Alþýðublaðið - 18.04.1942, Blaðsíða 6

^LÞYeUBLAÐIB
Laugardagur 18. apríí 1»42.
ÞAÐ er kominn tími til að
tekiri sé upp ný stefna í
pólitískri blaðamennsku hér á
landi. Gamla stefnan, sem oft
hefir með réttu verið kennd
Við Jónas Jórisson, formanri
Framsóknarflokksins, er sú, að
leyfilegt sé í ádeilum á and-
stæðingana í blöðum að nota
hvaða meðul sem vera skal. Er
þá sama hvort heldur er að
ræða um meira eða minna
sannar frásagnir um einkalíf
manna eða að sagt er frá at-
burðum annaðhvort á alrangan
eða villandi hátt og svo dregnar
af öllu saman ályktanir, sem
eru í eðli sínu ramfalskar, þótt
þær ef til vill geti litið ísmeygi-
lega út og þar af leiðandi orðið
til þess að skaða álit þeirra, sem
deilt er á, hjá almenningi, langt
umfram það, sem raunveruleg
rök og efni ístanda til. Þegar ég
kalla þetta gömlu stefnuna
í íslenzkri stj órnmálablaða-
mennsku, ber þó eigi svo áð
skilja, að eigi hafi oft og einatt
verið um heiðarlegar undan-
tekningar að ræða, en ég hefi
SIGURÐUR JÓNASSON:
er sagn
Formaður Frammsóknarflokksins áminntur.
stefnu í stjórnmálablaða-
mennsku hér á landi, að skýra
rétt frá öllum atburðum eftir
því sem ég bezt veit, ganga al-
gerlega fram hjá öllu því, sem
snertir einkalíf manna og reyna
eftir mætti að draga hlutlausar
ályktanir, sem megi verða til
þess að upplýsa lesendurna um
hinn raimverulega gang og
gildi málanna, í stað þess að
falsa fyxir þá staðreyndir og
reyna að villa þeim sýn.
í grein í Tímanum í fyrradag
reynir J. J. einmitt að falsa
staðreyndir og villa lesendum
sýn um allmikilvæg atriði við-
víkjandi veru minni í Fram-
sóknarflokknum, og ætlast auð-
gefið henni þetta nafn vegna j sjáanlega til þess, að lesendur
þess, að afkástamestu blaða-
menhirnir, óg ineðal þeirra J. J.
fremstur, hafa trúlega fylgt
þessari stefnu, sem vel mætti
einnig kalla rógs- eða ályga-
stefnuna. Ég ætla því að reyna
til þess að taka upp þá nýju
Tímans trúi því eftir lestur
greinarinnar, að ég sé hmn
versti fjárplógsmaður og hafi í
raun og veru ekkert annað
markmið í lífinu. Til þess að
sanna þessa kenningu sína,
verður J. J. að falsa staðreyndir
Sjálfstæðismálíð og kjördæmamálið.
Frh. af 4. síðu.
hyggja dregur úr sannri föður-
landsást, en mikil alþjóðahyggja
eflir hana.“ Hér er um ótvíræð
sannindi að ræða. —
Flestir íslendingar munu
þekkja lokaþáttinn í skilnaðar-
sögu Norðmanna. Hinir íhalds-
sömu Svíar vildu láta hart mæta
hörðu 1905, sinna ekki kröfum
Norðmanna, og jafnvel ráðast
að þeim með vopnavaldi. Én
sænskir jafnaðarmenri “tóku
aðra afstöðu til þessa máls.
Undir forystu Hjalmars Brant-
ings, tókst þeim að hindra of-
beldi og andstöðu ssónska i-
haldsins, og Norðmenn fengu í
friði fullveldi sitt.
Danskir jafnaðarmenn, ásamt
róttæka flokknum, reyndust
íslendingum hollastir og beztir í
samningunum 1918. Það var
ekki sízt vegna áhrifa danskra
jafnaðarmanna, að fullveldið
fékkst 1918.
Þegar Danir áttu þess kost,
að loknum heimsófriðnum 1914
—1918, að endurheimta Suður-
Jótland, vildu danskir þjóðemis
sinnar og íhaldsmenn, seilast
til hinna mestu yfirráða, og
jafnvel yfir 'þeim landshlutum,
sem byggðir voru að mestu af
Þjóðverjum. En jafnaðar-
mannaflokkurinn barðist gegn
alhi slíkri ásælni og yfirdrottn-
un, og hans heillastefna sigraði
í málinu.
