Alþýðublaðið - 03.03.1942, Qupperneq 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞriSjudagar 3. marz 1942.
fUjrijðnbUðið
Útgefandi: Alþýðnflokknrinm
Ritstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Hvað tefnr störf
(ingsins?
MEIRA en hálfur mánuð-
ur er nú liðinn síðan al-
þingi kom saman. Og hvað
hefir það gert á þessum
tíma? Bókstaflega ekki neitt,
«f imdan er skilið, að fyrstu
umræðu um bráðabirgðalögin
um frestun bæjarstjórnarkosn-
inganna í Reykjavík hefir ver-
ið lokið í neðri deild.
Mönnum er farið að blöskra
þetta aðgerðarleysi þingsins
svo mjög, að Morgunblaðið
þorði á sunnudaginn ekki ann-
•að en að gera það lítillega að
umtalsefni og reyna að velta
sökinni á því af stjóminni og
stuðningsflokkum hennar. —
Morgunblaðið komst þannig að
orði í Reykjavíkurbréfi sínu á
•sunnudaginn, að á alþingi
hefðu „engin stórtíðindi gerzt,
en stjórnarandstæðingar hald-
ið uppi ómerkilegu málþófi.“
Mun með þessum orðum hafa
átt að reyna að koma því inn
hjá lesendum blaðsins, að það
sé stjórnarandstæðingum að
kenna, að ekkert er gert á al-
þingi.
En það er alveg þýðingar-
laust fyrir Morgunblaðið, að
vera með slíkar blekkingartil-
raunir. Allur almenningur
veit, að það er stjórnin og
stuðningsflokkar hennar, —
Framsóknarflokkurinn og Sjálf
stæðisflokkurinn, sem standa í
vegi fyrir störfum alþingis. Al-
þýðuflokkurinn hefir þegar
lagt fyrir þingið tvö stórmerk
lagafrumvörp: gengishækkun-
arfrumvarpið og frumvarpið
um ráðstafanir gegn dýrtíð-
inni. Og það stendur heldur
ekki á honum, að taka til um-
ræðu þau lagafrumvörp eða
réttara sagt bráðabirgðalög,
sem stjórnin hefir látið leggja
fyrir þingið.
En stjórnarflokkarnir virð-
ast vera eitthvað hræddir við að
ræða sín eigin lagafrumvörp.
Því að þó að til dæmis bráða-
birgðalögin um hinn svokall-
aða gerðardóm í kaupgjalds-
og verðlagsmálum væru lögð
fyrir þingið svo að segja undir
eins og það hafði verið sett, —
hafa þau ekki fengizt rædd
enn. Alþýðuflokkurinn fór
strax í þingbyrjun fram á
það, að fyrstu umræðu um
bráðabirgðalögin í neðri deild,
yrði útvarpað. Þá byrjuðu
vangaveltur stjórnarflokkanna
um það, hvað gera skyldi. —
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
gert sér von um, að sleppa við
að ræða kúgunarlögin í útvarp
inu, því að hann óttast allar
"HARALDUR GUÐMUNDSSON:
Húsnæðismál Reykjavikur.
■■ "♦
Bæjarstjórnarihaldið vildi ekki verja nema ein-
um 300,000 krónum til bygginga á áriiu 1942,
en Alþýðuflokkurinn fékk þá upphæð f jórfaldaða
iy| ENN GETUR greint á
um flesta hluti í opin-
berum málum, og er það ekki
nema eðlilegt, að mismunandi
sjónarmið séu um það, hversu
stjórna beri málefnum ríkis og
bæja.
Hér í höfuðstaðnum er að
vonum margt rætt og ritað um
bæjarstjórnarmálefni um þess-
ar mundir. Menn eiga nú einu
sinni enn að gera það upp við
sjálfa sig, hverjum fela eigi
forráð bæjarmálefna næstu 4
árin. Við þau tímamót verða
kjósendur að reyna að gera sér
ljóst, hversu þeir vilja láta
stjórna málefnum bæjarfélags
síns, og þá meta þeir að sjálf-
sögðu, hversu þeim, sem und-
anfarið hafa borið ábyrgð á
stjórn bæjarins, hafi tekizt að
leysa hlutverk sitt af höndum.
En það er eftirtektarvert, að
í þessum umræðum, eru lang-
flestir sammála um eitt. En
það er það, að stjóm þeirra
mála, sem bæjarstjórn Reykja-
víkur á að hafa með höndum,
sé í flestu ábótavant. Enda er
þessu svo farið. Allir kannast
við harmsögu hitaveitumálsins
— allir vegfarendur kannast
við ófremdarástand reyk-
víkskra gatna, húsnæðiseklan
hefir aldrei verið tilfinnanlegri
en nú, börn og foreldrar vita
gerzt um þrengslin og erfið-
leikana í skólunum. Þannig
mætti lengi telja.
Það sem athyglisverðast er í
öllum þessum umræðum, bæði
manna á meðal og á opinber-
um vettvangi, er þó það, að
sjálfur bæjarstjórnarmeirihl.
