Alþýðublaðið - 28.02.1942, Blaðsíða 4

4

ALÞÝBUBLABIÐ
Laugardagur 28. íebrúar 1942.
fUþijðttbUðtó
Útgefandi: Alþýðuflokknrinn
Ritstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 ©g
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Gengls[bækkfan
4
Greinargerð flutningsmanna’’ [fyrir frumvarpi
* t~r~ T.L. . I
Alþýðufiokksins, sem útbýtt var á alþingi í gær
Játning Jakobs
Möllers
ÞAÐ breytir vitaplega engu
um kosningadaginn hér í
Reykjavík eftir þetta, þó að
deilt sé á alþingi um bráða-
birgðalög Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokksstjórnarinnar um
kosningarfrestunina. En lær-
dómsríkar hafa umræðurnar í
xieðri deild um bráðabirgðalög-
in undanfarna daga engu að síð-
ur verið, ekki sízt fyrir íbúa
höfuðstaðarins.
í fyrradag var svo komið, að
vöm stjórnarliðsins fyrir kosn-
ingafrestuninni var til fúlls
brostin. í klípunni játar Jakob
Möller það, sem allur almenn-
ingur í Reykjavík raunar vissi,
undir eins og byrjað var að
gefa Morgunblaðið og Vísi út,
eftir 25. janúar, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði, þratt fyrir
vinnustöðvunina í prentsmiðj-
unum, allt frá nýjári getað
gefið út jafnmikinn blaðakost
og Alþýðuflokkurinn!
Þar með er sú eina ástæða,
sem í bráðabirgðalögunum sjálf-
um var færð fyrir frestun bæj-
arstjórnarkosninganna, fallin
algerlega um sjálfa sig. En hún
var, eins og menn muna, sú,
að aðeins einn flokkur gæti
gefið út blað meðan á vinnu-
stöðvuninni í prentsmiðjunum
stæði. Með játningu Jakobs
Möllers, er það því staðfest til
fullnustu, sem Alþýðublaðið
sagði frá upphafi: að ástæðan,
sem upp var látin fyrir frestmi
bæjarstjórnarkosninganna hér í
Reykjavík, væri ekkert annað
en fals og lygi: Ástæðan fyrir
kosningafrestuninni var engin
önnur en ótti Sjálfstæðisflokks-
forsprakkanna við dóm kjós-
enda í höfuðstaðnum, svo stuttu
eftir, að þeir Ólafur Thors og
Jakob MÖller höfðu opinberað
bandalag sitt við Framsóknar-
valdið 'og „Hrifiumennskuna“
á móti launastéttum landsins
með hinum ávívirðilegu kaup-
kúgunarlögum.
*■
Og hverjum ætla svo blöð
Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokksins, eftir játningu Jakobs
Möllers, að telja trú um það, að
það hefði verið brot á réttum
„leikreglum lýðræðisins“, að
láta bæjarstjórnarkosningamar
fara fram í Reykjavík, eins og
annarsstaðar á landinu, 25.
janúar? Sjálfstæðisflokkurinn
gat gefið út „jafnmikinn blaða-
kost“ og Alþýðuflokkurinn,
segir Jakob Möller. Hvað gat
hann heimtað meira samkvæmt
„leikreglum lýðræðisins"? Eða
EINS og menn rekur minni
til, var sumarið 1938 skip-
uð milliþinganefnd til þess að
rannsaka hag og afkomu togara-
útgerðarinnar og gera tillögur
til viðreisnar henni. Rannsókn
þessi sýndi mjög ískyggilega
niðurstöðu. Árum saman hafði
verið mjög lágt verð á fiski í
markaðslöndum vorum, og voru
þau einnig sumpart lokuð með
mjög ströngum innflutnings-
höftum. Ofan á þetta bætist al-
veg óvenjulegt aflaleysi flest
árin.