Margir forystumenn danskra
jafnaðarmanna, hafa hvað eftir
annað látið það í ljós við mig,
að það yrðu að sjálfsögðu ís-
lendingar sjálfir, er einir á-
kvæðu úrlausn sambandsmáls-
ins. Það, sem við vildum og
kæmum okkur saman um,
myndi ráða. Kenndi þar sízt kala
né nokkurrar löngunar til drottn
unar eða íhlutunar um okkar
mál, Nákvæmlega hins samta
hefi ég orðið var meðal jafnað-
armanna á öðrum NorðurlÖnd-
um.
Sögnin um yfirdrottnun
danskra jafnarmanna og stór-
danskan hugsunarhátt þeirra
er sprottin af misskilningi ein-
um, eða öðru verra. Og það
mun koma í ljós, og hefir raun-
ar alltaf verið augsýnilegt, að
Alþýðuflokkurinn er fús til
samstarfs við alla aðra flokka,
til fullra efnda á yfirlýsingum
alþingis. En hann er því and-
vígrir, áð sjálfstæðismálið sé
notað af yfirskinsástæðu,
til hindrunar á tafarlausum,
réttmætum og tímabærum end-
urbótum á kjördæmaskipun
landsins.
Chile.
Frh. af 5. síðu.
land með tilliti til hemaðar
Bandaríkjanna. Magellansundin
liggja gegnum yfirráðasvæði
Chile, og hinn ágæti herfloti
Chilebúa, sem í eru 33000 tonna
orrustuskip, hefir á valdi sínu
hin þýðingarmiklu siglinga-
svæði við Cape Hom. Ef Pan-
amaskurðurinn yrði eyðilagður
með sprengjuárás eða á annan
hátt, yrði stytzta siglipgaleiðin
milli Atlantshafs og Kyrrahafs
um sundin eða fyrir Cape Hom.
Ef til vill myndu þýzk eða ítölsk
skip reyna að fara þessa leið til
Kyrrahafsins.
Hin auknu viðskipti milli
Chile og Bandaríkjanna, hafa
leitt af sér gagnkvæma vináttu.
Þegar Japanir hófu styrjöld við
Bandaríkin, brugðu Chilebúar
við og hertu á eftirliti sínu við
sundin og báðu Bandaríkin að
senda skip til aðstoðar við eftir-
litið.
í það stórum stíl, að ég hygg
að öllum, sem til þekkja, og það
jafnvel ákveðnum fylgismönn-
um hans, muni blöskra.
i Hið sanna í málinu uim við-
skipti mín við Framsóknar-
flokkinn í sambandi við prent-
Smiðjuna Eddu er þetta:
Ég átti nokkrum sinnum tal
við Hermann Jónásson forsæt-
isráðherra snemma á árinu
1936 um þá miklu náuðsyn, sem
á því væri fyrir Framsóknar-
flokkinn að koma sér upp
prentsmiðju og reyna á þann
hátt að minnka hið mikla tap,
sem þá var árlega á útgáfu
blaða flokksins, Nýja Dagblaðs-
ins og Tímans. Þegar ég var í
Bandaríkjunum snemma á
þessu sama ári, reyndi ég að
kynna mér eftir föngum ýmis-
legt viðvíkjandi vélakaupum
til prentsmiðju, og hafði þær
upplýsingar meðferðis, er ég
kom heim aftur vorið 1936. Ar-
legt tap á rekstri Tímans og
Nýja dagblaðsins mun þá hafa
verið eitthvað nálægt 40 þús.
kr. óg má nærri geta, hvort það
hefir ekki verið nokkuð aðkall-
andi fyrir Framsóknarflokkinn,
að fá aðra og betri lausn á út-
gáfu blaðanna. Sem sagt, sam-
töl okkar Hermanns um þetta
mál leiddu til þess, að ég tók
mér fyrir hendur að gangast
fyrir því að koma hinni fyrir-
huguðu prentsmiðju á fót. í
þessu sambandi átti ég einnig
viðtal um þetta mál við Sigurð
Kristinsson forstjóra Sambands
ísl. samvinnufélaga og Jón
Árnason framkvæmdastjóra.
