Alþýðublaðið - 28.02.1942, Síða 6

.... ,ríWí

u u 1 .' nJ.'J;"!,--. wyia.vi'UÆi-ÆJ" 'l*"-*

áhrif dýrtíðin hefir é verðgildi innaristokks-
inuna yitor? Athugið a hækka bmnatryggingu yðar
ef hún er til, eða kaupa nýja tryggingu hiá
Laekjargötu 2, sími 3171.
»
Vinnu-
Nýkomnir enskir og ameríkskir vinnuvettlingar
úr bómull. Mismunandi gæði og gerðir.
G. HELGASON & MELSTED hif.
Sími 1644.
Anglýslag nin verðlaosákvæði.
Verðlagsnefnd hefir, samkvæmt heimild í lögum nr.
118. 2. júlí 1940, ákveðið hámarksverð á fiskiönglum
svo sem hér segir: %
í heildsölu kr. 31,26 pr. þús.
í smásölu kr. 34,00 pr. þús.
Allir aðilar, sem flytja inn ofangreinda vöru, skulu
skyldir til að tilkynná verðlagsnefnd jafnótt um öll ný
innkaup og hlíta verðjöfnun ef nefndin æskir þess.
Þettaiíirtist hér með öllum þeim ,er hlut eiga að máli.
Viðskiptamálaráðuneytið, 27. febr. 1942.
Vegna anna
við að táka á móti áskrifendum í síma 4900, skal
fram tekið, að hringja má einnig í síma 4906.
AlÞýðublaOIð.
V.KJR.
Dansleikur
í Iðnó í kvöld.
Hefst kl. 10.30.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 6.
Aðeins fyrir íslendihga.
VERKSMIÐJUEFTIRLITIi)
Frh. af 2. síðu.
bræðraþjóða okkar gegn iðn-
sjúkdómunum er kunn, en
hennar hefir gætt tiltölulega
lítið hér.Sleifarlagið um útbún
að verksmiðja og verkstæða og
hirðuleysið um það, að lögum
og reglum um þau efni er
sorglegt dæmi um það, að við
hugsum of lítið um heilsu og
velferð verkafólksins. Geta
slæm húsakynni, þar sem unn-
ið er, gjörspillt heilsunni ó
skömmum tíma.
U
■ '■■■ Frh. aí 4. síðu.
sarnkvæmt éldri samriingum
til íhlutunar um gengLsskrán-
ingu íslenzku krónunnar skyldi
niður falla. Nú fyrir skömmu
hefir samkvæmt opinberri til-
kynningu ríkisstjómarinnar
verið gerður nýr samningur
milli íslands, Bandaríkjanna og
Stóra-Bretlands. í iþessum
samningi mun þessu skilyrði
hafa verið fullnægt.
Einnig að þessu leyti hefir
þyí skapazt nýtt viðhorf í geng-
ismálinu og þar með .í dýrtíðar-
málunum.
Loks má geta þess, að sam-
kvæmt samningnum við áður-
nefnd tvö ríki er allur umsam-
inn útflutningur til Stóra-Bret-
lands greiddur í dollurum, auk
þeirra dollaraupphæða, sem við
fáum vegna dvalar setuliðs
Baridaríkjanna. Er því þess að
vænta, að ekki verði lengur
skortur á gjaldeyri til þess að
kaupa vörur frá Bandaríkjun-
um. .
Enginn vafi er á því, að geng-
ishækkun mundi mjög áhrifa-
rík ráðstcfun til þess að halda
niðri dýrtíðinni, auk þess sem
hún hefir þann kost, að hún er
mjög auðveld í framkvæmd, en
á framkvæmd flestra annarra
dýrtíðarráðstafana eru veruleg-
ir örðugleikar.
Gengishækkunin myndi ekki
aðeins lækka verðlag á erlend-
um vörúm nú þegar, heldur
einriig og ef til vill í enn ríkara
mæli hafa áhrif til verðlækkuri-
an sthám saman á innlendum
afurðum. Er það og einkar heppi
legt til þess að vega á móti þeim
verðhækkunum, sem munu
srriám sáman verða á érlendum
vörum.
Þáð hefir oftsinnis verið sýnt
fram á það, að ein af aðalor-
sökum dýrtíðarinnar er hin
mikla kaupmáttaraukning, sem
orðið hefir í landinu vegna hins
háa verðs á útflutningsvörum.
