Alþýðublaðið - 22.03.1942, Blaðsíða 4

MJ»Ýf>UBLAf>lÐ
Sunnudaguj; 22. marz líí43^
dublaM^
tftgefandi: Alþýðaflokknrinn
Bitstjóri: Stefán Pjetnrsson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjómar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. £.
OYLFI Þ. GÍSLASON:
Eosningar til
aigingis.
Breytingartijllögur
ALÞÝÐUFLOKKSINS
við kjördæmaskipunina og
kosningafyrirkomulagið hafa
það að sjálfsögðu í för með sér,
að ekki verður öllu lengur hjá
því komizt, að taka endanlega
ákvörðun um, hvort almennar
kosningar til alþingis skuli fara
fram í vor eða ekki.
Þegar slík frumvörp sem
kjördæmaskipunarfrumvarp Al-
þýðuflokksins er lagt fyrir al-
þingi, er vitanlega gengið út frá
því af flutningsmönnum þess,
að almennar kosningar geti far-
ið fram, því að frumvarpið er
frumvarp til laga um breyting-
ar á stjórnarskrá landsins, og til
þess að stjómarskrárbreyting
geti orðið að lögum, þarf að
rjúfa þing eftir að hún hefir
verið samþykkt, látá fara fram
almennar kosningar og sam-
þykkja hana í annað sinn á 'ninu
nýkosna þingi.
Hins vegar er það kunnugt,
að alþingi hefir enn ekki numið
úr gildi samþykkt sína frá í
fyrra um frestun almennra
kosninga. En bæði Hermann
Jónasson forsætisráðherra og
flokkur hans hafa lýst yfir því
sem skoðun sinni, að óhjá-
kvæmilegt sé, að almennar
kosningar verði látnar fara fram
í vor, þar eð þeir flokkar, sem
að samþykkt alþingis stóðu í
fyrra, séu ekki sammála um
það, að fresta kosningum leng-
m. En það er öllum kunnugt, að
Alþýðuflokkurinn hefir marg-
sinnis látið það uppi, að hann
telji enga ástæðu til, og bein-
b'nis óverjandi, að fresta al-
mennum kosningum lengur en
til vorsins, eftir allt það, sem
skeð er.
En nú koma fram raddir í
blöðum Sjálfstæðisflokksins
um það, að ástandið sé svo al-
varlegt, að ekki nái nokkurri
átt, að láta kosningar til al-
þingis fara fram í vor. Og er
alþingi brýnt á því, að það
væri að gera sig hlægilegt, ef
það tæki ákvörðun rnn að láta
kjósa í vor, vegna þess, að á-
standið og horfumar séu sízt
betri nú, en þegar ákvörðunin
var tekin um kosningafrestun-
ina í fyrravor.
Það kemur sannarlega úr
hörðustu átt, þegar í blöðum
Sjálfstæðisflokksins er farið
að róa að því, að kosningum
til alþingis verði frestað leng-
ur en orðið er. Því að þar var
fyrst blásinn herlúðurinn og
Um gengishækkun.
UNDANFARIÐ hefir'verið
rætt allmikið opinberlega
um hækkun á gengi krónunnar,
enda komið fram frumvarp á al-
þingi um að það skuli gert, því
hefir oft verið haldið fram bæði
af mér og öðrum, að gengis-
hækkun hafi nú lengi verið
nauðsynleg og æskilegasta dýr-
tíðarráðstöfunin, af framkvæm-
anleg væri. Hins vegar munu
íslenzk stjórnarvöld til skamrns
tíma ekki hafa verið einráð um
gengi krónunnar og hefir af því
hlotizt mikið tjón, því að vafa-
laust hefði margt orðið á arrnan
veg í verðlagsmálum okkar og
peningamálum, ef hægt hefði
verið að hækka krónuna og það
verið gert nógu snemma.
