Alþýðublaðið - 28.01.1942, Blaðsíða 5
MIÐVIKUDAGUR 28. JAN. 1942
AIÞTÐUBLABÐ)
Ritstjóri: Steíán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsia í Al-
þýðuhúsinu við Hveifisgötu.
Símar ritstjórnarinnar: 4902
(ritstjóri), 4901 (innlendar-
fxéttir), 4903 (Vilhjálmur S.
Vilhjálmsson heima) og 5021
(Stefán Fétursson heima).
Símar afgreiðslunnar: 4900
og 4906.
' Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Reykjavik mun
engu gleyma.
DÆIRNIR og kauptiinin utan
Reykjavíkui' hafa nú fengið
tækifæri flill þess, að segja mehv
ingu' sírta um hitn ósvifnu kúg-
utnarlög Framsóknar- og Sjálf-
stæöisfíokksstjórnarinuar gegn
launastéttum landsins. Og j>ó að
ölluan brögðum væri beitt af
há'.fii! stjúmarinnar, [>ar á meðai
svivirðSeg'ri einokun rikísút\rarps-
ins í þjúnustu kúguuairitnraar, tiQ
þess að koma í veg fyrir, að
ailmeniiinguir úti um land gáeti
átta'ð sig tiQ fiílls á því gerræði,
sem hér var framið, hafa bæjar-
og sveitairstjóimarkoísniiinigamar
sýnt á allvieg ötvíræðan hátit, að
allmenn.inguir lætur hvorki' blekkj*-
ast né kúgast a£ eftirhermikrák--
um Hitiers bér. 0,rsLit kosning-
anna: SigU'r ASþýðuflokksáin's og
fyigishrun S já,l f s t æðisf. okks: ns,
ifela í sér þun.gan áreMi|sdó,m yf-
ir þeilm mönnuui og fíokikum, sem
með kúgunarliögunum gegn launa
stéttunn faudsins, og misuiojtuu
útvarpsins hafa, fai’-jíð.inn á braipt-
ir gerræöis og ofbeldÍB við ýf-
irgnæfantii íneirihlluta þjóðarinn-
ar.
• |
En Reykjavík hefir eun eklri
fengið tældfæri til þess,'aðsegja
meiningU' sína. Með sérstökum
kúgunariögum Framsóknatiíhiöfð-
ingjanua og Sjáífstæðiisfliok'ksfor-
sprakkanna, kjötokrarairua og
kauipikúigara.nna>, var höfuðstaiðar-
inn lutíraður í því að kjósa ó
samn títna og aðrir bæilr iamds-
ins. Samvizka Sjállfstæðisflokks-
sprakkannnai, Olafs Thors, Bjarna
Berediktssonai Jakobs Möllers og
Áma frá M úOa var svo s!æm eft-
ir að þeDr höfðU1 gengið undir
ok Framsóknarvaflds'ims og
„Hrjflumieunsku'n[nar“ og hjá'ipað
tii þess að gefa út kúgnnariögin
gegn Jaunaisitét'tuinum, að þeir
þorðu. ekki að mæta fyrifr dóm-
stóli Reykvikinga, fyrst um sinn.
Þess vegna var vmnustöðvunjn í
prentsmiðjunuin notuð'sem átyilla
tfl þesis að fresta bæjarstjórnar-
kosniingumUm í Reýkjavík
I>ví var borið við, að ekki væri
hægt að lláta kjóga í höfU’ðstaðn-
um af því að öil önnur bfö-ð en
AQþýðublaðið værtu,'hindruið 5 þvá
að koma út. En nú, eftiir að
sú ll.ygi er búi/n að*geta sitt gagnn
sem réttlaating á kosningafrest1-
uninni, er ejkki annað sjáan'legt.
en að Sjá'lfsíæðisflokkurinn hafi
næg ráð tii þesis að gefa blöð
sín út, þ'rátt fyri;r veriífaWið. En
það mátti vifanilega. ekki koma í
Ijós fyrr en búið var að' fresta
kosniingunum!
Þanniiig h'efiír hvér ílygin og hver
Mekkiingiin rek.ið aðra. Verkfaillið
var aidrei anuað en átyllft fyriir
ko sn i ngaf res tuninn i. Sjáifstæöis- |
flokksforsprakkamiir óttast bama |
dóm höfuðstaðaminis svo stuttu |
eftir svik þeirra við máiLstað hans,
en treysta Mns vegar á, að Reyk-
vík'ingar verði' fljótir að gleyma.