Þeim leizt vel á málið og vildu
vera stuðningsmenn þess, en
eigi vildu þeir að Sambandið
sjálft eða samvinnufélögin yfir-
leitt beittu sér fyrir málinu, og
var tillaga um það felld á fundi
Sambands ísl. samvinnufélaga
á Akureyri sumarið 1936. Þá
bentu sumir helztu menn *sam-
vinnufélaganna á þá leið, að
myndað væri hlutafélag til þess
að stofna prentsmiðjuna, og
virtist eftir þetta eigi önnur leið
fær. Gekkst ég þá fyrir því að
mynda þetta hlutafélag, og var
hlutaféð ákveðið 60 þús. kr.
Menn þeir, sem leitað var til, en
það voru ýmsir helztu menn í
Framsóknarflokknum, voru yf-
irleitt ekki mjög örlátir á pen-
inga í þetta fyrirtæki, vegna
þess að þeir munu ekki hafa á-
litið það neitt sérstaklega
gróðavænlegt og í rauninni á-
litið velflestir að þeir peningar,
sem þeir settu í það, væru má-
ske tapaðir eins og það fé, sem
þeir höfðu margir hverjir lagt
til blaða flokksins undanfarið.
Hlutafjárkaup hjá helztu
mönnum flokksins voru frá 500
kr. upp í 3000 kr. hæst. Sumir
þeirra, eins og t. d. formaður
flokksins, Jónas Jónsson, virt-
ust þá eigi hafa ástæður til þess
að leggja neitt fram til þessa fé-
lags. Hlutafjársöfnunin gekk
það seint og erfiðlega, að ég tók
að lokum um 14 hluta hluta-
fjárins sjálfur til þess að fyrir-
tækið gæti hafið starfsemi sína.
Um sumarið 1936 var prent-
smiðjan Acta svó keypt, og hóf
prentsmiðjan Edda, sem var
stofnuð formlega 9. september
1936, svo starfsemi sína með
því að taka við prentsmiðjunni
Acta þ. 1. október 1936. Prent-
smiðjan Acta var þá mjög úr
sér gengin og engin sérleg
happakaup að ná í hana, og þó
að Jón Árnason væri við það
riðinn að semja um kaup Acta
ásamt okkur hinum, sem að
þessu stóðum, verða þau af-
skipti hans ekki með réttu talin
neitt sérlegt afrek frá hans
hálfu. En ég skal þó um leið
viðurkenna það, að Jón Árna-
son var alltáf góður stuðnings-
maður þess að Edda kæmist á
stofn, enda þótt hitinn og þung-
inn af starfinu við stofnun
hennar hvíldi á öðrum. Ég var
strax á fyrsta aðálfundinum
kosinn í stjórn og hefi verið
formaður stjórnarinnar síðan.
Meðan verið var að stofna fé-
lagið, byggja prentsmiðjuhúsið,
kaupa vélar o. s. frv., varð ég
alltaf daglega að hafa hönd í
bagga með öllum ráðstöfunum
og einnig að ýmsu leyti með
rekstri prentsmiðjunnar fyrsta
árið. Fyrir þetta verk, sem var
allt saman allmikið starf, tók
ég ekki einn einasta eyri. Síðan
hefi ég alltaf unnið meira og
minna í þágu prentsmiðjunnar
beint og óbeint og aldrei tekið
einn eyri fyrir nema stjórnar-
laun eitt árið, en meðstjórnend-
ur mínir fengu einnig stjórnar-
laun, svo að þar var í sjálfu sér
ekki um neina launagreiðslu
fyrir þau störf að ræða, sem ég
leysti af hendi við stofnun fyr-
irtækisins og uppbyggingu þess.
Nú spyr máske einhver hvers
vegna ég hafi verið að takast
allt þetta erfiði á hendur og
skal ég þá svara því.
Ég hefi jafnan, frá því ég
fyrst hafði kynni af Hermanni
Jónassyni forsætisráðherra,
haft miklar mætur á honum
persónulega og einnig hefi ég
allmikið álit á honum sem
stjórnmálamanni. Eftir að ég
fór úr Alþýðuflokknum 1933,
tókst brátt allnáin samvinna
milli mín og hans og annarra
Framsóknarmanna, sem fylgdu
honum að málum. Vandræði
flokksins með útgáfu Nýja dag-
blaðsins og Tímans voru mér
því áhyggjuefni og enda þótt ég
hefði eigi þá ætlað mér að
ganga í Framsóknarflokkinn,
þá var ég þó a. m. k. ekki í öðr-
um flokki og mér var geðþekk-
ust pólitík Framsóknarflokks-
ins, eins og hún var þá rekin.