Ég skrifaði tvær greinar um
gengishækkun í „Kaupsýslutíð-
indi“ síðastliðið haust, 3. og 10.
október. í fyrri greininni var
leitazt við að sýna fram á, að
þjóðfélagið í heild tapaði engu,
iþótt gengi krónunnar væri
hækkað og krónuupphæð punda
inneignarinnar í Bretlandi lækk-
aði; eftir sem áður íengist sama
vörumagn í Bretlandi fyrir
pundin, ef verðlag þar væri ó-
breytt, og auðvitað ætti að miða
verðmæti inneignanna við það,
hversu miklar vörur fengjust
fyrir þær, en engan veginn við
krónutölu þeirra. Hins vegar
kæmi fram tap í reikningum
bankanna, sem einhvem veginn
yrði að jafna, en að hækka
gengi krónunnar ekki nú, ef
skilyrði væru að öðru leyti til
þess, væri í rauninni aðeins að
láta innflytjendur og neytendur
greiða þann gróða, sem út-
flytjendum hefði áður fallið í
skaut við það að fá hærra gengi
fyrir pund sín en eðlilegt var,
og að láta útflytjendur halda á-
fram að græða á kostnað inn-
flytjenda og neytenda. — í síð-
ari greininni var rætt um það,
hvernig jafna mætti tapið í
reikningum bankanna, iþví að
það virtist þá höfuðmótbáran
gegn gengishækkun, en nú virð-
ast hins vegar ýmsir telja út-
flutningsatvinnuvegina tæplega
þola hana, eða að minnsta kosti
sumar greinar þeirra. í þessari
grein var reynt að sýna fram á,
að f raun og veru væri ekki
nauðsynlegt að bæta bönkunum
tap þeirra í peningum, því að
starfsgeta þeirra biði engan
hnekk, í bráð að minsta kosti.
EFTIRFARANDI GREIN, sem skrifuð er af Gylfa Þ.
Gíslasyni dósent, birtist í „Kaupsýslutíðindum“ 13. marz
s. I. Alþýðublaðið hefir fengið leyfi höfundarins svo og rit-
stjóra ,JíaupsýsIutíðinda“ til þess að birta greinina í dálk-
urn sínum.
En væri það tahð nauðsynlegt
að einhverju leyti, mætti auð-
vitað afla þess fjár með skött-
um og væri þá sjálfsagt að afla
þess hjá þeim, sem hagnazt’
hefðu á hinu háa gengi punds-
ins. Hins vegar mætti gera ráð
fyrir gengislækkun að stríðinu
loknu og kanske fyrr, ef geng-
ið væri hækkað nú — og líklega
hvort sem er — og mætti þá
lækka gengið áður en farið yrði
að selja af þessum gjaldeyris-
birgðum, sem nú eru fyrir hendi
svo að jafnmikið „græddist“ þá
og nú ,,tapaðist“ og gætu bank-
arnir jafnað þetta í reikningum
sínum, annað hvort sjálfir eða
fyrix milligöngu ríkisins.
Jón Blöndal hagfræðingux
skrifaði svo tvær greinar um
þetta mál í ,Jvaupsýslutíðíndi“
13. og 29. des. s. 1. Var hann
að sjálfsögðu sammála því að-
alatriði fyrr nefndra greina, að
gengishækkun valdi engu raun-
verulegu tapi fyrir þjóðarheild-
ina, heldur sé hér einungis um
innanlandsmál að ræða. En hann
telur hins vegai- vafasamt að
gera ráð fyrir gengislækkun að
styrjöldinni lokinni, og telur því
nauðsynlegt að tap bankanna
yrði strax gert upp, ef svo mætti
segja, og það að mestu leyti
jafnað með sköttum á stríðs-
gróðann.