En Reykvíkiingar miuinu engu
gleyma. Enda eru þau svúfc, sem
Sjálfstæði'sflo'k'kuriinn hefir fram-
ið við málstað þeirra með þvi
að beygja sig undi'r Fra'msóknar-
okið og hjálpa tiI að gefa út
kúgunafiögin gegn. launasitéttUin-
um ekiti nema byrjuniínn á nið-
urlægiingu hams í húsimeninisibunnii
hjá F lam'eóknarhöfðlngjiun'U'm. Nú
þegar heSir þa'ð yittniast í viðbót,
að Sjálfstæðisflofckuriln/n lofaði
Hormunmi, Eysite'lnii og Jónasi fyr-
ir kosniingiafrestUin'ina í Reýkjavik,
að hreyfa ekki „réttliæ‘ismJilnu“,
i jö.rdæmcisk'ipU'armáli nu, á niæsta
þingi. Frá fjölskylduisjónarrnáðum
Ólafs, Thors er það vitanlega ekki
m'iki'l f.óm. En fyrir Reykjav-ík er
það ailt annað mál, því að ó
ranglæii kjörtiæmaskijiunarinnar
tiyggist rétt’.eysii bæjanna og þá
fyrst og frenrst Reykja'víkur giagn-
vairt yf.irgangii, kúgun og kjötokri
Frarrtsóltnor. A111 þetta á nú að
halda áfram, meöan Sjálfstæðis-
fiokfcsforsprakkamir eru, í hinni
niðuir'laegjandii, en — fyrir sjálfa
j)á — arðsömu hrisnrennsku hjá
Pram'sófcna'rhöfðingjunum.
Reykvífcingar munu ekkj*
gleyma kjördæmasfcipunarmá'iinu,
þó að SjálfsitæðisflokksfiotrSprakk-
arnár hafi1 gleynvt þvi. Og þeix
munu héidur ekki gieyma því,
sem nú er eirnnág upplýst, að
diaginn eftiir ,að Sjálf'síæði’sflokk-
uirinn hafði fórnað „réttlætismál-
inu“ á altaui1 samvinnunnar við
, ,Hriflu inemtskuna' ‘, lét Ámi frá
Múla sig hafa [>að, að fullvissa
' hdna' óáinægðu fLokfcsmenn á fiundi
i Gamla B:ó um að kjördæma-
skipunarmálið og róttur Reykvík-
inga yrði' „máf málanna" á þ\i
þingii! Þanuig em hedldiKM þess-
ara heiðursmanna.
Nei, Reykvikfngar nmuiu engu
gleyma — hversu Leng’i, sembæj-
aratjórnarfcosniingunum i Reyltja-
víik verður frestað í því skyrti.
l>ei.r muitu. jægar færið gefst,
gera UPP relkninginn við SjáJf-
stæðfsforspmfckama fyrir svikin
við Reykjavik, fyriir þjónikunina
við Framsókrx, fyrfr kúgunairlögin
gegn launastéttiunum, fyrir kosn-
ingafnes'tuniiia í höfuðstaðnum og
fyriir hina sí'ðast Uppiýstu, and-
styggilegu verziun. þeiirra við
FnamsóknaJrvaldið með réttlætis-
kröfiu Reýkjavífcu'r í fcjördæma-
ski'punarmáliinu.
Afmælisháfíð
í. S. í. í kvðld.
IÞRÓTTASAMBAND íslands
er 30 ára í dag og heldur
í tilefni af því afmælisfagnað í
Oddfellowhöllinni og verður
ræðum og ávörpum útvarpað.
Íiþróttasamíband íslands var
stcfnað 28. janúar 1912 og voru
aðalhvatameim stofnunarinnar
Axel V. Tulinius sýslumaður.
Guðmundur Björnsson land-
læknir og Sigurjón Pétursson.
Sjá grein hér í blaðinu í dag.
Söngvasetriff
heitir ný mynd, sem Nýja Bíó
sýnir núna. Er það ameríksk
söngvamynd með Gene Antry í
aðalhlutverkinu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
i.
I
Endalams flækja.
