Alþýðublaðið - 31.03.1942, Blaðsíða 4

4
ALOYÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAG 31., MARE 194&
Finnnr léassom
Barátía, ekki gegn dýrtíðinni
heldnr gep kaiapg||aldinu.
—i—►.—....
Forsaga og framkvæmd gerðardómslaganna.
ASUNNUDAGINN birtist hér í blaðinu fyrri hlutinn af
áliti Finns Jánssonar um frumvarpið um gerðardóm í
kaupgjalds og verðlagsmálum. Hér birtist síðari hluti greinar-
geroarinnar.
Útgefandi: Alþýðuflokksirinn
Bitstjóri: Stefán Pjetnrsson
Bitstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Slmar ritstrjórnar: 4901 og
4002
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasöiu 25 aura.
Alþýðnprentsmiðjan h. f.
„Vera!d£nndrið“
VER, sem lesið hefði Tím-
ann undanfama daga, en
ekki þekkti nánara til í stjórn-
málum hér á landi, myndi trúa
því, að það væru menn með viti,
sem þar skrifuðu um kjördæma-
málið? Svona vitfirringslegt er
flokksofstækið og svo fáránleg-
ar vitleysumar, sem haldið er
fram í sambandi við frumvarp
Alþýðufloksins um leiðréttingu
kjördæmaskipxmarirmar og
kosningafyxirkomulagsins, að
annars eins munu fá dæmi hér
á landi, hvað þá annars staðar
þar, sem stjórnmálamenning er
komin á hærra stig.
Það er máske það minnsta, þó
að formaður Framsóknarflokks-
ins reyni að svala reiði sinni með
því að hella úr sér fjúkyrðum
um Alþýðuflokkinn og frum-
varp hans, kalli það „stjómar-
skrá upplausnarinnar", tál-
beitu“, „eiturbikar“ og spái al-
gem hruni þjóðfélagsins, ef það
nær fram að ganga. Mexm skilja,
að hazm eigi erfitt með að sætta
sig við þá tilhugsun, að Fram-
sóknarflokknum sé vísaö til þess
sætis, sem honum raunverulega
her í íslenzkum stjómmálum.
En þegar hann ætlar sér í þessu
sambandi að fara að gerast læri-
faðir þjóðarinnar um stjómskip-
unarlög og kosningafyrirkomu-
lag annars staðar í heiminum,
fer gamanið að kárna, því að
öllu meiri þvætting hafa menn
víst aldrei séð á prenti í Tíman-
um áður, og er þá langt jafnað.
.Jlvergi í frjiálsum lýðstjóm-
arlöndum er vitað til, að nokkr-
um manni detti í hug, að vinna
að breytingum á kjördæma-
skipulagi um þessar mundir,“
skrifar Jónas frá Hriflu í Tím-
ann ,á laugardaginn. Tveimur
dögum síðar, í gær, flytur út-
varpið þá fregn frá London, að
Rretar séu að hefjla samninga
við Indverja um algera breyt-
ingu á stjórnskipulagi og kosn-
ingafyrirkomulagi landsins,
sem meðal annars gengur út á
það, að taka þar upp hlutfalls-
kosningar!
„Þess eru engin dæmi,“ skrif-
an Jónas enn fremur, og ber
fyrir því einhvern ónefndan er-
lendan stjórnvitring, „að þjóð,
aem lögleiðir hlutfallskosningar
í stjómarlög sín, lifi frjálsu lífi
«ema stutta stund“!
•Það er eftir þessum vísdóms-
orðum ekkert smáræði, sem það
át að kosta okkur, ef við tökum
npp hlutfallskosningar í tví-
menningskjördæmimum hér á
landi, eins og meðal annars er
gert ráð fyrir í frumvarpi Al-
þýðuflokksins! En hvemig í ó-
Þegar athugað er, að upp í
frvy þetta hafa verið teknar
heimildir, sem ríkisstjórnin
hafði áður í öðrum lögum og
hefir eigi fengizt til að fram-
kvæma, verður eigi komizt hjá
að álíta, að það sé gert til þess
að sýnast. Sama máli er að
gegna um víðtæka heimild, sem
stofnun þessari er veitt til þess
að ákveða taxta fyrir viðgerðir,
smíði, saumaskap, prentun og
því um líkt. Allt er þetta svo
margbrotið og . yfirgripsmikið,
að eigi er sennilegt, að fimm
menn ,sem allir hafa margvís-
legum öðrum störfum að sinna,
geti annað þessu, og sízt í átt-
ina til verðlækkunar. Sú ráð-
stöfun að hafa fjórar verðlags-
nefndir, þar sem allt er gert
í hjáverkum, og einn dómstól,
sem á að úrskurða hjáverka-
starf hinna nefndanna í hjá-
verkum sínum, sýnir átakan-
lega alvöruleysi eða vonleysi
ríkisstjfórnarinnax um, að
nokkuð verði imnið að gagni af
hénnar hálfu gegn dýrtíðinni.
Framkvæmd bráðæ*
birgðalaganna.
