Alþýðublaðið - 02.04.1942, Side 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Fimmiudagur 2. apríl 1942.
ftfj)4}&nbUðtð
Útgefanði: Alþýðuílokfcuriim
Bitstjóri: Síefán Pjetnrsson
Bitstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjaa h. f.
Siðari grein Jóns Blondal:
istarf on sljórnarandstaða
Niðurlag.
IV.
bogDið ð nndan
ðveðrinn.
ÞAÐ hefir verið óvenjulega
viðburðalítið á vígvöllum
ófriðarins mikla síðustu vikurn-
ar. Það hefir meira að segja
dregið mjög sýnilega úr hinni
bamrömu sók Japana í Suður7
Asíu.
En enginn skyldi láta þetta
stundarlogn villa sér sýn. Það
er ekkert annað en lognið á
tmdan óveðrinu. Bæði Þjóðverj-
ar og Japanir eru að búa sig
undir æðisgengna sókn. Það er
sóknin, sem þeir ætla sér að
láta verða úrslitasókn ófriðar-
ins. Því að nú fer hvert miss-
irið að verða dýrmætt. Það fara
að verða síðustu forvöð, ef öxul-
ríkin eiga að sigra í þessu §tríði.
Því að Bandaríkin eru nú orðin
opinber þátttakandi í því. Öll
hin risavaxna , framleiðsluvél
þeirra hefir verið sett í gang til
þess að smíða vopn á móti áráis-
arríkjunum og þjálfa milljóna-
her þar vestra. Og hvað það
þýðir, hafa að minnsta kosti
Þjóðverjar nokkra hugmynd
um úr síðustu hefimsstyrjöld.
Þeir vita, að það má ekki seinna
vera en í vor og sumar, ef vel
á að fara fyrir Hitler, Heróp
þeirra, þegar vorsóknin hefst,
verður því: Nú eða aldrei!
En hvar er þá sú lægð, sem
á þessu vori verður miðstöð
óveðursins? Á því hafa veður-
íræðingar stríðsins ekki enn
getað glöggvað sig. Möguleik-
amir eru eins og alltaf áður
fleiri en einn. En hvað um það:
Síðan Japanir urðu þátttakend-
ur í ófriðnum, virðist lítill vafi
á því, að nú verði sótt að Bret-
um eða bandamönnum þeirra,
Eússum, úr tveimur áttum sam-
tímis — bæði að austan og vest-
an. Ýmislegt virðist benda til
þess, að Indland og Vestur-
Asía sé nú það svæði'sem óveðr-
ið vofir yfir. Japanir eru þegar
með her sinn í Burma, við hlið
Indlands að austan. En Þjóð-
verjaf yrðu þá að brjótast þang-
að austur yfir Suður-Rússland
og Kákasus, eða bæði þá leið og
í gegnum Tyrkland, sem síð-
ustu dagana virðist vera að
verða líklegra og liklegra. En
það er líka annað afbrigði til
af þessum möguleika: Það, að
Þjóðverjar byrji ekki sókn sína
austur með því, að snúa vopn-
»m beint austur á bóginn, held-
■um með hinu, að ráðast á Egipta
land og Suezskurðinn, sem þeir
aBjmdu þá mjög sennilega gera
attntímis frá Libyu og frá Balk-
aEskaga, yfir Tyrkland, Sýr-
Alþýðuflokkurinn hefir frá
upphafi verið eini flokkurinn,
sem hefir beitt sér fyrir raun-
hæfum dýrtíðarráðstöfunum og
bent á hinar raimverulegur or-
sakir verðbólgunnar. En það
hefir verið skelt skolleyrum við
öllum hans tillögum af sam-
starfsflokkunum.