Einn aðaltilgangurinn með
stofnun prentsmiðjunnar var
þess vegna sá, að leysa blaða-
kost Framsóknarflokksins úr
þeim vandræðum, sem hann
var kominn í. Ég skal þó eigi
rekja þá sögu lengur, en aðeins
geta þess, að þegar Nýja dag-
blaðið var lagt niður haustið
1938, var það fyrir tilverknað
prentsmiðjunnar Eddu farið að
bera sig og að síðan árið 1938,
að Tíminn fór að koma út þrisv-
ar í viku í stað einu Sinni í viku
áður, hefir hann einnig fyrir til-
verknað þrentsmiðjunnar feng-
ið þvílíkar uppbsetur og eftir-
gjafir, og rekstur hans verið
bættur á margan hátt, að bl^ðið
mun hafa haft nokkurn tekju-
afgang síðastliðin 2 ár, en það
mun ekki hafa þekkzt áður í
sögu blaða Framsóknarflokks-
ins. Það var ekki einungis
þetta, sem vannst við þessa ný-
skipun í sambandi við prent-
smiðjuna og útgáfu blaðanna,
heldur var um leið komið á
þeirri miklu endurbót, að blað-
ið Tíminn var afhentur mið-
stjórn Framsóknarflokksins og
stjórn blaðsins lögð í hendur,
miðstjórninni. Ég hygg að það
muni sýna sig áður en langt um
líður, að hér hafi verið um end-
urbót að ræða, sem geti þótt
síðar verði haff talsverð áhrif
á íslenzk stjórnmál, og skal ég
skýra það mál nánár síðar fyrir
J. J. ef hann vill. Eftir að J. J.
hafði tekið sér fyrir hendur að
reyna að snúa stefnu Fram-
sóknarflokksins til hægri og
tekið að haga sér þánnig gagn-
vart bæði mér og öðrum. í
Framsóknarflokknum, sem
töldum okkur vinstri menn, að
mér a. m. k. var það ljóst, að ég
mundi ekki til lengdar geta átt
samleið með flokknum meðan
J. J. væri formaður hans og
fengi að ráða stefnu hans, gerði
ég ráð fyrir því, að ég mundi
einnig fljótlega verða að hætta
samstarfi mínu við Framsókn-
armennina í prentsmiðjurini
Eddu.
Prentsmiðjunni Eddu hefir
græðzt vel fé, og er nú orðin
mjög heilbrigt og vel grund-
vallað fyrirtæki. Eignir hennar
hafa einnig sökum verðbólg-
unnar stigið mjög í verði.
Hlutaféð, sem er nú 120 þús.
kr., má því telja 5—6 sinnum
meira virði í dag og hlutabréfin
því 500—600 króna virði hvert
hundrað. Á síðastliðnu ári hefir
tvisvar sinnum verið boðið í
hlutabréf prenstmiðjunnar. í
fyrra skiptið 300%, en í síðara
skiptið 450—500%. f bæði
skiptin hefi ég sem formaður
stjómarínnar að sjálfsögðu gert
meðstjórnendum mínum og
öðrum helztu hluthöfum kunn-
ugt um þessi tilboð eins og mér
bar skylda til. í fyrra skiptið
vildu sumir hluthafar ekki
selja og var því engin áherzla
lögð á það, hvorki af mér eða
öðrum hluthÖfum. í síðara
skiptið, er hærria tilboðið kom
fram, mæltist forstjóri Sam-
bands ísl. samvinnufélaga til
þess við mig, að ég seldi Sam-
bandinu hlutabréf mín á 300%.
Ég hafði sem sé frétt, er ég kom
til landsins seint í febrúar, að
formaður flokksins hefði þá ný-
verið ráðizt á mig með aðdrótt-
unum á aðalfundi miðstjórnar
flokksins, helzt út af því, að
prentsmiðjunni hafði græðzt fé,
og hafði ég þá einhvem tíma
sagt við forstjóra Sambandsins,
að fremur en að eiga í stöðug-
um illdeilum út af því, sem mér
fyndist ekki vera nein sök hjá
Frh. á 7. síðu.