í raun og veru er þetta-hið sama
og að ein af aðalorsökum dýr-
tíðarinnar sé lággengi íslenzku
krónunnar. Ef hin venjulegU
markaðslögmál um framboð og
eftirspurn á gjaldeyri hefðu
ráðið, hefði sterlingspundið
hlotið að falla í verði, en ís-
lenzka krónan að hækka að
sama skapi miðað við pundið.
Gengi krónunnar hefir því í
raun og veru verið haldið niðri
af hinu opinbera, enda af ýms-
um ástæðum ekki hægt annað
en að hafa þetta skipulag á þess-
um málum. Hins vegar verður
það að teljast mjög miður farið,
að haldið var áfram allt of lengi
að kaupa erlendan gjaldeyri
fullu verði af útflytjendum, ó-
takmarkaðar upphæðir stríðs-
gróða, og yfirfæra þannig kaup-
getur þeirra í íslenzkar krónur.
Afleiðingin hefir orðið mikil
aukning verðbólgunnar, auk
þess sem bönkunum hefir verið
sköpuð mikil áhætta með því og
gengishækkun torvelduð.
Áhrif gengishækkunarinnar
yrðu ekki aðeins bein, þannig
að erlendar vörur lækkuðu í
verði, heldur einnig óbein, við
það að draga mundi úr hinni ó-
eðlilegu kaupmáttaraukningu
og vérð á innleriidúm vönuri;
riiundi láékka við það, að fram-'
leiðslukostnaður minnkar, ög til!
samræriiis við útflutnihgsverðið
á sömu vöhim, þegar um slíkt
en að ræða.
ánkið ðryggi spari-
fjáreigeaida
Auk þessara áhrifa má benda
á það, að gengishækkun mundi
mjög til öryggis og hagsbóta
fyrir sparifjáreigendúr, og
mundi því örva fólk til sparnað-
ar, en það dregur aftur úr Verð-
bólgunni óbeinlínis. Ein af á-
stæðunuin til þess að fólk spar-
ar ekki nægilega mikið, en eyðir
peningunum jafnóðum og það
fær þá, er vantrúin á verðgildi
peninganna og ótti um sílækk-
andi peningagildi. Vegna þessa
ótta vill fólk koma peningunum
í vörur eða fasteignir áður en
verðgildi þeirra rýrnar á ný.
Það ér því afar mikils virðí,
ef hægt er að skapa á ný trúna
á gildi hins íslenzka verðmælis,
auk þess sem það er réttlætis-
krafa af hálfu sparifjáreigenda,
að spariféð verði ekki gert að
engu með síhækkandi verðlagi.
Er þá næst að athuga, hvort
nokkrir þeir annmarkar séu á
gengishækkun, sem geri hana ó-
framkvæmanlega eða varhuga-
verða.
Aður var minnzt á hirin
mikla gjaldeyrisforða bank-
anna. Éf gengið væri hækkað,
mundu bankarnir verða fyrir
meiri töpum en þeir gætu borið
af eigin rammleik, þrátt fyrir
góða aíkomu þeirra undanfarið.
Ríkissjóður yrði því að bæta
bönkunum tapið af gengishækk-
uninni. En ekki þýðir að horfa
í það. Ef halda ætti dýrtíðinni
niðri með fjárframlögum úr
ríkissjóði, hlyti það að kosta
stórfé, og væri þó í mörgum
tilfellum örðugt að tryggja það,
að slík frámlög kæmu að full-
um notum. En framkvæmd
gengishækkunarinnar er mjög
auðveld eins og fyrr var á
drepið.
Það er erfitt að gera sér ná-
kvæma grein fyrir þvi, hve
mikið framlag ríkissjóðs þyrfti
að vera til þess að bæta töp
bankanna samkvæmt ákvæðum
frv. Eftir þeim upplýsingum,
sem flm. hafa getað aflað sér,
virðist mega áætla, að útgjöld
ríkissjóðs yrðu um 18 millj. kr.,
þ. e. kostnaðurinn við þær ráð-
stafanir, sem stæðu í sambandi
við innieignir bankanna erlend-
is, og er þá tekið tillit til hagn-
aðarins (í íslenzkum krónum)
á lækkun skulda ríkissjóðs og
bankánna erlendis.