Það má ef til vill segja, að
Alþýðuflokkurinn hefði átt að
láta þetta varða samvinnuslit-
um fyir, en því til afsökunar að
svo var ekki gert má í fyrsta
lagi telja, að brýn nauðsyn var
talin á samstarfi flokkanna á
þessum viðsjárverðu tímum,
ef það samstarf bygðist á nokkr-
um heilindum, og því var ekki
rétt að rjúfa það fyrr en í síð-
ustu lög, í öðru lagi var dýrtíð-
armálið sífellt teigt og togað
með nýjum og nýjum loforðum
um að hafist skyldi handa um
að stöðva dýrtíðina. En þegar
baráttunni gegn dýrtíðinni,
sem núverandi stjórnarflokkar
voru alltaf að lofa að heyja,
var opinberlega snúið upp í
baráttu gegn launastéttunum,
þá kom ekki til mála að Al-
þýðuflokkurinn biði lengur eft
ir því að hinir flokkarnir stæðu
við loforð sín um raunhæfa
baráttu gegn dýrtíðinni.
Það hefir vakið alveg sér-
staka athygli, hve mikla á-
herslu Sjálfstæðisflokkurinn
hefir lagt á það að halda Al-
þýðuflokknum með sér í stjórn-
arsamvinnunni við Framsókn
og fá hann til þess að taka þátt
í baráttunni gegn launastéttun-
um með Framsóknarflokknum
og Sjálfstæðisflokknum. Það
kom greinilega í ljós þegar á-
tökin urðu um launaskattinn,
það kom enn greinilegar í ljós
á haustþinginu í sambandi við
tillögurnar um bindingu kaups-
ins og það kemur enn fram í
skrifum Árna frá Múla um
nauðsyn nýrrar þjóðstjórnar.
Þetta verður vel skiljanlegt
þegar höfð er í huga sú skoðun,
sem ýmsir af foringjum Sjálf-
stæðisflokksins virðast hafa
haft, að þjóðstjórnarsamstarfið
væri vel til þess fallið að út-
rýma Alþýðuflokknum úr ís-
lenzkum stjórnmálum í eitt
skifti fyrir öll.
V.
Foringjum Sjálfstæðisflokks-
ins hpfir verið það ljóst að |
stefna og framferði meiri hluta
þjóðstjórnarinnar átti vaxandi
andúð að mæta með þjóðinni.
En þeir hafa ekki óttast hina
vesælu og utangátta stjómar-
andstöðu kommúnistarma, sem
eru með allan hugan austur á
hinum miklu sléttum hins rúss-
neska föðurlands og hafa aldrei
haft neitt af viti að leggja til
síðan stríðið hófst, hvorki í dýr-
tíðarmálunum né öðrum mál-
um.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
því treyst því að kjósendur hans
myndu ekki leita yfir til komm-
únistanna, hvað sem flokkurinn
leyfði sér. Og þeir myndu held-
ur ekki fara til Alþýðuflokks-
ins meðan hann væri í þjóð-
stjórnarbandinu. Hinsvegar
reiknuðu þeir með að kjósendur
Alþýðuflokksins myndu yfir-
gef a hann og þeim var ósárt um,
þótt eitthverjir þeirra færu til
kommúnista. Það væri hægara
að gera upp við þá sakirnar þeg-
ar búið væri að ganga að Al-
þýðuflokknum dauðum. Sjálf-
stæðismenn óttast meira lítinn
lýðræðisflokk en stóran ofbeldis
flokk. Það er óþarfi að vanda
baráttuaðferðimar við yfirlýst-
an ofbeldisflokk. Foringjar
Sjálfstæðismanna treystu því —
og styðjast þar við reynslu frá
ýmsum löndum þar sem ein-
ræði hefir komist á — að ef
stjórnmálabaráttan hér á landi
færðist yfir á svið ofbeldisins,
þá myndu þeir verða kommún-
istunum yfirsterkari.
En bæjarstjórnarkosningam-
ar sýndu að foringjar Sjálf-
stæðisflokksins hafa reiknað
skakt að verulegu leyti ,eins og
oft áður. Kosningarnar sýndu
fullkomna upplausn í flokki
Sjálfstæðismanna, sérstaklega
utan Reykjavíkur, ennfremur
sýndu þær að kjósendur Alþýðu-
flokksins höfðu haldið trygð við
hann, en á annað þúsund af
kjósendum Sjálfstæðisflokksins
land og Palestínu. Ef sú sókn
heppnaðist, myndi henni þvl
næst verða haldið áfram austur
á bóginn, til móts við sókn
Japana að austan.