- Sjálfstæðisflokkurinn, sem
farið hefir með stjórn Reykja-
víkurbæjar allt fram að þessu,
játar það fullgreinilega að
mesta sleifarlag ríki í málefn-
um bæjarins. Að vísu játar
hann það ekki beinlínis, held-
ur með öllum kosningaloforð-
WÉstmm eftir vIHtalL
unum, sem leiðtogar Reykja-
víkuríhaldsins — með borgar-
stjórann í broddi fylkingar, —
ryðja nú yfir kjósendur, rétt
fyrir kjördaginn.
Nú á að gera flest, sem van-
rækt hefir verið, .mál, sem ver-
ið hafa verstu þyrnar í auga
íhaldsins, eru nú allt í einu
orðin eftiflætisbörn þess, og
svo verður í hálfan mánuð enn
— það er, fram yfir 15. marz,
kjördaginn. — Einu sinni á 4
árum þurfa Sjálfstæðísmenn
í bæjarstjórninni að leita á
náðir almennings, og beita þá
mjúku tali og fögrum loforð-
um, enda þótt þeir geti þá
heldur ekki stillt sig um að
kalla, kjósendurna „smáar sál-
ir“, vegna þess, að þeir leyfa
sér að gagnrýna óstjórn íhalds-
ins, kvarta undan húsnæðis-
leysi, vondum götum o. fl. —
(Sbr. grein Helga H. Eiríksss.
í Mgbl. nýlega).
En hvað er það þá, sem veld-
ur því, að svo fjöldamargt er
ógert af því, sem bæjarstjóm
Reykjavíkur ber að gera og
láta gera fyrir bæjarfélagið?
Er það ef til vill getuleysi bæj-
arfélagsins sjálfs, þannig, að
afl skorti til þeirra hluta, sem
gera skal?
Þegar við leitum þessari
spurningu svars, hlýtxir sú stað-
reynd að verða einna mikils-
verðust að:
um 60% eða jullir % hlutar
af öllum skattskyldum tekj-
um þjóðarinnar koma til
skatts í Reykjavík, og af
skattskyldum eignum állra
landsmanna er fast að helm-
ingi eign reykvíkskra skatt-
borgara.
Skuldlaus eign reykvískra
borgara var talin yfir 60 millj.
kr. í árslok 1940, og eignaaukn-
opinberar umræður um þau,
svo stuttu á undan bæjar-
stjórnarkosningunum í Rvík.
En samkvæmt þingsköpum
varð ekki hjá því komizt, að
verða við kröfu Alþýðuflokks-
ins um útvarpsumræðurnar.
Það var loks ákveðið fyrir
helgina, að þær skyldu fara
fram í gær. En á síðustu
stundu, á sunnudagskvöldið,
lætur stjórnin tilkynna, að
útvarpsumræðunum verði
frestað vegna veikinda Ey-
steins Jónssonar! Rétt eins og
að þeir Ólafur Thors, Her-
mann Jónasson og Jakob Möll-
er gætu ekki talað í málinu í
hans stað! Þar með hefir
stjórninni einnig tekizt að
tefja þetta aðalmál þingsins
óákveðinn tíma. Hún veit —
og blöð Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins vita —
hvers vegna!
Og hvernig stendur á því, að
stjórnin leggur ekki önnur
þau lagafrumvörp sín, sem
boðuð hafa verið, fyrir þingið?
Það er vitað, að ráðherrar
beggja stjórnarflokkanna hafa
komið sér saman um að
leggja fyrir þingið frumvarp
til laga um breytingar á nú-
gildandi skattalögum. Hvers
vegna kemur þettá frumvarp
ekki fram? Það skyldi þó
aldrei vera, að það væri þann-
ig úr jjjarði gert — hefði þann
boðskap að flytja öllum al-
menningi um skattgreiðslur á
þessu ári — að ráðlegast þyki
^yrir Sjálfstæðisflokkinn, að
einnig því verði sem minnst
hampað fyrir bæjarstjórnar-
kosningarnar hér í Rvík?
Reykvíkingar skilja fyrr en
skellur í tönnum. Þeir skilja
hvers vegna alli er dregið á
langinn á alþingi.
ingin á árinu 1941, einu saman,
milli 30 og 40 millj. króna.
Skuldlausar eignir í byrjun síð-
asta árs hafa því verið um 100
millj. kr., þ. e. sem svarar
12.500 á hverja 55 manna fjöl-
skyldu.
Þá er rétt að minnast þess í
þessu sambandi, að mestur
hluti verzlunar landsmanna og
viðskipta ganga í gegnum
Reykjavík og eru skattskyld
hér. Loks er mestur hluti ríkis-
stofnanna og opinberra starfs-
manna hér og þeir að sjálfsögðu
skattskyldir til bæjarins. Síð-
ast en ekki sízt ber að minnast
þess, að ágætustu fiskimið ís-
lands eru hér í grendinni.