ÞAÐ era nú iiðnar næ&tum
því fjórar vikur, síðan stétt-
arfélögin í i'ðnigrei'nuuum fimm,
■ prentun, bökbandi, rafv'i'nkjun,
járnsmíði og skiipasmíði, — ilýstu
yfir verkfaMi' samkvæmt lögum
um stéttaiféilög og vinnudeilur,
af því að atvinnuirefceuduir í íþess-
um greinum yilldu eklki faliast á
tiLmæli' þeirra ura mokkrar. kjaira-
bæiuir, esn það eru 3ika liðuar uipp
undi'r það þxjár vdikur, síðan þess-
Um verkföllum var aflýst í sam-
ræmi vi‘ð bráðabirgðallög um
svokalllaðan „gerðardóm" um
verðilag og kaupgjakl, og samt
er erm ek.ki unnið í þessum iðn-
gi'einum nema ei'tthvað sárailítið
annað en það litla, sem miefetar-
arnir fá sjálfir afkastað með mis-
jafnlega notadrjúgri aðstoð nema
sinm, sem liklega em þó' f.eiti
í'iil uppjafnaðar en. Jög standa tii.
Iðn>svainamir hafa ma'rgir hverjir
fyriir sitt íeytd kosið heldur a.ð
leggja niður þessa vaníþakkiátu
atvinnuvegi1 sína, að mi’ninsta'kosti
um stundarsakir, en> beygja sig
undir tíCifaliandi kúgunarráðstaf-
anir. Það em meira að segja
mikliar líkur tíi, eins og nú stend-
ur, j)egar jretta er skrifað, að þaö
líði meira en þrjár \ikur og melra
en mánuvu", á wr en rekstur þe. s-
ara atvinnuve~a vterður komitnn 5
viðunanHegt eba eðlifegt hoif.
Hve 'nig stendur á þessu?
Það er sjáiifsagt öhætt að segja,
að það sé samiuiga áEit þeiirra,
sem kynni hafa af kaupdeikim
og skynsarhLegri meðferð Jrefrra
mála, hvort sem þeijT slikra
manna, &r samstöðu e’ga með ut-
vinnurekendum, vilja við þaö
kanrnst firtnnmi fy'.iir almenn'ngi
nú eða ekki, að afldrei hefði kom-
ið tílL ne’ns vemi'.egs venkfaSls., ef
farið hefði \erið með málLim að
lögum [)Cim, sem um þessi má)
gi'l'u ryriir áramóth), he'.dur hefði
samizt um dei'iuatriðin síðustu
daga fyrra árs eða hina fyrstu
þessa árs með þeim hætti, siem
at vin nurekendu r í þessum fiimm
iðtigreinum máttu veC. við uin>a.
Vitarf.ega hefðui þeir iika tai’ið sér
hag í þvfi, eius og á sflóð, ef þeir
heffðu verið eirtilr í ráðum. Það er
eingöngu fyrir j>að, að þeir
h'iýddu utanaðkomandi afskiptum,
að 'Svo er nú komiið, sem fcoan-
ið er, og má harma það — svo. ab
maður komizt nú líkt að 'ocrði og
eftiröegukindurnair í þjóðstjóm-
inni. um afdrif henmar, en af medri
eimlægnii þó, — að atvinnu’efcend-
um bair eigi gæfa flil að vísa öt>l-
Um uflainaðkomaiidi affskiptum á
buig.
Þeir haffa að vrsu nokkuð giidar
afsaka.nir fyriir þessu gæfuT.eysi.
Vegna „góöærisinis", sem aff stríð-
inu iJei'ðir, þ. e. .takmarkaliti'Uar
tífti'i’spurnair eftir vö luim og v'nmi-
atfíi, höfðu þeiít jenga vjþn tun að
vimna' siigur i deilurmii, ef þeim
kæmi ekki iiðsinni anmars staðair
að. Það var j)ví vorkunnanuáil
fyrir ])á að frai'stast Aiff að þiggja
stuðning aff háOfu riikjssitjómariinin-
ar, þótt hitt hefði verið stórmann-
legra1, ef þeir hefðu treyst sér tii)
áð taka ffyrirsjáandegum ósigri
eins og menn taka þvi, sem þeir
fá ekki ráðið við, og vjtuiriegra
að géra ekki ráð fyrir allt of
og kaupgjaldið.
mitolia giagni' að S'toðningi : rikis-
stjó'nmrfnnar, nema viissa væri
íyrir þvi, a>b hún stæði' að honum
heiilt .og óskiipt, en tí'l. þess var
rauriar engiu von.