Gengislækkanfn 1939
Rannsóknin leiddi í ljós, að
þetta allt. ásamt verulegum á-
göllum á stjórn ýmissa fyrir-
tækja, hafði valdið því, að árið
1938 var svo komið hag togara-
útgerðarinnar, að algert hrun
flestra stærri fyrirtækja blasti
við, ef ríkisvaldið gerði ekki
öflugar ráðstafanir til viðreisn-
ar.
Nefndarmenn urðu ekki sam-
mála um, hvaða leiðir væru
heppilegastar í þeim efmun. Al-
þýðuflokkurinn hafði lagt fram
tillögur á vorþinginu 1937. Þær
miðuðu að því að styrkja þau
togarafélögln, sem lífvænleg
gætu talizt, en hin, sem ekki
áttu fyrir skuldum, skyldi gera
upp, steypa saman og endur-
reisa á nýjum gnmdvellL Þess-
ar tillögur fengu ekki nœgilegt
fylgi kjósenda við kosningamar
1937, og var sýnt, að þær næðu
ekki fram að ganga.
Fulltrúi Alþýðuflokksins í
nefndinni, Haraldur Guðmunds*
son, lagði þar fram tillögur lun
tekjuöflun ríkissjóðs til þess að
gera honum kleift að greiða út-
flutningsverðlaim til styrktar
togaraútgerðinni. Þær tillögur
voru felldar. í nefndinni komu
þá einnig fram tillögur um
gengislækkun, en náðu eigi
heldur meiri hluta. Eigi að síður
varð það fljótt ljóst, að ráða-
menn í Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokknum töldu gengis-
lækkun hina einu færu leið til
viðreisnar útgerðinni.
Allt til þessa tíma hafði gjald-
eyrisafkoman verið mjög erfið.
En er orðrómur kom upp um
það, að til stæði að lækka gengi
krónunnar, keyrði alveg um
þverbak. Útflytjendur hættu að
afhenda gjaldeyri til bankanna,
í von um að græða á gengis-
lækkuninni,^ og innflytjendur
gátu því mjög lítinn erlendan
gjaldeyri fengið. Varð það til
þess að auka á erfiðleikana um
innflutning, en birgðir voru
mjög litlar í landinu.
Gengislækkunin var þá þegar
af þeirri ástæðu óumflýjanleeg,
auk þess sem sýnt var, að hún
var hin eina ráðstöfun til við-
reisnar útgerðinni, sem nægi-
legt fylgi gat fengið hjá stjórn-
málaflokkunum. En ef ekkert
væri gert, var ekki annað fram-
undan en hrun togarafélaganna
og þar af leiðandi ægilegt at-
vinnuleysi.
Alþýðuflokkurinn hefir jafn-
an haldið því fram, að til geng-
islækkunar megi ekki grípa
nema í ýrtustu nauðsyn, þegar
aðrar leiðir reynast ófærar. Nú
taldi hann, að eins og málum
var komið, væri ekki um annað
að ræða, ef ekki átti að skapast
hreint vandræðaástand í land-
inu, stórfellt atvinnuleysi og
jafnvel vöruskortur. Lausa-
skuldir bankanna við erlenda
banka voru í apríl 1939 komnar
yfir 14 millj. króna og fóru sí-
vaxandi.
Enda þótt gera mætti ráð fyr-
ir, að gengislækkunin mundi
bitna allhart á fastlaimamönn-
um og smiáspariíj áreigendum,
taldi Alþýðuflokkurinn ástand-
ið orðið svo alvarlegt og svo
mikið í húfi, einnig fyrir þessar
stéttir, að ekki væri unnt að
komast hjá gengislækkun.