Samkvæmt uppgerð skatt-
stofunnar jukust skattskyldar
eignir í Reykjavík einni árið
1940 um 32,5 millj. kr. Þar sem
þessi hækkun stafar ekki af
hækkuðu eignarmati, er lang-
mestur hluti hennar hreinn
stríðsgroði, enda mun megnið
af honum skiptast á tiltölulega
fá fyrirtæki og einstaklinga.
Engin tök eru á því að gera sér
grein fyrir eignaaukningunni
1941, en að athuguðum Öllum
fánanlegum upplýsingum, telja
flm. ekki Jjarri sanni, að hiaa
fyrirhugaði .skattur mundi gefa
1 ríkissjcð um 8—Í6 miij. kr.,
cða um helming þess fjár, a«én
afla þyrfti. Rétt er jafnframt að
bénda á það, að ■' gengishsékkun-
in mundi rauriverulega auka
eignir þeirra, sem setið hafa að
mestum stríðsgróðanum og eíga
hann nú seni innstæður í bönk-
um eða í verðbréfum.
Þingmenn Alþýðuflokksiris
hafa einnig lagt fram á Alþingi
frumvarp um dýrtíðarráðstaf-
anir, og er þar gert ráð fyrir
sérstökum dýrtíðarsjóði (sbr.
einnig heimildir í núgildandi
lögum um dýrtíðarráðstafanir,
sem ekki hafa verið notaðaf).
Ef gengishækkun yrði sam-
þykkt, væri þörfin til framlága
úr dýrtíðarsjóði fyrst um sinn
miklu minrii, og er' því gert ráð
fyrir, að dýrtíðarsjóður greiddi
allt að 6 millj. króna af þeim
útgjöldum, sem gengishækkun-
in hefði í för með sér fyrir
ríkissjóð.
Það, sem á vantar, yrði ríkis-
sjóður að leggja fram, og gert
- er ráð fyrir, að háritt greiði upp
skuld sína við bankana á 3 ár-
um, en vitanlega mætti greiða
hana á skemmri tíma, ef fært
þætti. ■ ' U ■■■
* . •.. . ;
Uppbætnr vegna
brezka samningsins
Er þá komið að öðrum megin-
erfiðleikanum við gengishækk-
unina, en það er aðstaða nokk-
urs hluta útflytjendanna og
þeirra, sem eiga áfkomu sína
beinlínis undir því verði, sem
fæst fyrir útflutninginn.
Eins og kimnugt er, er í samn-
ingnum við Breta gert ráð fyrir
föstú verði í pundum á þeim
fiski og fiskafurðurn, sem samn-
ihgúr f.n nær til. Ef gengið
væri hækkað, mundi þetta verð
því hækka að sama skapi í ís-
lenzkum krónum.
Þegar brezk-íslenzki samn-
ingurinn var gerður, mun vísir
talan hafa verið um 160 stig,
en nú er hún komin upp í 183.
Hefir því aðstaða hlutarsjó-
manna og annarra, sem háðir
eru hiriu fasta verði samnings-
ins, stórversnað, þar sem lífs-
nauðsynjar þeirra halda áfram
að hækka í verði: í raun og
veru er sífellt verið að lækka
kaup þeirra með aðgerðarleys-
inu í dýrtíðarmálunum og verð-
hækkunum á landbúnaðaraf-
urðum, sem eiga drýgstan þátt-
inn í hinum síðustu hækkunurii
vísitölunnar. Það er því mjög í
þágu þeirra, að vöxtur dýrtíð-
arinnar verði stöðvaður. En þar
sem brezki samningurinn bind-
ur verðið á fiskinum til júní-
loka 1942, er rétt að bæta þeim
upp það tjón, sem þeir yrðu
fyrir við gengishækkunina. Er
því í frv. ákveðið, að ríkis-
stjórnin skuli bæta það að fullu,
að frádregnum þeim hagnaði,
sem gengishækkunin hefir í
för með sér einnig fyrir þessa
aðila. Tækist að halda dýríí'ð-
inni niðri og draga úr henni
með gengishækkuninni, ættu
þeir þá beinlínis að hagnast á
gengishækkuninni, miðað við
það, sem yrði, ef dýrtíðin héldi
áfram að vaxa eins og hingað
tu.