Alþýðublaðið - 13.03.1942, Blaðsíða 4

AUÞYÐUBLAOID
Föstudagur 13. marz 1342,
JÓN BLÖNDAL:
Ffármálastefna Reykjavíkur.
<4
fUþ<jdub(adi5
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pjetursson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiffjan h. f.
Bandaríki íiræsn-
innar.
EIM, sem hlýddu á útvarps-
umræðurnar um kúgunar-
lögin frá alþingi á miðvikudags-
kvöldið, getur ekki lengur
blandast hugur um það, að nú
er loks svo komið, að eklcert
skilur framar í milli Sjálf-
stæðisflokksm. og Framsókn-
ar. Hvorirtveggja hafa nú tek-
ið upp baráttuna af fullum
krafti gegn launafólki landsins
og ætla sýnilega ekki að slaka
neitt á þeim þrældómsfjötrum,
sem á launafólkið hafa verið
lagðir.
Misréttið á að haldá áfram,
stríðsgróðinn á að fá að flæða
hindrunarlaust til burgeisanna,
en vísitöluna á að halda áfram
að falsa, svo kaup fólks hækki
ekki, þó dýrtíð stórvaxi, og hiim
gjörsamlega gagnlausi gerðar-
'dómur á að halda fram að „úr-
skurða“ kaupgjald og verðlag,
sem allir hundsa og enginn fer
neitt eftir.
Svo djúpt er nú einnig Fram-
sókn sokkin að hún getur kom-
ið fram í útvarpinu í pólitisk-
um umræðum og lagt mái sín
þannig fyrir að formaður Sjálf-
stæðisflokksins lætur sér nægja
að vísa til þess sem Framsókn
segir, sem greinargerðar fyrir
skoðunum Sjáifstæðisflokksins.
Svona náið er samstarfið orðið.
Blekkingum og moldviðri er
þyrlað upp, en þó ber hræsnin
allt annað ofurliði hjá þessum
nýju „bandaríkjum'1 sem sýn-
ast vera réttnefnd bandaríki
hræsninnar.
Báðir þessir flokkar þykjast
nú hneykslast mjög á því, að
Alþýðuflokkurinn skyldi standa
með þéim að gengislækkun
1939. Báðir vita þó mæta vel,
að þá var aðeins um tvent að
velja ,annað að lækka gengið,
hitt að Landsbankinn og þar
með þjóðin yrði gjaldþrota. Þá
skuldaði núverandi atvinnu-
málaráðherra, eða fjölskyldu-
fyrirtæki hans, Kveldúlfur,
Landsbankanum 6—7 milljónir
króna, Reykjavíkurbær 3
milljónir og Sambandið og önn-
ur þau fyrirtæki, sem Eysteinn
Jónsson er umboðsrnaður fyrir,
svo milljónum skifti.
Verra og hættulegra en all
þetta var þó, að útgerðin, aðal-
atvinnuvegur þjóðarinnar var
yfirleitt á heljarþröm og hrun
hennar yfjrvofandj. og þar með
stóraukið atvinnuleysi. Alþýðu-
flokkurinn sýndi þvi með þátt-
töku sinni í gengisbreytingunni
1939 aðeins það sama, sem hann
hefir æfinlega sýnt: að hann er
I.
AÐ skiptir ekki litlu máli
fyrir alla efnalega afkomu
þessarar þjóðar, hvernig haldið
er á fjármálum Reykjavíkur-
bæjar.
Árið 1939 námu tekjur bæj-
arins nærri 7 millj. kr. Útsvörin
námu það ár nærri 5 millj. kr.,
en tekju- og eignaskatturinn til
ríkisins nam þá ekki helmingi
þeirrar upphæðar. Reykjavík-
urbær ræður því yfir fjárhags-
legu valdi, sem hlýtur að hafa
mjög mikil áhrifr á heildaraf-
komu landsins, auk þess sem
það skiptir mjög miklu máli
fyrir þann þriðjung lands-
manna, sem eru skattþegnar
Reykjavíkurbæjar, hvernig það
er notað.