Hann lagði því aðaláherzíuna
á það tvennt, að allt yrði gert,
sem unnt væri, til þess að koma
í veg fyrir verðhækkun innan-
lands af völdum gengislækkun-
arinnar og að tryggja hinum
lægst launuðu bætur, ef ekki
reyndist samt sem áður unt að
hefir þrefaldan blaðakost á við
Alþýðuflokkinn? Það væri ó-
neitanlega nokkuð nýstárlag
túlkun á lýðræði og jafnrétti,
auk þess sem það gefur mönn-
um nokkra hugmynd um, hvert
traust Sjálfstæðisfljokksfor-
sprakkamir hafa á sínum eigin
málstað, að þeir skuli viður-
kenna opinberlega, að þeir þori
ekki að mæta Alþýðuflokknum
frammi fyrir kjósendum höfuð-
staðarins nema með miklu
lengi-i, helzt þrefalt lengri
sverð, en hann.
En hvað eru líka blöð Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
floklcsins að tala um lýðræði og
jafnrétti? Flokkar þeirra stjórna
landinu með sífelldum bráða-
er þeim máske ekki fúllnægt i birgðalögum, sumum gefnum
fyrr en Sjálfstæðisflokkurinn | út þvert ofan í yfirlýstan þing-
vilja. Og þeir misbrúka ríkis-
útvarpið á hinn ósvífnasta hátt,
sér til framdráttar, fara þar
með svívirðingar um Alþýðu-
flokkinn, en neita honum um
tækifæri til þess að bera hönd
fyrir höfuð sér. Og þegar þeir
komast ekki lengur hjá því, að
láta útvarpsumræður fara fram
á alþingi um gerræði þeirra, þá
velja þeir þeim þann tíma dags,
að varla nokkur vinnandi mað-
ur hefir tækifæri til þess að
hlusta á þær.
Þannig er umhyggja Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokks-
stjórnarinnar fyrir lýðræði og
jafnrétti í landinu! Og þannig
er trúin, sem hún hefir á sínum
eígin málstað!
halda verðlaginu niði'i, en eins
og kunnugt er, tókst það mjög
vel allt fram til þess, er nú-
verandi heimsstyrjöld hófst.
Viðhorflð fi g|aldeyr~
ismálunum cr
gerbreytt
- \
Síðan styrjöldin byrjaði, hef-
ir allt viðhorf í gjaldeyris- og
gengismálum þjóðarinnar ger-
breytzt. í stað þess að lausa-
skuldir bankanna voru í apríl
1939, þegar gengið var lækkað,
orðnar á 15. milljón kr., eins og
fyrr segir, greiddust þessar
skuldir upp að fullu, og við eign-
uðumst álitlega gjaldeyrisvara-
sjóði erlendis, sem síðan hafa
ið byrjaði, að þess eru engin
dæmi áður. Hún hefir ekki að-
eins getað greitt upp allar sínar
skuldir, unnið upp öll töpin,
heldur einnig getað safnað
milljónasj ó8um. Viðhorfið til
útgerðarinnar er því allt annað
en árið 1939.
Hin mikla aukning á gjald-
eyrisforða þjóðarinnar leiddi
þó ekki til þess, að gjaldeyris-
hagur okkar batnaði að sama
skapi til þess að byrja með. Þar
sem mestur hluti útflutningsins
fór til Bretlands, skorti okkur
mjög gjaldeyri til þess að kaupa
með nauðsynjavörur frá Banda-
ríkjunum, en' þaðan urðum við
að fá mikiö af nauðsynjavörum,
svo sem kornvörur o. fl. Við
urðum því að vera upp á Breta
komnir með gjaldeyri fyrir þess-
ar vörur, og mun þetta m. a.
hafa valdið því, að svo var um
samið, að ekki mætti breyta
gengi íslenzku krónunnar án
þeirra samþykkis. Enda skuld-
bundu Bretar sig þá til þess að
sjá okkur fyrir nauðsynlegui*
dollurum með föstu gengi.
Eitt af skilyrðiun þeim, er
aukizt með hverjum mánuði. í j ríkisstjórnin setti, er samningar
stað þess, að togaraútgerðin var I voru gerðir um hervernd Banda-
komin alveg á vonarvöl, hefir ríkjanna, var, að réttur Breta
hún grætt svo mjög síðan stríð- j Frh. á 6. síðu_,
ÞAÐ liggur vel á Jónasi frá
Hriflu þessa dagana.