Gaignib að' stuðniingi rikisstjóm-
arinnar vi’ð atvinuuiekendur hefir
'sem sé orðið rétt eiins og við
mátti búast. Tdfi; mikils tjóns fyrir
þá eti de’ilurnar öleystar enn, og
j)ær eru meirá að segja orðnar
því nær ó’eysan’egar fyrir bragð-
ið, því aö stjórntoi hefir fært þær
í 'öllag, sem enginn kanin tökiih á.
l>ær erui orðnair eins og band-
flækja, sem aifit af verður verri
við hvem eudai, sem togað er í, aff
því »ð aírirei er uairat að ná í
rétta endann, og síðast em. engin
ráð við þvi önnur en að „skera
það sundur og skeyta það sam-
ain“. Þessi fflækja er þó að því
leyti ve"ri> en slík bandflækja, að
vísast er, að á henni sé áls ekki
tl neiinn rétfluir endi, heldur sé
adlt ti'LIag stjórnarininar í miálun-
um e’n endúleysa, og það er líka
eðliilegast. Það er ekkt von á
’ góðu, þegar menn. fara að skipta
sér aff málum, sem þeir hafa
’ enga reyns'.iu eða kunnáittu til að
ffara með.
II
óhepplleg aí.slriptt
Afskipti' rikisstjómairinfnar af
delIumálunUm haffa ei!n.mitt orðið
s\‘o óheppiileg aff því, að þatu
ha”a verið þrearat i senn: hrapaít-
fieg, óhe'HIavæmeg og óviturleg.
H ’apa'Yeg haffa þau vtírið \egna
þess, að filanað virðfet hafa verið
út í þau án þess að athtugai, hvpr
áhrif þau myndu hafa á sjálffa'r
deillumar og hvort nofckuð rétt-
Ilætti slák auka’eg affsfcápti atf mál-
effnum, sem JöggjatfarvaJdið var
áðuir búið að sfcápa með sérstakri
löggjöf. Það er tæplega mwt að
sjá, að aðalbvötin hafí verið önn-
ur en að sýna, að í lákiissttjórwiftmi
væru nú menn, sem heföu tök á
að liáta menn finma, hvar valdið
í þjóðfélaginu ætti heima, en á
þvi vair í upphafi engffin þörf,
meðan> ekki dró títlf neiima ófyrir-
séðra tíðinda, nema jrað hafii
mesiflu ráðið, sem mjög bar á f
hinnái makailQUsu vaimarræðu1 for-
sætisráðherrains í úfl\'arpínu fyrir
skemimsflUi, að ffá takifæri tiil að
gilJamra. með háum teknatölum
rðnaðarmanna í Reykjaivfík. i eyjnu
sveitamanna, eff takast mætti að
gfllæða hjá hinum síðameffndu öf-
u/nd með óviild. Er þó engan veg-
inn vís-t um> árangur af slíku.