Fjárhagsleg aðstaða Reykja-
víkurbæjar er og afar sterk
miðað við aðra landshluta. Her
eru bankarnir, miðstöð allrar
verzlunar og flest stærstu verzl-
unarfyrirtækin, flest stærstu
iðnfyrirtækin, ríkisstofnanir og
ríkisfyrirtæki, flestir embættis-
menn landsins, í stuttu máli:
hingað safnast auðurinn og
fjármagnið í hinu íslenzka þjóð-
félagi meír en nokkurs staðar
annars staðar Það ríður því
mjög á að bæjarfélagið noti
vald sitt skynsamlega.
Það er reynsla okkar og ann-
arra þjóða, sem búa við svipað
þjóðskipulag, að það skiptast á
góð og erfið ár, kreppa og góð-
æri. Vegna þess, hve mjög við
erum háðir erlendum mörkuð-
um, gætir þessa lögmáls jafnvel
í enn ríkara mæli hér á landi
en annars staðar. Þegar kreppur
eru, apa atvinnuvegimir, og
verkafólk og aðrir launþegar
missa atvinnuna, en í góðæri,
þegar atvinnuvegimir greeða,
eykst eftirspumin eftir vinnu-
kraftinum fljótlega aftur.
Hið opinbera, bæði ríki og
bæjarfélög, geta miklu áorkað
til þess að draga úr þessum
sveiflum. Þetta hefir t.d. tekizt
mjög vel í Svíþjóð þar sem
jafnaðarmannastjóm hefir far-
ið með völdin nokkuð lengi. En
ef þetta á að takast, má sú sko5-
un ekki vera ríkjandi á meðal
þeirra, sem stjórn málefnum
hins opinbera, að það megi elck-
ert eða sem allra minnst skiplo
sér af atvinnulífinu. En einmitt
þá stefnu hafa Sjálfstæðisrru'nn
í Reykjavík aðhyllzt, að svo
miklu leyti sem hægt er að tala
um að sá flokkur hafi nokkra
ákveðna stefnu aðra en þá að
tala eins og hver vill heyra í
það og það skiptið. Það er bess
vegna, sem orð og efndir stang-
ast svo átakanlega hjá þessum
flokki.
Forvígismenn bæjarstjórnar-
meirihlutans hafa oft látið það
álit sitt í ljós, að bænum bæri
að hafa sem minnstan atvinnu-
rekstur sjálfur, því minna Sem
hann aðhefðist t. d. í byggingar-
málunum, því betra. Einka-
framtakið eigi að ráða fram úr
vandamálunum, það bezta, sem
bæjarfélagið getur gert, sé að
gera ekki neitt.
En hvað sem öllu einkafraro-
taki líður, þá hefir atvinnuleys-
ið sagt til sín sem blóðug stað-
reynd, sem jafnvel bæjarstiórn-
armeirihlutinn hefir orðið?ð
viðurkenna að nokkru, enda
þótt ýmsir úr þeim flokki hari
haft tilhneigingu til að svara
umkvörtunum atvinnulevsingja
og styrkþega með orðunum:
Það er nóg atvinna, þið nennið
bara ekki að vinna. Ég held að
þetta fólk hafi svarað þessu talí
rækilega núna, í fyrsta sinn
sem allir hafa getað fengið
næga atvinnu.
Úrræði bæjarstjómarmeiri-
hlutans gegn atvinnuleysinu
hefir verið fátækrastyrkur þeg-
ar atvinnuleysið hafði komið
fólkinu alveg á vonarvöl, og í
bezta tilfelli illa skipulögð at-
vinnubótavinna. En fátækra-
framfærsla fyrir fullhrausta
menn og iðjuleysí fyrir menn,
sém þrá það að fá að vinna það
er sannkallað neyðarbrauð, t;l
háðungar því þjóðfélagi, sem
lætur slíkt viðgangast, og til
niðurdreps þeim, sem við þa’5
eiga að búa. Enda er atvinnn-
leysið sá jarðvegur, sem bylt-
ingar og einræði spretta upp ar.
IX.
Hvernig á þá að haga fjár-
málastefnu bæjarins til þess að
hún verði til þess að draga sem
mest úr atvinnuleysinu og jafna
sem mest sveiflurnar á milli
góðæris og hallæris?
