Alþýðublaðið - 29.03.1942, Blaðsíða 4

4

AU>ÝÐUBLAÐK>
Suunudagur 29. marz 1942«
fU|>i|5ni>l<>5i5
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Bitstjóri: Stefán Pjetursson
4.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4992
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðnprentsmiðjan h. f.
DfrtíðaÉðphlaip
HkisstJðraarinnar.
RÍKISSTJÓRNIN átti um
tvær leiðir að velja í dýr-
tíðarmálunum. Önnur leiðin var
sú, að setja stranga löggjöf mja
verðlag og stríðsgróða og fram-
fylgja, henni með fullri alvöru.
Þessi leið hefir verið farin í
flestum öðrum löndum og gefizt
vel. Hún var einnig notuð hér í
framkvæmd húsaleigulaganna
.og þó hún hafi komið hart nið-
ur á húseigendum, treystir eng-
inn sér til þess, að neita nauð-
syn hennar. Hin leiðin var sú,
sem meirihluti ríkisstjórnarinn-
ar fór. Leið vettlingataka, hálf-
velgju og undanlátssemi, sam-
fara kúgunarráðstöfunum geg-
launastéttunum, þegar allt var
komið í óefni.
Stríðsgróðinn er enn látinn
streyma í vasa einstakra manna.
Gjaldeyrir er keyptur af setu-
liðunum og útflytjendur, óeðli-
lega háu verði.
Verðlagning á vörum og verð-
lagseftirlit er aðeins nafnið eitt.
Landbúnaðarvörur hafa verið
stórhækkaðar, en eigi verð-
bættar.
Heimildir til að skattleggja
stríðsgróðasölu togaranna eru
látnar ónotaðar.
Einstökum mönnum eru gefin
tækifæri til þess að græða á al-
menningi og á stríðinu alveg
takmarkalaust.
Sjálft ríkið tekur þátt í þessu
kapphlaupi, með því að inn-
heimta alla tolla eftir hinum
hæstu töxtum og heimildum,
sem til eru, rétt eins og enginn
ófriður geisaði í heiminum og
engin þörf væri á að spyrna á
móti broddum dýrtíðarinnar.
Ríkisstjórnin hefir þrjózkazt
við og svikizt um að fram-
kvæma vilja alþingis í dýrtíð-
armálunum.
Heimildir þær, er hún hafði í
gömlum og nýjum lögum, áður
en bráðabirgðalögin um gerðar-
dóm vóru sett, voru nægar til
þess að taka kúfinn af dýrtíð-
inni, ef vilji hefði verið til þess.
En sá viíji var ekki til. „Þáð
hefir ekki náðst samkomulag
íini þetta í ríkisstjórninni,“ seg-
ir forsætisráðherra.
En þetta er engin afsökun.
Ríkisstjórn, sem ekki getur
eða vill framkvæma vilja al-
þingis, á engan rétt á að sitja
við völd, og allra sízt á ófriðar-
tímum, þegar heilbrigðra og
þróttmikilla ráðstafana er mest
þörf, í samræmi við almennings
hag.
Ðrottnunarvald einstakra
mmms. yfir imikltwn Muta þjóð-
FIdiimp Jónsson:
Barátta, ekki gegn dýrtíðinni
heldur gegn kaupgfaldinu.
...♦ ---
Forsaga og framkvæmd gerðardómslaganna.
ir.
...
FRUMVARPI þessu var
vísað til allsherjar-
nefndar Nd. Alþingis hinn
11. þ. m. Var það tekið
fyrir á fundi hennar hinn
17. s. m. Lagði ég þá til, að
það yrði sent til umsagnar
Aiþýðusambands íslands og
Vinnuveitendafélags íslands,
en su tillaga var felld með at-
kvæðum þriggja nefndar-
manna (B. J., G. G. og J. G.