Sveitamenn e u seig-gneindir, þótt
þeiir iláfli* ekki mikið, og hafa
iönguitn verið ínanraa la.gna'Sitáir í
meöferð á framtöillum, s-vo að þeir
miunu manna bezt fcunna að sjá,
að siifct er hvað, kjör og krónu-
fjöTidi. Þeir miurau ffara næni um,
að með ilagi mætti fá> út sæmilega
háar töluir úr högum þeiilra, ef
farið væri að ne;:kna út með
Reykjavíkiujrverði aflar j>æi' nauð-
synjar, sem j)eir taka undir sjálí-
um sér, mjóik og rjóQna iog smjör
og ost og kjöt og magálö. og
huppa. og bringukoillla og hangir
ifcfötgkrof og hióðmötroggioililraog
Iumda.ba.gga. og bjúgu >og sýra og
áb'rystir og vöðliubjúgu og kárt-
öflluir og rófur og næpU'r og aam-
an jarðarávöxt og þar pð auki
ufifl og skinn v >ag egg og rjúp-
u/r, hvað þá, >ef metin væri til
' , tv. ;tö$g
peninga öflíl skemmtxmin aff lífi
þeirra útii í frjáisri náttúmnnl
með endalaiusum sigiusn í bar-
áittunni við höíuðskepnumar vatn
og 'liofft og jörð. Skyldi það ekki
'geta jafnazt vúð andvirði álit-
'egs klukkustumdafjölda í óhre’.nnl
og þröngri vinnusflofu í boig,
ffufiflri of reyk og hávaða. Eða
skyldi samneytið við hinarskepn-
Uirnar bítessaðar, búpeningiinin.og
yndi manna af lífi þeiTTa, sem
tímamenn 'landsins fcunna n.ú orð-
ið svo veli að meta, efcki' að
verðmætiU' „innlhadi'* borga. á- '
litlega fú’gui af aðgöngumiiðum á
kvikmyndasýniingar, þar sem ffulllt
er aff enlendu setuiiði) og „á-
sttands'-lýð? Þá myndi nautnin
af að sjá börðin gróa og blóm-
in glóa Uk’.ega ekki ieggja aig
á minna en álilt'eguir hópuí aff
ítsiienzkum bnen>n ivimffI ö9kum. —
Það mætti fara svo, að um það
biil er framtalinu væri Lokið á
báða;r Miðair, giamraðli Lagiega i
íjársjóðuTn hjá sve'.'tamönnum, ©r
værui ekki óáliiitiegri að verðmæt-
um en tóggengiskrónurmar í RvSfc
sem iðnsveinarair þar verða a.‘ð
toga undani nöglum atvínmu’rek-
endanna, og þætti þá helduir hafo
verið hnapað að því að stoffna
tii samanburðarins,
Óheillavæn’eg e-rui afskipti rík~
isstjóimarifmiar af kawpdeiiliunum
að þvf teyti, að í þeiim virðist
foeitt í þá srefnu að þ\4tnga fcaup
iðralærðra verkamanna sáiður S
það iógmark, sem sœmilegt. er
að bjóða ótliærðu.' verkaffólká, því
að það Mýtur að leiða tíi þess,
að fólfci þykii ekfci boaga sig að
legg'ja stund á raám iðngreina vi’ð
suitarkjör i nokkur áa% og miðar
þetfla því be’nt að því að drepa
raiður mennsngu þjóðariwraar. Al-
menmingur he ár aKtaí verið þenr-
ar skoðitnax. að ekfci sé mema
sannigjamfl, að þelr, sem tafca sér
fram um að raema e'nhvérja þá
iðn, sem raytsamilieg er þjóðfé-
liagiirau, eða mermsngu þjóðarinn-
ar beri me'ra úr býtum era aðrir,
sem ekfci kæra sig um annað
en að haffa s-Lg ehxhvernvegirm á-
fnam með írtaminn'i. ]ífcam>sorkfa>
sirarffl. ÁrangWriron aff náminu, veM
kwnnáttan, á að vera. eign, sero
ber ávöxt alla æfi, og sá ávöxt-
ur kemur bezt fraim í hærra vinnu
kawpi. Þessi kaupþvingwnarstefn®'
miðar að þvi að níða náðwr fyrir
mömmm Jreiirra dgiralegustu
eign.
Afefcifti stjómarinfnar af k.aup-
deiiUuum hafa eitnnág að öðru
ileyfli miðað í óheLKavænfiega átt.
íLormæltendur þeirra haffa mjög
ilagzt á þá sveiff að telija mönn-
um sem tekju'r eða jafnvel
„gróða" , það fé, sem menn fá
fyrir aufc^vinnu,. I>etta er mjög
háska'.egt, því að þitt er miklu
sanroi ruær, að það ié tató merm
af eigitnroii eágn að iliámi- Það er
staðrey'rod, að orkan, sem ,menn
eyða i riraniui fram yfiff hæffleg-
an vinnutíima, er íe'dro af ilíf.siþrótti
þeiirra eifras og eyðala af eign,
sem sfc'iilatr sér ekfcr aftwr í gúmi-
legra verðrriæti en sjú'kdómum
og öno’rkíu, svo sem berfclá\eiki',
giifct og aliliþreyrit!a fyffir ailidur
fram. Það er ekki ilangt síðan að
Ólafur Geh'sson lækroár vakti at-
hygiB manroa á því í blaðagrein,
rattnar af öðru tilefrai, að berkla-
Frli. á 4. sáðu.