í fjrrsta lagi þarf bæjarfélag-
ið að haga framkvæmdum sín-
um, svo sem götulagningurn,
skipulagsbreytingum, húsa-
byggingum og öðru þannig, að
þetta allt sé aukið, þegar at-
vinnuleysi er mikið.
í öðru lagi þarf bæjarfélagið
að eiga framleiðslutæki og at-
vinnufyrirtæki sjáHt, sem geta
haldið uppi atvinnunni, þegar
einkaatvinnureksturinn dregst
saman.
í þriðja lagi á að safna í sjóði
á góðu árunum, sem hægt sé að
nota þegar til þarf að taka á
kreppuárunum. Það á því að
hækka útsvörin þegar góðæri er
og greiðslugeta borgaranna er
A>| ORGUNBLAÐH) skrifar í
leiðara sínum í gær:
„Enn á ný kemur Alþýðufíokk-
urinh til reykvískra kjósenda og
segist vera málsvari verkamanna
og launþega. Og nú á það að vera
hagsmunamál þessara stétta, að
dýrtíðin fái að vaxa eftir vild!
Hvaða verkamaður eða launþegi
trúir þessu?“
Nei vissulega trúir enginn
verkamaður eða launþegi því,
að það sé hagsmunamál hans,
að dýrtíðin fái að vaxa þannig.
En hann trúir því heldur ekki
að Alþýðuflokurinn vilji það,
því að hann veit, að sá flokkur
hefir bent á langáhrifamestu og
réttlátustu dýrtíðarráðstöfun-
ina, sem hægt er að gera:
hækkun á gengi krónunnar.
Hinsvegar veit hann að SjáK-
stæðisflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn feru á móti gengis-
hækkuninni. Þeirra kjörorð í
dýrtíðarmólunum er: Dýrtíðin
má halda áfram að vaxa, ef
bara vísitölunni er haldið niðri
og þar með dýrtíðaruppbót
Iaunastéttanna!
Morgunblaðið segir ennfrem-
ur í leiðara sínum í gær:
„Hvaða verkamaður eða laim-
þegi hefði trúað því fyrir svo sem
\Ví ári, að honum yrði trygð full
dýrtíðaruppbót, hver sem dýrtíðin
yrði; Samt er þetta orðinn veru-
leiki. Sjálfstæðisflokkurinn hefir
tryggt launastéttunum þessa miklu
réttarbót. Þessu munu launastétt-
imar ekki gleyma.“
Því miður, fyrir Morgunblað-
ið og Sjólfstæðisflokkinn, mirm-
ir verkamanninn og launþegann
mikil, en lækka þau þegar iHe
árar, þegar atvinnureksttarúm
ber sig illa og tekjur gjaldend-
anna eru litlar. Ef bæjarfélagið
fylgir þessari stefnu, þá þýðir
það, að það eykur kaupgetu al-
mennings, þegar hún er óeðli-
lega lítil, en dregur úr hennis
þegar hún er óeðlilega mikiL
Enn fremur að það eykur eftir-
spurnina eftir vinnuafli, þegar
hún er lítil og- minnkar þannig
atvinnuleysið.
Opinber rékstur getur þann-
ig dregið úr og að minnsta kosti
að nokkru leyti komið í veg
fyrir þær sveiflur, sem eru á
einkarekstrinum, ef skynsam-
lega er á málunum haldið af
hálfu hins opinbera.
En núverandi bæjarstjómar-
meirihluti hefir sýnt mjög lít-
inn skilning á þessarl stefnu,
og tillögur Alþýðuflokksins um
að taka upp aðra stefnu í þess-
um málum hafa engar undir-
tektir fengið í bæjarstjóminni,
Undanfarin ár hefir atvinnu-
leysið mætt mjög á Reykjavík-
urbæ. Það hefir orðið að eyða
stórfé til fátækraframfærslu,
sem hefði mátt spara að veru-
legu leyti, ef bærinn hefði ráðiS
yfir atvinnufyrirtækjum eða
ráðizt í ýmsar framkvæmdirp
sem nauðsynlegar vora, hvort
sem var fyrr eða síðar. Á þess-
um árum, þegar tekjur manna
vora stopular og atvinnurekst-
Frh. á 6. síðu.