En það er líka annar mögu-
leiki til, þó að hann sé ekki
eins líklegur, af því, að hann
gefur árásarríkj unum ekki eins
miklar vonir um endanlegan
sigur í stríðinu, þegar á þessu
sumri eða hausti: Það er að að-
alsókninni verði fyrst stefnt
gegn Rússlandi, bæði að austan
og vestan; að Japanir ráðist á
Rússa í Austur-Síberíu og
Þjóðverjar hefji nýja sókn í
Rússlandi sjálfu með það fyrir
augum að ganga milli bols og
höfuðs á rauða hemum. Árás
á Tyrkland af hálfu Þjóðverja
gæti einnig orðið þáttur í þeirri
sókn til þess að komast að
höfðu kosið kommúnista. Sjálf-
stæðisflokkuriim uppskar í
fyrsta sinni að maklegleikum á-
vöxtinn af liðveizlu sinni og
þjónkun við kommúnista fyrr
og síðar.
VI.
Að lokum nokkur orð um
nauðsyn þess að tekin verði upp
stjómarsamvinna á ný. Mér
finst hin ömurlega reynsla af
þjóðstjórninni sýna að það er
þjóðinni fyrir bestu að fá ekki
„þjóðstjórn“ á ný. Alþýðuflokk-
urinn hefir engu síður áhrif
á lausn mála utan stjórn-
arinnar, heldur en ef hann ætti
fulltrúa innan hennar. Þetta
kynni í fljótu bragði að virðast
f jarstæða, en er það engan veg-
inn. Framsóknar- og Sjálfstæð-
isflokkurinn verða að taka
meira tillit til tillagna og stefnu
Alþýðuflokksins í dýrtíðarmál-
unum ef hann er utan stjórnar-
innar heldur en þeir myndu
gera, ef hann ætti sæti í stjóm-
inni. Þeir verða að gera það
af því að Alþýðuflokkurinn
bendir á hina réttu leið í þess-
um málum. Þeir verðá-að gera
iþað, ef þeir vilja ekki missa
a.llt fylgi og tiltrú kjósendanna.
Þess vegna mun hræðslan við
Kákasus úr tveimur áttum. En
þá væri úrslitaviðureignin við
Bretaveldi hinsvegar eftir — í
Suður- og Vestur-Asíu og Norð-
ur-Afríku, jafnvel heima á
Bretlandi sjálfu.
Hér hefir aðeins stuttlega
verið skyggnst til veðurs á að-
alvígstöðvum ófriðarins á þess-
ari stundu, í austri og suðaustri.
Þar dregur nú ægilega bliku á
loft, þó að ekki verði enn séð
til fulls, hvar óveðrið skellur
fyrst á. Erfitt er þó að sjá,
hvernig það getur farið fram
hjá Tyrklandi í þetta sinn.
Það er enn tiltölulega stillt
þar eystra. En það getur byrj-
að að hvessa á hverri stundu.
Vorsóknin 1940 byrjaði 9. apríl.
Vorsóknin 1941 meira að segja
6. apríl. Og nú er kominn 2.
apríl 1942.
stjórnarandstöðuna, hræðslan;
við að missa kjósenduroa
knýja þá til þess að gera það
að meiru eða minna leyti, sem
þeir hafa ekki viljað gera af
dygð hingað til.
Þess sjást raunar þegar nokk-
ur merki. Enda þótt aðaltilgang-
ur gerðadómslaganna væri aö
níðast á laimastéttunum með
ráðstöfunum, sem engu geta á-
orkað í baráttunni gegn dýr-
tíðinni, þá þorðu stjórnarflokk-
arnir ekki að koma með slík of-
beldislög án þess að gera jafn-
flramt nokkrar ráðstafanir til
þess að auka verðlagseftirlitið.
Enda þótt þessar ráðstafanir
séu að ýmsu leyti mesta kák,
þá eru þær þó að sumu leyti
spor í rétta átt, sérstaklega að
því leyti að verðlagseftirlitið
hefir verið sámeinað, eins og
Alþýðuflokkurinn hefir frá upp-
hafi heimtað.
