og fiemst frá þvi að hann hafi
talið rangt að ghetða fulla dýr-
tíðaruppbót. Hann taliar iim þetta
sem „aðferð til þess aó halda
niðri dýriíðinni" og heldur isíðan
áfram:
„I Svíþjóð, þar sem jafnaðar*
menn réðu því, er þeir vildu í
rikisstjórn og á þingi Sviþjóðar,
var það talin sjáifsögð fjármála-
mennska, ab velja þessa Jeið tíl
að fcoma í veg fyrir aukna dýxtíð.
Síðan hefir verið samið við fram-
Jeiðendur, ednkium I>ændur, um að
hækka ekki mjög i \erdi innlcnd-
i ar fnamleiðshivöilur og þessa leið
samþykkja verkaJýðsféJögin, jafn-
aðarmenniriiir í Sviþjóð- Þessi
levð álit ég„ að hefðl verið hin
fareælasía. Á þennan hátt gat
þjóðin lifað góðu lífi, vegna hiim-
ar aufcnú atvinnu og hækfcasndi
verðlags útfluitningsafurða- —
Peningaveltan hefði orðið minni,
en ipeningamir jafnframt verð-
meiri, dýriiðin minni og eyðslah
minni. Slðan átfl að nota sfaatfþ
kerflð tfl þess að taka ríflega
kúflnn af sfcríðsgróðaraiim . . .“
! . . .„Ég veit að það er ekki
vinsælt að halda fmm þessum
sfeoðiHfttm, og það er heldur ekki
gert með það ; fýrir aug-
um-“ (LeJurbúeyt. mínar).
Þarna kemur glögt fram hvaða
leið forsætisráðherrann jtelur að
átt hefði að fara. En annaðhvort,
er hann mjög farinn sjálfur að
ryðga í gangi þessa'ra mála hjá
okkur, eða hann heldlur að lesend
ur sínir séu famix að gera það.
Skal þetta því rifjað upp lítillega.
■ Fyrstu 4 mántuði striðsins fengu
verkamenn enga kaupiuppbót. Um
áramótin 1939 —40 samþyktui,
„jafnaöarmennirniJ" á lslamdi og
samtök verkamanna að dýhtíðin
yrði fikki tiætt upp nema að 3/4
með ársfjórðungs mifliM'li, enda
væri þá trygt að ajjir fengju þá
dýriíðariippbót. (Niðurstaðan var
að vísu sú, að vegna þess hve
dýrtíðin jókst ört, þrátt fyrir þenn
an þegnskap launþeganna, fengu
þeir ©kki nema helmitng dýriíð-
arinnar bættan á árirrn 1940 og
þaðan af minna fyirir þá sem
skár vorii lalunaðir).
En man fiorsœtisráðherrann þá
ekki eftir stjómmálamanni, sem
fékk því til leiðair komið með
„klóJcindum", að sú bindfng, sem
var á afurðaverði bœnda, hlið-
stæð kaupbindingiumiii, vatr numin
út úr gengislögunium, man hamn
fikki eftir rábherra, sem sagðS
samstarfsmönman sínirm að af-
urðaverð bænda> þyrfti eldri að
hækka meira en kaupið, mam hann
©kki eftir stjórirmálamarmi sem
lét það viðgangast að kjötverðið
hæskkaði um 67—74°*>, haiustið
ÍS43, á sama tíma sem kaup verka
manna liafði hækkað 27<>/o, og það
þrátt fyrir aö honum var þá fcunn
ugt ttm að til umráða vorix um 3
miUjónir krðna, sem Bretarlögðu
fram og hægt var að aterja tif
þess að verðbæta útfluttar af-
urðir bænda? Og man hann ,ekki'
eftir því að bent væri á af hálfu
„jafnaðarmanna" hverjar atfleið-
ingar þetta myndi hafa fyrir
bændur og aðrar framleiðendur
síðar meir?
;Um áramótin 1940—41 var þá
aðstaða hinna ýmsu stétta j>ann-
ig: Verkamenn og aðrir laun-
þegar höfðu fengib dýriiðina
bætta að hálfu eða minna, af-
urðaverð bænda hafði hækkað
stóifeostlega, auk þess, sem þeir
áttu von á 5 milJjónum frá Biet-
um, gengiö hafði verið Jækkað
aftur lil hagslíóta fyTir framJeið-
endur, útgeTðarmenn höfðu grætt
tugi milljóna án þess að „skatta-
kerfið" væri færi um að taka'
nokkurn „kúf“ af striðsgróðanlum,
sem neynt var að halda Jeynduxn
fyrir almenningii, en Jflöð Sjálf-
stæðisflokksins, formaður hans,
atvinnumálaráðherrann, og borg-
arstjórinn i Reykjavík, tóku þvi
íjur-ri, að til mála kæmi að af-
nema skattfrelsi útgerðarimiar-
SvO kemur forsætisráðherrann
og segir, að hann hafi viijað fara
sömu leið og jafnabarmennirtnir í
Svíþjóð, en' jafnaðarmaðuirinn
Slefán JÓh- Stefánsson neitaði að
ganga sörou bralút og fiokksbræð-
Nir hans í Svíþjóð, og þvi fór sem
Pór! Það láir víst enginn félagsr
málaráðherranum, þótt hann við-
urkenndi ekki þessa túlkurf fior-
sætisráðherrans á stefnu samgkra>
jafnaðarmanna og neitaði þar af
ieiðandi að binda kaupið áfram
b'ns og í (pottínn haf ði verið búið
af F.amsóknarfJokknuTn og Sjálf-
stæðisfiokknum-
IV.
En við slmJum haJda dálítið
.lengra áfram þessum samanbiurðil
við jafnaðarmermima í Sviþjóð,
setji fiorsætisráðherrann gerir með
Bvo lítilli sanngimi í garið Al-
þýðufJokksins.
Aðstaða Svíþjóðar hefir verið
sú, að markaðir þeirra hafa lok-
ast að mjög veruiegu leyti ogí
þjóðtekjumar því minkað- Sam-
tímis haía Svíar orðið að færai
miklar fómir til þess að auksi’
, vígbúnaö sinn og hjálpa bræðra-
þjóð sinni, Finnum- Það er því
nœsta eðl legt, að þeir hafi orðið
að minnka neyzlu sina- Verfca-
menn hafa því ekki getað fiengið
bætta dýrtíðina að fuLiu, og þeix
hafia sætt sig við það, fyegna
þe&s að byrðunum hefir verið
réttlátlega skipt á allar stéttir,
m. a. séð Um, að „innlendar fram-
leiðsJUvö.lur hækkuðu ekki mjög i
v©rði“. Sænsku jafnaðarmenmimiír.
hafa meira' a)ð segja móttekið þá
traustsyfirjýsmgu. frá þjóðinni,
eftir að hafia feomið á þessu
skipulagi, ab fá einir hreánan
meirihluta í báðum deiiidun»
þimgsins-
I upphafi striðsins væntu fJestir
þess, að hlutskipti okfear Islend-
inga myndi verða að þvl leytí
■ Frh. á 14. síðu.