yfirleitt að þeir hafi sjálfir
tryggt sér og launastéttunum
„þessa miklu réttarbót“ með
samningum við atvinnurekend-
ur. Og þá minnir jafnveí, að-
Ólafur Thors hafi með Her-
manni Jónassyni verið bein-
h'nis á móti því að þeir fengju
hana, aðeins ekki þorað að vera
það opinberlega fyrir Alþýðu-
flokknum ,sem alltaf stóð með>
launastéttunum. Auk þess vita
þeir, að Sjálfstæðisflokkurimx
hefir fullkomlega gert sitt til
þess að hafa af þeim hina fullu
dýrtíðarappbót með því að
hjálpa Framsókn til að falsa
vísitöluna. „Þessu munu launa-
stéttirnar ekki gleyma.“
. *
Magnús Jónsson prófessor
skrifar kosni'ngahugvekju í
Morgunblaðið í gær undir fyrir-
sögninni „Almenningur treyst-
ir Sjálfstæðisflokknum“, og
finnst ýmsum, að réttara hefði
verið fyrir hann að spara sér
þessa fyrirsögn að minnsta
kosti fram yfir næsta sunnudag.
í grein þessari skrifar prófess-
orinn meðal annars:
„Þar sem það er eiokenni á
Sjálfstæðiskjósendum, mnfram
kjósendur annara flokka, að þeir
fara eftir málefnum einum, þá er
lika miklu ósennilegra að kjós-
endatala þeirra (þ. e. Sjáfstæðis-
manna) rýrni svo að segja án þess
að nokkurn óri fyrir þvl.“
Við þessu er það að segja, að
þeir era bara alls ekki svo fáir,
sem „órar fyrir því“, að kjós-
endatala Sjálfstæðisflokksins.
„rýrni“ við þessar kosningar.
ábyrgur flokkur, sem metur
meira þjóðarheill en flokkshag.
Því að gengislækkunin var
ekkert annað en neyðarráð-
stöfun til að bjarga útgerðinni
og afstýra meixa atvinnuleysi
en orðið var.
Alþýðuflokkurinn lætur sér
því í léttu rúmi liggja, þótt
hræsnarar Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknar, sem sjálfir ekki
fengust til að reyna neina aðra
leið 1939, en leið gengis-
lækkimarinnar, séu nú að
reyna að gera þátttöku Alþýðu-
flokksins í henni að árásarefni
á hann. Þjóðin skilur þá afstöðu
sem Alþýðuflokkurinn tók í
gengismálinu 1939. Hinsvegar
skilur hún ekki, hversvegna
Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-
sókn rísa öndverð gegn því
að gengið sé nú aftur hækkað
eins og Alþýðuflokkurinn legg-
ur til, eftir að ástandið hefir
gerbreytzt, útgerðin orðin stór-
gróðaatvinnuvegur og þjóðar-
heill krefst þess beinlínis, að
gengið sé hækkað til að draga
úr dýrtíðinni.
Afstaða Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknar til gengishækk-
unar nú, sýnir, að þeir taka ekki
neitt tiliit til þjóðarheillar og
þjóðarhagsmuna. Þegar þeir
taka sér slík orð í munn er það
ekkert annað en hræsni til að
hylja sérhagsmunapólitík þeirra
á kostnað alls almennings. Það
sýndi sig einkar vel við út-
varpsumræðumar frá alþingi í
fyrrakvöld, þar sem sömu
blekkingunum var þyrlað upp
af báðum á móti því, að gengi
króiiunnar yrði nú aftur hækk-
að til hagsbóta fyrir launastétt-
imar og þjóðarheildina eins og
Alþýðuflokkurinn fer fram á.
Þetta nýja bandalag hræsn-
irrnar er nú fullmyndað, þvi
ræfill sá sem eftir er af Bænda-
flokksnefnunni svokölluðu, lýsti
því yfir við útvarpsumræðurnar
að hann væri genginn í „banda-
lagið“ og eru þá ,pnöndul-
veldin“ orðin þrjú — eins og
vera ber. 7
'JcSJ: