Alþýðublaðið - 01.03.1942, Blaðsíða 5

Stmnudagur 1. marz 1342.
AListÐUBLAÐIP
s
TÚDE NT AFUNDUR og
Garðsmálið í heild sinni
vekur meiri og meiri athygli
í bænum. Og því er ekki að
leyna, að það er eitt þeirra
mála, sem er á góðri leið með
að verða tilfinningamál þjóð-
arinnar, og ekki sízt þeirra, —
jrem eitthvað hafa verið við
það riðnir á liðinni tíð. Það
hefir rifiast upp fyrir mér, að
fyrsta blaðagreinin, sem ég
skrifaði, og fyrsti fyrirlestur-
inn, sem ég flutti opinberlega,
voru um stúdentagarðinn. Við,
sem þá vorum í háskólanum,
lifðum í þeirri von, að ein-
hverntíma risi upp stúdenta-
heimili í Reykjavík, og þeir,
sem á eftir okkur kæmu, gætu
notið þess í fullum friði. Sú
von rættist, — en nú er hún að
bregðast aftur.
Ástæðan til þess, að ég sting
niður penna, er þó alls ekki sú,
að mig langi til að fara að
syngja neinn harmasöng fyrir
stúdenta hönd. En því lengur
sem ég hugsa um þetta mál,
því tengdara verður það í huga
mínum öðru áhugamáli, sem
ég ber nokkuð fyrir brjósti.
í meir en sex ár hefi ég átt
heima í einu af samvéldislönd-
urn Breta, Canada. Auðvitað
fann ég þar bæðL kosti og
galla, en þegar lestin rann yfir
landamærin, fann ég það vel,
að þetta land átti þau ítök í
mér, sem varla mundu slitna
að tilefnislausu. Canada býr
yfir mörgu, sem gerir það
æskilegt, að menningarsam-
band styrkist milli þess og fs-
lands. Nú hefir stríðið lokað ís-
lenzka námsmenn úti frá
Norðurlöndum og Þýzkalandi.
Aftur á móti eru leiðirnar
greiðfærari til hins engil-
saxneska heims. 1 vestrinu eru
tvö stór lönd með miklum náms
möguleikum. Bæði í Canada og
Bandaríkjunum hafa risið upp
góðir háskólar, sem veita
góða fræðslu í bóklegum vís-
indagreinum og standa þó í
stöðugu sambandi við atvinnu-
líf landanna. Þessa sá ég glögg
dæmi í Canada, þar sem stöð-
ug samvinna er t. d. milli há-
skólanna og bændanna. Væri
því æskilegt, að ísl. stúdentar
létu sér annt um að kynnast
bæði Bandaríkjunum og Can-
ada. Enn sem komið er, má
enginn dóm um það fella, hvort
landið verður ofan á í hugum
íslenzkra námsmanna. Banda-
ríkin hafa betri skilyrði til
þess að ganga í augu náms-
manna, af því að þau eru stór-
veldi, en Canada ekki. Nú ligg-
ur það í augum uopi, að það er
að öllu leyti hollara fyrir oss
íslendinga, að námsmenn vor-
ir kynnist sem flestum þjóð-
um, og þiggi af hverri það sem
bezt kemur í hag. Og heppi-
legast verður það, að stúdent-
ar leiti nokkurn veginn jöfn-
um höndum til beggja land-
anna vestan hafs.
Svo sem kunnugt er, er Can-
ada eitt af samveldislöndum
Breta, leiðirnar þangað liggja
um skrifstofur brezkra fulltrúa
og í hugum útlendinga er það
óaðskiljanlegt hugmyndinni
sem brezka samveldið allt. Á-
hugi margrá stúdenta á því
að kynnast kanadiskum menta
stofnunum mun því fara eftir
víðhorfi þeirra gagnvart Bret-
Húsið, sem stríðið stendur um
SÉRA JAKOB JÓNSSON:
Baráttan um Stúdentagarðinn.
um yfirleitt. Nú er enginn vafi
á því, ’að með Garðsmálinu er
risin sú alda meðal ísl. náms-
manna, að ekki er ómögulegt,
að hún hafi áhrif á stefnu
þeirra í framtíðinni, og það er
þess vegna, sem mér finnst
þörf á að benda hinum brezku
yfirvöldum með • fullri sann-
girni á það, að framkoma
þeirra í Garðsmálinu er ekki
heppileg.
Það er satt að segja eftir-
tektarvert, hve verustaður ís-
lenzkra námsmanna hefir ver-
ið tengdur örlögum íslands og
afskiptum annarra þjóða af
högum þess. Danir þóttu stund
um harðir í horn að taka gagn-
vart íslendingum, og það var
langþráð stund, er ísland varð
frjálst og fullvalda ríki. En
hvað sem öðru leið, voru Dan-
ir íslenzkum stúdentum góðir,
og veittu þeim forgangsrétt
umfram sína eigin samlanda, á
Regensen, heimili stúdenta í
Höfn. Til minningar um þau
hlunnindi nefndu stúdentarnir
heimili sitt hér í Reykjavík því
nafni, sem notuð var um
stúdentaheimilið danska, —
Garð. — Stúdentarnir fórnuðu
hlunnindum sínum fyrir sjálf-
stæði landsins. Var það metið
að maklegheitum af þjóðinni,
því að þegar þeir tóku að
vinna að byggingu nýs stúd-
entagarðs, var þjóðin samhuga
um að veita námsmönnum
sínum ekki minni hlunnindi en
útlend þjóð hafði áður gert. —
Sýslur, héruð og einstaklingar
gerðu sitt eftir mætti. Vestur-
íslendingar voru með, eins og
þeirra er vandi, þegar styðja
þarf góð málefni. Meðal þeirra
voru ýmsir ágætir brezkir
þegnar. Nokkrum árum eftir
að hin íslenzka þjóð hefir innt
af hendi. þessa skyldu sína við
fátæka námsmenn, kemur aft-
ur útlend þjóð til sögunnar —
og sviptir þá þeirri gjöf, sem
þeim hafði gefin verið til minn
ingar um sjálfstæði landsins.
Þetta var talin hemaðarnauð-
syn, en þó aðeins um stundar-
sakir.
Stúdentar sættu sig við það,
og biðu rólegir. En senn urðu
þeir þolinmóðir og kröfðust
þess að Bretar efndu gefin lof-
orð um afhendingu Garðs. —
Niðurstaðan hefir engin orðið
önnur, enn sem komið er.
Ég hlýt að ganga út frá því,
að Englendingar vilji íslenzku
þjóðinni allt hið bezta. Og ég
geri ráð fyrir því, að þeir hafi
meint það, þegar þeir ásettu
sér að ganga sem minnst á rétt
íslendinga. En ég get ekki var-
izt því, að stundum hefir mér
fundizt útler.dingarnir sýna
nokkurn skilningsskort á skap
gerð og lundarfari íslenzkrar
alþýðu. Ég kæri mig ekki um
að setja hér þau dæmi, sem ég
annars hefi í huga.
Dæmi tek ég þó af herverð-
inum í útvarpinu. Fréttirnar
em lesnar fyrirfram. Hvað á
þá útlendur maður að gera
inni á stöðinni, meðan verið er
að lesa þær upphátt. Almennt
vekur þetta aðhlátur, en undir
niðri, finnur ísl. alþýða þó, að
þetta er móðgun. Það mætti
alveg eins láta hermenn standa
yfir prenturunum, meðan ver-
ið er að prenta blöðin.