Framkvæmd bráðabirgðalag-
anna, sem þetta frv. á að stað-
festa, er óræk sönnun þess, er
hér að framan segir, og skal
hún nú rakin stuttlega eins og
hún kemur mér fyrir sjónir.
Framkvæmd þessi hefir verið
tvenns konar:
1. Barátta gegn kauphækkun.
2. Eftirlit með vöruverði.
Skulu hinu fyrra nú gerð
nokkur skil.
Svo sem áður segir, höfðu
4 félög iðnlærðra manna innan
Alþýðusamhandsins sagt upp
samningum sínrnn fyrir áramót
og kröfðust grunnkaupshækk-
unar, enn fremur 2 félög utan
Alþýðusambandsins. Félög þessi
voru
1. Bókbindarafélagið,
2. Félag jámiðnaðarmanna.
3. Ilið íslenzka prentarafélag,
4. Klæðskerafél. Skjaldborg,
Utan Alþýðusambandsins:
sköpunum, verður manni á að
spyrja, hafa frændþjóðir okkar
á Norðurlöndum farið að því að
lifa frjálsu lífi undanfarið? Þær
hafa allar fyrir löngu tekið upp
hlutfallskosningar hjá sér að
meira eða minna leyti, og eng-
inn hefir orðið þess var, að það
hafi haft neina „upplausn" í
för með sér. Sama má segja um
flest önnur smærri lönd í Ev-
rópu, þar sem stjómfrelsi hefir
náð mestri festu utan Norður-
landa, svo sem Sviss, Holland
og Belgíu. Þar hafa alls staðar
fyrir löngu verið teknar upp
hlutfallskosningar.
Þetta eru aðeins tvö dæmi
þess, hvemig Jónas frá Hriflu
túlkar erlendar staðreyndir fyr-
1. Félag rafvirkja,
2. Félag skipasmiða.
Eftir nýársræðu forsætisráð-
herra slitnaði upp úr samning-
um við þessi félög, og hófst þá
verkfall, nema hjá klæðskera-
sveinum, sem sömdu við at-
vinnurekendur hinn 5. janúar
um 10% hækkun á grunnkaupi
og styttiing vinniuviku úr 60
stundum í 51 klst. Þessum sann-
gjarna samningi var síðar breytt
af „gerðardómnum“.
Kjör hinna 4 Alþýðusam-
bandsfélaga voru í höfuðatrið-
um fyrir áramót sem hér segir
fyrir fullkomna iðnsveina:
Prentarar: Vélsetjai'ar kr.
115,30 á viku, aðrir setjarar
og prentarar kr. 97.05. Vinnu-
stundir 46 á viku, sumarfrí 12
dagar, veikindafrí 12 dagar.
BÓkbindarar: 93.90 á viku,
vinnustundir 48, sumarfrí og
veikindafrí hið sama og hjá
prenturum.
Jámiðnaðarmenn: dagvinnu-
tími 8 stundir, grunnkaup kr.
1.93, eða kr. 92.64 á sex daga
vinnuviku, sumarfrí 6—8 dagar,
slysafrí 7 dagar.
Klæðskerasveinar: Vikukaup
90 krónur, vinnustundir 60,
sumarfrí 8 dagar, veikindafrí 12
dagar.
Námstími í öllum þessum iðn-
greinum er minnst 4 ár og síðan
lágt kaup fyrir nýsveina í 1 til
IV2 ár.
Hinn 8. janúar settu fjórir
ráðherrar úr ríkisstjórninni,
sem kunnugt er, bráðabirgða-
lög í kaupgjalds- og verðlags-
málum. Voru verkföll þar bönn-
uð, og aflýstu félögin þeim, en
eigi hurfu menn þó aftur til
vinnu.
s Atvinnurekendur vildu flest-
ir ólmir semja, en fengu því
ir þjóð sinni í sambandi við
kjördæmamálið. Svo bætir hann
við, að þjóðin myndi „verða
veraldarundur og til athlægis
öllum, sem til þekkja,“ ef hún
tæki upp hlutfallskosningar í
tvímenningskjördæmunum! —
Með sliku slúðri heldur hann að
hann geti komið í veg fyrir það,
að við færum kjördæmaskipun
okkar og kosningafyrirkomulag
til samræmis við kröfur tím-
anna um jafnrétti þjóðfélags-
þegnanna!
En hvar hefir því að visu ekki
verið haldið fram af þeim. sem
sérréttindi hafa átt að verja, að
þjóðfélagið myndi hrynja og
heimurinn forganga, ef þau
væru afnumin?!
eigi ráðið fyrir bráðabirgðalög-
um ríkisstjórnarinnar um gerð-
ardóm, og tók dómstóll þessi að
dæma af iðnaðarmönnum kjara-
bætur þær, er atvinnurekendur
voru fúsir á að greiða og höfðu
ýmsir þegar samið um.
Hófst þessi herferð á því að
dæma af hinum lágt launuðu
klæðskerasveinum grunnkaups-
hækkun, er nam h. u. b. 10%,
og lengja vinnutíma þeirra úr
51 stund á viku, er samið hafði
verið um, upp í 54 stttndir.