Hægra brosið hefir nú loksins
borið þann árangur, sem til var
ætlazt. Sjálfstæðisflokkurinn
hefir fallið fyrir maddömu
Framsókn og hafnað í flatsæng-
inni hjá henni. Hvaða furða þá,
þó að formanni Framsóknar-
flokksins finnist sem flokki hans
hafi flest heppnast og að það
sé harla gott, sem gert hefir
verið. í grein, sem hann skrifaði
í Tímann í fyrradag, farast hon-
um þarmig orð um flokkaskip-
unina og hina nýju stjórnar-
samvinnu Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins:
„Framsóknarmenn hafa komið
á núverandi fiokkaskipun hér á
landi, nema því flokksbroti, sem
búið er til fyrir útlent fé. En
Framsóknarmenn létu sér ekki
nægja að koma á glöggri og eðli-
legri flokkaskipun. Þegar fylling
tímans var komin beittu þeir sér
fyrir nokkurri sáttagerð milli
flokkanna. Nú er að komast föst
skipun á hið pólitíska samstarf í
landinu. Hér eru tveir sterkir,
fullmyndaðir og ábyrgir flokkar,
sem fara saman með stjórn lands-
ins“.
Skyldu hinir óbreyttu Fram-
sóknarmenn vera eins upp með
sér af þessari „föstu skipuh á
hinu pólitíska samstarfi í land-
inu“, sem „fylling tímans“ hefir
nú fært þeim? Var það þessi
árangur, sem þeir væntu sér af
starfi Framsóknarflokksins
undanfarna áratugi, þegar „allt
var betra en íhaldið“? En það
var nú í þann tíð. Nú skrifar
Jónas:
„Eftir að Framsóknarmenn og
Sjálfstæðismenn fóru að sjá, að
ríki þeirra beggja voru fastgróin
og vel grundvölluð, þá fóru menn
úr báðum þessum flokkum að
vinna saman um ýmis mál, og
reyna að leysa þau til gagns og
sóma landi og þjóð."
Hver getur líka verið svo
blindur, að sjá ekki það gagn og
þann sóma, sem landi og þjóð
er að því, sem þessir flokkar
hafa samið um: að sérréttindun-
um um skatt- og útsvarsgreiðsl-
ur, sem Kveldúlfi hafi verið
veitt, okrinu á afurðtun bænda,
og kúgunarlögunum gegn launa-
stéttum landsins?! Jú, Alþýðu-
flokkurinn er svo forstokkaður,
f
að vilja ekki viðurkenna þakk-
lætisskuld þjóðarinnar fyrir
þessi afrek. Þessvegna segir
Jónas frá Hriflu um hann:
„Leiðtogar Alþýðuflokksins
skilja ekki hina langsýnu og þjóð-
bætandi starfscmi Franrisóknar-
flokksins."
Nei það er satt. Þeir Ólafur
Thors og Bjami Benediktsson
skilja hana miklu betur.
•
Ámi frá Múla kvartar sáran
irndan því í leiðara Vísis í gær,
hvemig andstæðingarnir snúi
út úr öllu því, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn vilji og geri af göf-
ugum huga. Hann skrifar:
„Þeir vita vel með sjálfum sér,
að hann er lang gætnastur alLra
flokkanna, en þeir kalla bara
gætnina afturhald. Þeir vita líka að
hann er fyrirhyggjusamastur allra
flokkanna, en þá heitir bara fyrir-
hyggjan þröngsýni. Þeim er það
ljóst, að hann er viðsýnastur allra
fjokkanna, af því að hann reynir
að taka jafnt tillit til allra stétta,
en auðvitað er þá víðsýnin nefnd
lýðskrum."
Já, það er ekki gaman að lifa
fyrir ílokka frekar en einstak-
linga. Laun heimshis eru van-
þakklæti.