í haust, þegar ríkisstjórnin
sagði af sér, komu allt í einu
komnir hermenn á vörð við
opinberar byggingar. Flestum
mun hafa orðið á að spyrja
sjálfa sjálfa sig, hvaða hug-
myndir Bretar gerðu sér um
skapgarð og lundarfar íslend-
inga? Bjuggust þeir við upp-
þoti og uppreisn, eða hvað?
Slík atvik sem þessi eru
umborin, og vekja hjá flestum
fremur aðhlátur en gremju, af
því að menn gera jáð fyrir, að
þau stafi af misskilningi á
lundarfari þjóðarinnar fremur
en þeim ásetningi að móðga.
Garðsmálið er annars eðlis
en þessi dæmi. Þar er að vísu
um að ræða stórkostlegan mis-
skilning á því, hvað íslending-
ar geta látið sér lynda. Gefin
loforð hafa ekki verið haldin.
Menntaskólanum hefir fram
að þessu verið haldið á sama
hátt og Garði. Nú sé ég í blöð-
unum, að Bretar lofast til að
efna þau loforð, sem þeir áður
hafa gefið, og afhenda ^skólann.
En mér er spurn — hljóta ekki
ísl. námsmenn að vera tor-
tryggnir, svo lengi sem loforð-
in um afhendingu Garðs eru
ekki efnd? Slík loforð sem þessi
eru blátt áfram særandi, nema
þeir sem þau gefa, sýni sig
verðuga trausts. Og stúdentum
mun finnast að fram að þessu
hafi verið erfitt að treysta
loforðum Breta.
Hvernig mundi Englending-
um vera innan brjósts, ef ein-
hver af bandaþjóðum þeirra,
t. d. Rússar, hefðu komið til
Englands með her manns og
tekið hinar gömlu, sögulegu
byggingar Oxfordháskólans og
gert þær að svefnstofum og
Slíkt mundi að vonum vekja
alþjóðargremju. Eg bý þetta
dæmi til, í þeim tilgangi að
skýra sem bezt fyrir brezkum
lesendum þessarar greinar, —
hve alvarleg mál hér er um að
ræða.
Það má vel vera, að Bretum
megi liggja það í léttu rúmi, —
hvernig íslenzkir stúdentar
hugsa til þeirra. Bretar eru að
berjast fyrir mannrétti'ndum
og vernda lítilmagna. Þeir
vilja sannfæra heiminn um
það, að þeir séu því hlutverki
vaxnir að vernda rétt smá-
þjóðanna að ófriðnum loknum.
En íslenzkum stúdentum mun
finnast, að þeir verðskuldi
sækjast eftir, nema þeir reyn-
ist drengir góðir og „gentle-
men“ í viðskiptum sínum við
fátæka háskólastúdenta i eina
af minnstu löndum heimsins.
Einhvers staðar stendur skrif-
að: „Yfir'litlu varstu trúr. —
Yfir mikið mun ég setja þig.“
Þótt að ísl. * stúdentar séu
ekki valdamikil stétt, þá er
það ekki lítilsvert, hvaða við-
horf þeir hafa gagnvart ná-
grannaþjóðunum . í vestri og
austri. Einhverntíma lýkur
þessu stríði, og þá verða stúd-
entar aftur frjálsir ferða sinna
um heiminn. Sé það alvara, —
sem Bretar halda fram, aS
þeir vilji vera vinir íslendinga,
þá ættu þeir að hugsa sig um
oftar en einu sinni, áður en
þeir brjóta af sér traust ísL
námsmanna.
Jakob Jónsson.
Hver verðnr bæjar-
stjéri ð ihranesi.
Frá fréttaritara Alþý&ublaðsins
Akranest í gærkveldi.
UMSÓKNARFRESTUR um
) æjarstjóraembættið á
Akranesi var útrunninn 20.
febrúar.
Fimm menn hafa sótt um
stöðuna: Friðfinnur Ólafsson,
hagfræðingur, Arnljótur Guð-
mundsson, lögfræðingur, Hauk
ur Claessen, lögfræðingur, Jó-
hann Steinason, lögfræðingur
og Oddur Sveinsson, kennari.