Sama gerræði var beitt gegn
bókbindurum. Var dæmd af
þeim h. u. b. 5,5% grunnkaups-
hækkun, en hins vegar leyfðar
nokkrar smávægis kjarabætur.
Var bókstaf „gerðardómslag-
anna‘ beitt gegn þessum lág-
launuðu stéttum til hins ýtrasta.
TÍMINN hefir síðustu dag-
ana haft hitt og þetta um
kjördæmamálið að segja og fæst
af því gott. Jónas frá Hriflu
skrifaði langa grein um það í
blaðið á laugardaginn, þar sem
hann segir meðal annars
„Ef þroskaðri mönnum þingsins
tekst ekki að ráða fram úr þessu
máli betur en til er stofnað, þá
þarf ekki að gera sér neinar tylli-
vonir um framtíð íslenzku þjóðar-
innar. Hún hefir þá bergt eiturbik-
arinn vitandi vits um áhrif hans og
afleiðingu."
Ekki á nú neitt lítið að ske
við það, að aðrir flokkar í land-
inu fengju nokkurn veginn jafn-
rétti við Framsókn um fullrúa-
tölu á þingi þjóðarinnar.
*
Það eru alveg sérstaklega
hlutfallskosningarnar í tví-
menningskjördæmunum, sem
Jónas frá Hriflu má ekki heyra
nefndar. Hann skrifar:
„Ekki er kunnugt, aö nein þjóð
hafi ennþá reynt þessa skrítnu
endileysu. í kjördæmi, þar sem
einn flokkur íær 1000 atkvæði og
næsti flokkur 501, fá báðir jafnt,
sinn manninn kosinn fyrir hvom
flokk. Þar sem svo er um búið,
hverfur allur áhugi bæði hjá kjós-
endum og frambjóðendum. .. Hér
væru búin til það sem Englending-
ar kölluðu áður fyrr „rotin kjör-
dæmi“. Á mjög stuttum tíma myndi
takast að venja kjósendur í þessum
kjördæmum á tíltölulega samfelld-
an pólitiskan svefn og almeamt á-
hugaleysi um þjóðmál."
Hins vegar var öörum tökum
tekið á jélagi jámiðnaðarmanna.
Þaö fékk staðfest grunnkaups-
hækkun, sem nsm 12,2% af
16,610, er samið hafði verið um,
Mismuninn, ca 12 þús. krónur*
greiddu meistarar í ellilauna-
sjóð félagsins. Fengu járniðn-
aðarmenn með „dómnum“ stað-
festan samning um að breyta
kaupi sínu úr dagkaupi í viku-
kaup kr. 100.00 á viku í gi'unn-
laun og vinnutíma staðfestan &
stundir, svo sem áður var. Auk
þess fengu þeir sumarfrí aukið
úr 8 dögum í 14 og slysavikur
4 fyrir eina áður. Eftirvinna og
næturvinna hækkaði í sama
hlutfalli og dagvinna.
Ber sízt að telja eftir þessi úr-
slit, er félag járniðnaðarmanna
náði, þó að þau stingi óneitan-
lega í stúf við meðferð þá, er
bókbindarar og klæðskerar
fengu, og verður eigi annað séð
en „dómurinn“ hafi í úrskurðt
sínum metið hina brýnu þörf á
því að fá leysta deilu járniðnað-
armanna, þó að til þess sé að
_vísu engin heimild í bráða-
birgðalögunum.
Þegar prentarar sáu, hverfc
stefndi með lagasetningu þesaa
og framkvæmd hennar, neituðtt
þeir öllum afskiptum dómsins
harðlega og sömdu um sönu*
kjör og þeir höfðu áður.
Af afskiptum dómsins af
samningum annarra félaga má
nefna, að afnumin var með ár-
(Frh. á 6. síða.)
hugsa sér þann möguleika, að
annar flokkurinn fengi 1000 at-
kvæði, og hinn ekki nema 501.
En það er jafnvel hægt að hugsa
sér kosningaúrslitin þau, að at-
kvæðatölurnar yrðu 1000 ög
999, og þua munu upp á síðkast-
ið alla jafna hafa verið miklu
nær því. Og þó teiur Jónas það
sjálfsagt, að annar flokkurinn
fengi báða þingmennina á þessu
eina atkvæði!
*
Og enn skrifar Jónas — þar
sér maður hina raunverulegu á~
stæðu fyrir vonzku hans og
hrakspám í sambandi við kjör-
dæmaskipunarf rumvarpið:
„Hin nýja stjómarskrá á aö
lama Framsóknarflokkinn með
því að gera nokkur af myndarleg-
ustu héruðum landsins að rotnum
kjördæmum."
Það eru hlutfallskosningam-
ar, sem Jónas á hér við. Það eru
þær, sem hann ekki vill hafa í
„myndarlegustu héruðum lands-
ins“. Hins vegar hefir hann
ekkert haft á móti hlutfallskosn-
ingum í Reykjavík. Hún er víst
ekki svo „myndarlegt hérað“ í
hans augum.
*
Vísir er hálf skömmustuleg-
ur yfir frammistöðu Sjálfstæðie-
flokksins sem flokks í kjördæma
Frh. á 6. sfða.
Það er vissulega hægt að