M.) gegn mínu. Einn nefnd-
armaður (G. Þ.) var f jarver-
andi. Var frumvarpið síðan
borið undir atkvæði, þar eð
enginn óskaði að ræða það,
og samþykkt að mæla með, að
það næði fram að ganga, með
atkvæðum hinna sömu
manna, gegn atkvæði undir-
ritaðs.
Þar með var lokið nefndarat-
hugun í neðri deild alþingis á
þessu lagafrmnvarpi til staðfest-
ingar á bráðabirgðalögum, er
varða lífsafkomu allra vinnandi
karla og kvenna í landinu.
GerðarcSómslögin.
Eftir lagafrv. þessu skipar
ríkisstjórnin 5 menn í svonefnd-
an gerðardóm, sem á að úr-
sku'rða um allar breytingar á
kaupi, kjörum, hlutaskiptum og
þóknunum, sem greitt var eða
gilti á árinu 1941. Grunnkaup
má eigi hækka eftir megjnreglu
frumvarpsins, þó eigi séu úti-
lokaðar breytingar á því til sam-
ræmingar og lagfæringar. Öll
verkföll og verkbönn skulu
bönnuð.
Þá er í frv. gert ráð fyrir, að
ríkisstjómin gefi út skrá um
nauðsynjavörur, er eigi megi
selja hærra verði en í árslok
1941, og skrá yfir vörur, er eigi
megi leggja meira.á en gerðist
á þeim tíma. Gerðardómurinn
svonefndi skal þó ákveða breyt-
ingar á verðlagi innlendra fram-
leiðsluvara, sem á skránni eru, í
samræmi við framleiðslukostn-
að þeirra, enn fremur er honum
heimilt að ákveða breytingar á
verði annarra vara, er ríkis-
stjómin ákveður um.
Fa.rmgjöld má eigi hækka án
samþykkis dómsins, og loks er
honum heimilað að ákveða i
verðlag á innlendum iðnaðar-
vörum og taxta fyrir viðgerðir,
smíði, saumaskap, prentun og
því um líkt í samræmi við álagn-
ingu á efnivöru og vinnulaun,
og er þá ekkert eftir, sem hinir
5 vísu dómendur eigi mega á-
kveða taxta fyrir, nema ef vera
skyldi útprjón og hannyrðir.
Með bráðabirgðalögum þeim,
er frumvarpi þessu er ætlað að
staðfesta, er 5 mönnum gefið úr-
skurðarvald um það að banna
alla kauphækkun launastétt-
anna, en ríkisstjórnin ákveður,
hvað vörur þær, er þessar stéttir
þurfa að kaupa, skuli kosta. Þar
sem vitað er, að hvorki í ríkis-
stjórn né heldur í gerðardómin-
um situr nokkur fulltrúi frá
launastéttunum, en ríkisstjórn-
in hins vegar styðst við verzlun-
arvaldið, bæði heildsala, kaup-
menn og Samband ísl. sam-
vinnufélaga, er þegar af þgirri
ástæðu hætta á því, að hlutur
launastéttanna og neytandans
verði fyrir borð borinn, og um
hitt meira hugsað, að skerða eigi
álagni-ngu á vörurnar. Þessi hef-
ir einnig orðið framkvæmdin,
það sem af er starfstíma þessar-
ar stofnunar, svo sem síðar mun
sýnt verða.
Skal nú fyrst athugað, hvern-
ig lagasetningu þessa hefir bor-
ið að höndum, og síðan frum-
varpið sjálft í einstökum atrið-
um og framkvæmd bráðabirgða-
laganna.
Dýrtíðaplögin, sem
ekki voru framkifæieid
Með lögum nr. 98, hinn 9. júlí
1941 voru ríkisstjórninni gefn-
ar ýmsar heimildir, sem alþingi
ætlaðist til að notaðar yrðu til
þess að halda niðri dýrtíðinni.
Voru lög þessi sett að undan-
genginni athugun sérstakrar
þingnefndar úr þáverandi þrem
stjómarflokkum, og var al-
mennur áhugi ríkjandi meðal
þingmanna fyrir því, að ríkis-
stjórnin framkvæmdi lögin.