Að sjálfsögðu Verður aldrei
um það sagt með nokkurri vissu,
hvort gengisbreyting muni síð-
ar verða nauðsynleg eða ekki,
en nokkrum getum má þó að
því leiða. Allir virðast sammála
um, að miklir erfiðieikar muni
steðja að atvinnuvegum okkar
að styrjöldinni lokinni og kann-
ske fyrr, og er mjög hætt við,
að ekki verði komizt hjá gengis-
lækkun þeim til stuðnings, og
sömuleiðis má sökum verðbólgu
þeirrar, sem átt hefir sér stað í
landinu, telja það vafasamt, að
takast megi að halda uppi gengi
krómmnar, er aftur verður eðli-
legt ástand í milliríkjaviðskipt-
um, en ein höfuðhættan, sem
verðbólgan hefir í för með sér,
heimtaðar kosningar, aðeins
örfáum mánuðum eftir að al-
þingi gerði samþykkt sína í
fyrra. Það var, þegar Norður-
ísafjarðarsýsla varð þingmanns
laus. Þá mátti kjósa, því að
Sjálfstæðisflokkurinn gerði
sér vonir um að geta unnið eitt
kjördæmi! En nú má hins veg-
ar ekki kjósa til alþingis, af
þvf, að Sjálfstæðisflokkurinn er
búinn að sjá það á úrslitum
bæjarstjómarkosninganna, að
hann er flokkur, sem er að
tapa!
Á þennan hátt hugsa einstakir
forsprakkar Sjálfstæðisflokks-
ins sér, að bafa stjómarskrá
landsins að leiksoppi og haga
framkvæmd hennar eftir flokks
þörfum! Það má ekki síðar
vera en í vor, að endir sé
gerður á slíkum leik. Enda er
algerlega þýðingarlaust, að
vitna í styrjaldarástandið nú
fyrir frekari kosningafrestun.
Bæjarstjómar- og sveitar-
stjómarkosningar em nýaf-
staðnar um land allt: Hvers-
egna ættu þá alþingiskosningar
ekki að geta farið fram í vor?
Það væri ekki aðeins hlægi-
legt, að fara að fresta þeim
lengur. Það væri jafnframt ó-
svífið gerræði vtð alla þjóð-
ina.
er einmitt sú, að hún rýrir gildi
krónunnar inn á við og hlýtur
þá þótt síðar verði, að fella
gengi hennar út á við. Að vísu
eu iíkurnar fyrir gengislækkmi
að styrjöldinni lokinni minni en
ella vegna þess, að nú eiga bank-
arnir mikla gjaldeyrissjóði, og
segir J. B. í iþví sambandi, að
„hitt væri sönnu nær að hugsa
sér gengislækkun, ef gjaldeyris-
varaforðinn væri orðinn, nei-
kvæður — ef svo mætti að orði
komast — eíns og hann var
1939, og þá mundu bankarnir
(eða ríkissjóður) tapa á ný á
gengislækkuninni í stað þess að
græða.“ Ef það ástand skapast
eftir stríðið eða fyrr, að útflutn-
ingsandvirðið nægi ekki til
greiðslu á nauðsynlegum inn-
flutningi, og bankarnir
verða því að fara að selja af inn-
eignum sínum erlendis, er
spumingin, hvort halda eigi
genginu óbreyttu, meðan bank-
arnir missa allar sínar inneignir
og kannske þangað til nokkur
skuld hefir safnazt hjá þeim,
eða hvort breyta á genginu fyrr
til þess að reyna að halda inn-
eignunum eða að minsta kosti
að hindra skuldasöfnun, ef
mögulegt er. Þetta atriði er
mjög þýðingarmikið. Síðasta
reglulegt alþingi setti lög um
gjaldeyxisvarasjóð og eftirlit
með erlendum lántökum, ag er
Landsbankinn þar skyldaður til
þess að hafa sérstakan varasjóð
í erlendum gjaldeyri, er ekki
megi fara að selja úr nema með
sérstöku samþykki ráðherra og
að fengnum tillögum þar til
kjörinnar nefndar. Tilætlunin
með þessari lagasetningu mun
hafa verið sú, að færi að halla
undan fæti í gj aldeyrisverzlun-