Bæjarstjóm Akraness mun
taka veitingu bæjarstjóraem-
j bættisins til meðferðar nú í
I vikunni.
Afmæli Í.S.Í. — Bréf frá „íþróttamanni.“ —
vegna er þagað um Guðm. Ölafsson?
— Hegðun ieikhúsgesta.
Hvers
P YRIR NOKKRU síðan
hafði Í.S.t. mikla og
volduga hátíð í tilefni afmælis
síns, skrifar „íþróttamaður,“ og
þá var á viðeigandi hátt minnt
ýmissa þekktra íþróttamanna
og íþróttafrömuða. Hef ég ekk
ert út á það að setj'a og tel ég
sjálfsagt að gera það. En það
vakti furð"'. mína, og stjo mun
hafa verið um fleiri, að eins í-
þróttafrömuðar var að engu
getið, og hefir þessi maður þó
haft meiri og gagnlegri áhrif á
eina grein íþróttnsta^f^eminn-
ar en flestir, ef ekki allir aðrir.
ÞESSI MAÐUR er Guðmundur
Ólafsson knattspyrnuþjálfari KR í
samfleitt 22 ár. Telur Í.S.f. að hann
hafi ekki leyst verefni af hendi
fyrir þróun íþróttamálanna í land-
inu, sem vert sé að géta? Mig
furðar stórlega á þessari fram-
komu stjórnar Í.S.Í., og ekki síst
vegna þess, að Í.S.Íf. hefir snúið
sér til Guðmundar Ólafssonar og
beðið hann að þjálfa landslið fyrir
sig. Ekki hefði stjórn sambands-
ins gert það, ef hún hefði ekki
treyst honum betur sem leiðbein-
anda og leiðtoga hinna ungu
íþróttamanna en öllum öðrum.
Hvers vegna er þá þagað um Guð-
mund Ólafsson?
Ég vænti þess, Hannes minn, að
þú komir þessu á framfæri fjr:r
mig og birtir svar frá stjórn Í.S.Í.,
ef hún biðu þig fyrir það. Ég vil
engan klíkuskap í íþróttunum,
hvorki á þennan veginn eða hinn.
Þa rá að vera frjólst og hreint og
vítt til veggja.
EINN AF KUNNINGJUM
MÍNUM talaði við mig nýlega
og spurði hvort ég myndi vilja
taka örstutt bréf frá sér uni
hegðun leikhúsgesta. Ég svar-
aði, að það myndi ég áreíðan-
leea gera, en bréfið yrði að
vera stutt fvrir alla muni.
Le’ð nú og beið ok ekki kom
hrófífS. pn f cfonj- kom bwrin moð
það. Fn h~ð voru þéttskrifað-
pr níu pfðirr. ------- 'F’cf sr'"’* ði
bann hvort b«nn orðinn
V’tlaus. pn h?nn noifpði hv{.________
F<? sá 1’Uq hortor ócf fér að
leqa bréfið að bið v»r lanvt
frá birí TiQ-nn ximrí boð. biri
að bré-P’ð >rar pnmít bA pð ég
pefi eij-ki hM bað, sakir þess
hve langt. bað er.
ÞKTTA M* L hef é« áður
^ Kpfír fTf’Tnv-t
F-»K]rla
leí?srja oft á tfftr»Tr* ÍVTI ssrrn-
íirrp jflí'írlj/jeríoe+o &
starf leikendanna., Verst er,
þeear menn reka unn skelli-
hlátra, þecrar encnjm heilvita-
manni de+tnr í hucr blátur. Þá
er leikhúcchéqtinn ekki betri
en kírkjnhóstinn. Vil én skora
á fólk, sem P»Wr leikbús að
læra leikhús«dvöl, svo að bað
sé ekki sjálfu sér til skammar