Samt mun það bráðlega koma
í Ijós að þessar ráðstafanir ein-
ar út af fyrir sig eru algerlega
ófullnægjandi til þess að halda
niðri dýrtíðinni. Þá munu.
stjórnarflokkarnir verða að
halda áfram lengr^ á þeirri
braut, sem Alþýðuflokkurinn
hefir bent á — eða eiga á hættu
ella að kjósendafylgið hrytnji
af þeim. Og ég geri ekki ráð'
fyrir að þeir séu svo blindir,
að þeir séu sviftir allri sjálfs--
bjargarhvöt.
(Frh. á 6. síðu.)*
Jwað 77Z
TÍMINN birti nýlega viðtal
við Lárus Pálsson, hinn
þekkta Ieikara, um ísenzka Ieik
list. Þar lýsir Lárus því, hve
erfitt uppdráttar leiklistin eigi
hjá okkur við núverandi skil-
yrði og hvað nauðsynlega þurfi
að gera, ef hún á að geta hald-
ið áfram að dafna. Lárus.segir
meðal annars:
„f stuttu máli vantar okkur hús,
sem við ráðum yfir, en jafnframt
og engu síður er brýn nauðsyn
að bæta alla aðstöðu leikaranna.
Ég heyri memi stundum tala um
vöntun á húsnæði yfír leikstarf-
semina, en á hitt minnist varla
nokkur maður, að þörf sé á að,
bæta starfsskilyrði leikaranna að
öðru leyti......
Langflestir leikaranna vinna
frá morgni til kvölds við ýms
óskyld störf og er því loku fyrir
það skotið, að unnt sé að æfa á
daginn, en þá er venjulega hægt
að fá Iðnó lánaða til þeirra hluta.
Einu stundirnar, sem leikararnir
hafa til æfinga, eru því kvöldin,
en þá er þetta eina húsnæði, sem
félagið hefir aðgang að, ýmist upp
tekið fyrir ieiksýningar eða leigt
öðrum aðilum fyrir hvers konar
samkomur.11
Lárus gerir því næst að um-
talaefni, hvað gera þurfi til
að skapa leikistinni ný og betri
þroskaskilyrði. Hann segir:
,,Það fyrsta, sem verður að gera,
ef leikstarfsemin á ekki að standa
algerlega í stað, er að skapa að
minnsta kosti 12 ieikurum þau
skilyi'ði, að þeir geti helgað leik-
listinni alla krafta sína, svo að
leikarastarfið verði þeirra aðal-
starf, en ekki aukavinna. Jafn-
framt þessu verður að fullgera
þjóðleikhúsbygginguna og tafca
hana í notkun svo fljótt sem auð-
ið er. Á þennan hátt er auðveld-
ast að tryggja framför í leiklist-
inni hér á landi, því að nóg er
hér af leikurum, sem erú góðuirt
hæfileikum gæddir.“
En til þess að enginn skuli þó
halda, að það nægi að hafa gott.
hús, góð skilyrði að öðru leyti
og góða hæfiieika, bætir Lárus
við — hann heíir reynsluna fyr-
ir því:
„Það er ómögulegt að hoppa
inn á leiksviðið og verða ,stjama*
í einni svipan. Það getur engúrn
orðið góður leikari án þrotlausr-
ar gagm-ýni, mikils náms og
sterks sjálfsaga. Mörgum sýnist
líf leikarans vera umvafið æfin-
týraljóma svallarans. Þetta er
mesti misskilningur, Starf leikar-
ans er reglubundið, þrotlaus á-
reynsla við æfingar og sýningar á
víxl.“
Vissulega segir hinn vinsæli
leikari ekki þessi orð í því
skyni, að draga kjark úr nein-
um, sem kynni að hafa löngun
til þess að helga sig leiklistinni.
En það gildir það sama um þá,
sem langt vilja komast í leik-
listinni, og klerkana fvrr á
tímum, sem komast vildu til
æðstu virðingar í kirkjunni —
það verður enginn óbarinn bisk
up. Það er aðeins þessi lær-
dómur lífsins og reynslunnar,
sem Lárus er í hinum tilíærðu
orðum að brýna fyrir þeim, sem.
löngun skyldu hafa til þess, að
helga sig hinni göfugu list
I hans.