Eigi bar hún þó gæfu til þess að
gera það, heldur tók alveg öf-
uga stefnu og virtist vera eins
konar kapphlaup milli fjögurra
arauðsins og þjóðarteknanna,
samfara því að alþýðan er stór-
lega afskipt, hlýtur á friðartím-
um að vekja úlfúð, en á ófriðar-
tímum að vekja sundrungu, er
getur leitt til glötunar.
Allar ráðstafanir og allt getu-
leysi ríkisstjómarinnar í dýr-
tíðarmálunum stefnir í þessa
átt.
Allir eru orðnir óánægðir
með þetta ástand og ríkisstjórn-
in situr vio völd af þeirri einni
ástæðu, að alþingismenn koma
sér eigi saman um aðra ríkis-
stjórn.
Alþingi er í rauninni eins og
r.ú er komið málum óstarfhæft
eins og rítósstjórnin. Úr þessu
verður eigi bætt, nema ef vera
skyldi með nýjum-þingkosning-
um.
í' þeim kosningum leggur rík-
isstjórnin aðgerðaleysi sitt og
úrræðaleysi undir dóm kjósenda
samfara einræðisráðstöfunum
sínum. Hún gengur til kosninga
upp á gerðardómslögin og
hækkun vísitölunnar um 83
stig.
Alþýðuflokkurinn gengur
hins vegar til kosninga með
raunhæfar tillögur um fram-
kvæmdir í dýrtíðarmálunum,
gengishækkun, skattlagningu
stríðsgróðans og réttlátari kjör-
dæmaskipun en nú gildir.
ráðherranna um það, hver þeirra
gæti látið dýrtíðina aukast sem
mest að sínum hluta.
Eftirlit með útsöluverði á vör-
um, svo og verðlagning á vörun-
um, var rekið með sama sleifar-
lagi og verið hafði.
Landbúnaðarvörur voru stór-
hækkaðar, en eigi verðbættar
úr ríkissjóði, til þess að koma í
veg fyrir vöxt dýrtíðarinnar,
svo sem þó var heimild til.
Tollar á nauðsynjum voru
eigi lækkaðir eða afnumdir sam-
kvæmt lagaheimild.
Ekkert var gert til þess að
halda niðri farmgjöldunum.
Ríkisstjórnin lét þannig með
öllu undir höfuð leggjast að
framkvæma nokkuð það, er al-
þingið hafði falið henni að gera
í dýrtíðarmálunum, þó með
þeirri einu undantekningu, að
þáverandi félagsmálaráðherra
framkvæmdi húsaleigulögin.
Ankaþiagið f hanst.
Vegna þessarsr vanræksltt
ríkisstjórnarinnar í dýrtíðar-
málunum óx dýrtíðin mjög
hratt. Ríkisstjómin var eigi
þeim vanda vaxin að« fram-
kvæma það höfuðverkefni, sem
alþingi hafði falið henni, og var
því alþingi kvatt saman til fund-
ar hinn 13. okt. s. 1. til þess að
ráða fram úr dýrtíðarmálunum.
Á þingi þessu lagði Framsókn-
arflokkurinn fram, svo sem
kunnugt er, frumvarp um að
lögbanna hækkun kaupgjalds
og lögbinda dýrtíðaruppbót og
verð innlendra afurða. Þar eð
grunnkaup hafði ekki hækkað
frá stríðsbyrjun sem neinu nam,
en dýrtíðin hins vegar farið
hraðvaxandi, var augljóst, að
grunnkaupshækkun var eigi or-
sök dýrtíðarinnar og frv. þetta
því barátta gegn kaupgjaldinu,
en ekki dýrtíðinni.
Alþýðuflokkurinn lagði Wns
vegar fram frumvarp um aukn-
ar ráðstafanir til þess að halda
niðri dýrtíðinni. Var þar hert
mjög á ákvæðum gildandi laga
(Frh. á 6. síðu.)