inni, skyldu gjaldeyris- og við-
skiptamálin tekin til rækilegrar
og alvarlegrar íhugunar, áður em
gjaldeyrissjóðimir væru tæmdir
og, ef fært þætti, gripið til ráð-
stafana til þess að verja þá og
hindra skuldasöfnun. Það er
auðvitað rétt, sem J. Bl. bendir
á, að ekki ber að haga stefnunni
í gengismálunum eftir því, hvort
bankarnir tapa eða græða á
gengisbreytingunum, en hitt
munu allir sammála um, að til
greina kemur að haga stefnunni
eftir því, hvemig greiðslujöfn-
(Frh. á 6. síðu. >

QPURNINGIN um það, hvort
^ kosningar skuli fara fram
til alþingis í vor, eða hvort
þeim skuli enn frestað um óá-
kveðinn tíma, er nú í sambandi
við kjördæmaskipunarfmmvarp
Alþýðuflokksins orðið aðalum-
ræðuefni blaðanna. Árni frá
Múla skrifar í Vísi á móti kosn-
ingum í vor og hvetur til nýrr-
ar þjóðstjórnar á ennþá víðtæk-
ari grundvelþ en áður. Hanft
skrifar meðal annars:
„Allar þær höfuðástæður, sem
íram voru bomar í fyrravor lil
réttlætingar kosningafrestuninni,
eru, eins og nú er komið, ekki ein-
ungis við líði, heldur margfaldlega
áréttaðar og efldar af öllu því, sem
í kringum okkur hefir gerzt. Ef sú
þingsályktun verður nú felld úr
gildi, er það ekki annað en ský-
laus yfirlýsing alþingis um, að það
hafi beinlínis verið að hlunnfara
íslenzka kiósendur með öllum
þeim rökum, sem fram voru borin
fyrir þingírestunini.“
Það skyldi nú líka vera, að
það hafi ekki verið ætlun ein-
hverra, t. d. þeirra, sem fitjuðu
upp á hugmyndinni um launa-
skattinn strax og búið var áð
samþykkja að fresta kosningum
til alþingis, eða þeirra, — og
það voru að vísu þeir sömu —
sem notuðu sér kosningafrest-
unina til þess að svifta launa-
stéttimar löghelguðum réttind-
um eins og gert var með bráða-
birgðalögunum 8. janúar í vet-
ur?
!!=
Og enn skrifar Ámi frá Múla
í Vísi:
„Á öllu íslandi er ekki til sá reg-
inglópur, að hann viðurkenni ekki,.
að þörfin á samstarfi sé brýnni nú
en fyrir þremur árum. Ég hika.
ekki við að fullyrða, að hver ein-
asti þingmaður viðurkenni þettefc
með sjálfum sér og undir fjögur
augu. Það verður auðvitað ekkl:
sagt fyrir, hvernig kosni.ngaxr
mundu fara í einstökum atriðum.
En hitt er víst, að þingið yrði að
langmestu leyti skipað nákvæm-
lega sömu mönnum, sem nú eiga
þar sæti.“
Þessu munu nú margir eiga
erfitt að trúa. T. d. því,.
að til séu svo margir „regin-
glópar“ á íslandi, að ann-
ar eins dæmalaus flautaþyrill
og Árni frá Múla verði sendur
aftur á þing. Eða sagði hann.
elcki í sumar, að fulltrúi AI-
þýðuflokksins væri „óþaxrft.
fimmta hjól í stjóminni"? Og
hvatti hann ekki í haust full-
trúa Sjálfstæðisflokksins í
henni til þess „að standa á fæt-
ur“ frá „Framsóknarvistinni“
og „henda spilunum á borðið"?
Og þó heldur hann því ffam nu,
að ómögulegt sé að komast af
án þjóðstjórnar, og það jafnvel
á ennþá víðtækari grundvelli
en áður!
*
Tilmæli Áma frá Múla um
nýja þjóðstjórn og áframhald-
andi frestun kosninga til alþing-
is fá kaldar viðtökur í Tím-
anum. Hann skrifar í svari við
grein Áxrria:
„Hann þarf ekki að halda, að
Framsóknarmenn taki þátt i þeim
skrípaleik að fresta kosninguna
(Frh! á 6. siðu.)