Að öllu þessu athuguðu má
það vera ljóst, að borg með
slíkum möguleikum og tekju-
lindum hlýtur að hafa getu til
að bæta úr brýnustu sameigin-
legu þörfum borgara sinna. En
nú er það, viðurkennt, að bæj-
arstjórn Reykjavíkur hefir
vanrækt þau verkefni, sem
allir eru sammála um, að séu
í verkahring hennar. En verk-
sviði bæjarstjóma yfirleitt má
skipta í þrjá flokka:
a) Þær, sameiginlegar þarf-
ir borgaranna, sem allir eru
sammála um, að bæjarstjórnir
eigi að bæta úr. Undir þennan
flokk heyra t. d. 1) götur, 2)
samgöngutæki, 3) skólar,
barna og unglinga, 4) sjúkra-
hús og sameiginlegar heil-
brigðisráðstafanir, 5) leikvell-
ir og íþróttasvæði.
b) Þær þarfir borgaranna,
sem flestir er sammála um,
að bæjarstjórnum beri að
hafa bein afskipti af, t. d. hús-
næðismál bæjarbúa.
c) Önnur hagsmunamál
borgaranna, sem menn deila
mjög um, hvort hið opinbera
eigi að hlutast til um, t. d. at-
vinnulífið.
Nú er það, eins og áður var
að vikið, opinbert mál, að
bæjarstjórn Reykjavíkur hefir
stórum vanrækt þau verkefni,
sem heyra beint undir fyrsta
flokkinn, þ. e. götur, skólar, —
sjúkrahús o. s. frv. Einnig var
komizt að þeirri niðurstöðu
hér að framan, að þessi van-
ræksla gæti ekki stafað af getu
Frh. á 6. síðu.
Vísnt var á laugardaginn
hálf feiminn við hin opin-
beru blíðuatlot Jónasar frá
Hriflu við Sjálfstæðisflokkinn.
Árni frá Múla skrif aði þann dag
í leiðara blaðsins:
„Það er alveg eins og Jónas
Jónsson eigi hvert bein í Sjálfstæð-
isflokknum. Hann segir berum orð-
um: „Framsóknarmenn (þ. e. J. J.)
hafa komið á núverandi flokka-
skipun hér á landi, nema því
flokksbroti, sem búið er til fyrir
erlent fé.“ Það er ekki sjaldan, sem
ný söguleg sannindi birtast, þegar
Jónas Jónsson tekur til máls. Hing-
að til hafa menn sannast að segja
haldið, að Jón Þorláksson hafi átt
meiri þátt í stofnun Sjálfstæðis-
flokksins en J. J.“
Það er nú rétt. En gæti það
ekki verið jafnrétt fyrir því, að
Jónas frá Hriflu ætti nú sem
nánast hvert bein í Sjálfstæðis-
flokknum, eftir baktjaldasamn-
inga þá, sem farið hafa fram
undanfarin ár milli hans og nú-
verandi formanns Sjálfstæðis-
flokksins, Ólafs Thors? Því að
með hvað annað hefir Ólafur
verzlað í þeim samningum, en
Sjálfstæðisflokkinn? En vitan-
lega er það dálítið óþægilegt
fyrir þennan flokk, að Jónas frá
Hriflu geri afnotarétt sinn á
honum gildandi á eins áfergju-
legan hátt og hann hefir gert
undanfarna daga.
*
Það er helzt svo að sjá, sem
Tímanum finnist Reykvíkingar
ekki vilja sýna Framsóknar-
fiokknum tilhlýðilegan þakk-
lætisvott fyrir allt hið góða,
sem hann hefir gert þeim: í
grein, sem hann birti eftir Jónas
frá Hriflu á laugardaginn,
stendur:
„Menn, óvinveittir Framsóknar-
flokknum, hafa stundum borið sér
í munn, án þess þó að færa fyrir
því rök, að Framsóknarmenn væru
næsta óþarfir höfuðstaðnum og
færi bezt á, bæjarins vegna, að þeir
hyrfu sem fyrst héðan á brott.“
Einhverjum mun nú finnast,
að Framsóknarflokkurinn þurfi
ekki að vera að kvarta undan
slíku á þessari stundu, rétt eftir
að allir bæjarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins eru búnir að
votta honum traust sitt og
þakklæti fyrir hönd Reykvík-
inga með því að kjósa Fram-
.sóknarmann í niðurjöfnunar-
nefnd, þó að Framsóknarflokk-
urinn eigi ekki nema einn full-
trúa í bæjarstjórn. En ef til vill
hefir formaður Framsóknar-
flokksins eitthvað hugboð um,
að kjósendur í Reykjavík séu
ekki alveg eins hrifnir af flokki
hans, eins og bæjarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins virðast nú
vera.
„Nýtt dagblað“ flutti í gær
mynd af brjóstlíkani af Lenin,
og undir myndinni stóð þetta:
„Styttur eins og myndin sýnir
verða seldar á skrifstofu Sósíalista-
flokksins í Lækjargötu 6 A.
Ágóðinn rennur í kosningasjóð
C-listans.“
Austur á Rússlandi er sem
kunnugt er verzlað mikið
Frh. á 6. síðu.