JÓNAS JÓNSSON er auðsjá-
anlega nokkuð taugaóstyrk-
ur vegna andúðar þeirrar, sem
hann mætir hvarvetna fyrir
framkomu sína gagnvart lista-
mönnunum. Virðist hann óttast
úrslit þeirrar vorsóknar, sem
listamennirnir hafa hafið á
hendur honum og þeirri rotnun,
sem fylgir starfi hans sem for-
manns menntamálaráðs.
Alþýðublaðið hefir undan-
farna daga gert þessi mál að
umtalsefni nokkrum sinnum.
Af þessu tilefni birtir J. J. fyr-
irspurn til Alþýðublaðsins í
Tímanum í gær. Er hún svo-
hljóðandi:
„Hannes á Horninu, sem mun
vera stórmeistari blaðsins í lista-
smekk, hefir látiS í ljós sérstaka
aðdáun á málarahæfileikum þeirra
þremenninganna, Jóhanns Briem,
Jóns Þorleifssonar og Þorvalds
Skúlasonar. Nú hefir heyrzt, að
menntamálaráð muni halda áfram
þeirri stefnu, að láta gera málverk
af merkum þingforsetum, til virð-
ingar þeim og vegsauka fyrir þing-
ið. Þess vegna ætti Alþýðuþlaðið
að svara þeirri spumingu, hvort
það mundi helzt kjósa einhvern
þessara þriggja - framangreindra
málara til að gera Jón Baldvinsson
ódauðlegan í sölum þinghússins.
Blaðið gæti sennilega flýtt fyrir
framkvæmd málsins, ef það svarar
undandráttarlaust, hvort það taki
einhvern þessara snillinga fram
yfir aðra listamenn, að því er»
snertir myndagerð af hinum merka
forseta Alþýðusambandsins."
Alþýða íslands mun álíta, að
það hafi verið annað og meira,
sem hafi gert Jón Baldvinsson
ódauðlegan í sögu alþingis en
það, þó að til væri af honum
málverk eftir einhvern af gæð-
ingum Jónasar Jónssonar. Og
sæmra væri J. J. að ljá heldur
einhverjum af hugsjónum Jóns
Baldvinssonar lið í þingsölun-
um en að hengja upp mynd af
honum í þinghúsið á sama tíma,
sem J. J. hefur með íhaldinu
hatrammar ofsóknir gegn þeim
stéttum, er Jón Baldvinsson
varði æfi sinni til að hjálpa.
Hins vegar þykir rétt að>
svara þessari fyrirspurn með
annarri:
Er það skoðun Jónasar Jóns-
sonar, að þeir Ásgeir Bjarnþórs-
son og Freymóður Jóhannsson
séu meiri listamenn en Jóhann-
es Kjarval og Ásgrímur Jóns-
son, vegna þess að hinir fyrr-
nefndu hafa verið fengnir til að
búa til myndir af forsetum al-
þingis, en gengið á snið við hina
síðarnefndu?
Annars skal á það bent, að-
það bregður nýrra við að Jónas
Jónsson sé að leita ráða ann-
arra í listabraski sínu. Hann.
hefir til þessa farið sínu fram
og því er komið sem komið er. í
starfi J. J. hefir ekki gætt víð-
sýnis og umburðarlyndis við
listamenn landsins, eða nær-
gætni og örvunar við hina skap-
andi menn. J. J. hefir gerzt ein-
ræðissinni í listum og hagar sér
e’ins bg einvaldur gagnvart
listamönnunum. Það er þetta,
sem gerir loftið eitrað og skap-
ar úlfúð og flokkadrætti um
mál, sem eiga að vera fyrir ut-
an allt slíkt. Þetta verður að
laga. En það verður ekki
hægt nema með því að endur-
skipa menntamálaráð. En ef til
vill er það einnig falið í bak-
tjaldasamningum Framsóknar
og Sjálfstæðismanna, að Jónas
Jónsson skuli áfram fá að leika
einræðisherra yfir listum og:
listamönnum.