Alþýðublaðið - 28.04.1942, Blaðsíða 5

ALÞÝÐUBLAÐiQ
Nú eru þau gift
Fyrir nokkru birti Alþýðublaðið mynd af MicXy Rooney og konuefni hans, Eva Gardner. —
Hér sjást þau rétt eftir giftinguna, og eru svaramenimir með þeim.
Fjórar auðugar fjðlskyldur
ráða lögum og lofum í Japan
Þríðjþidagur 28. apríl 1942.
FYRIR um öld síðan var
utanríkisverzlunar Japana
að engu getið. En rétt áður en
Evrópustyrjöldin hófst, nam
utanríklsverzlun þeixra í am-
eríkskri mynt um 1,6&9 mill-
jónum dollara. Þeir birta mjög
lítið af töluan yfir utanríkis-
viðskipti sín, en hins vegar er
hægt að komast nærri sannleik-
anum á þann hátt að ná kunn-
ingsskap við japanska kaup-
sýslumenn. Hinn japanski kaup-
sýshimaður lifir tvöföldu lífi, ef
svo má að orði komast. Að öðr-
um þræði er hann vestrænn í
siðum og háttum, en að hinum
algerlega japanskur. Skrifstofa
hans er útbúin öllum þægindum
vestrænna manna, og búningur
hans, framkoma, fas, látbragð
og afstaða til kaupsýslu er svip-
uð og tíðkast meðal vestrænna
manna. Bjóðið honum til há-
degisverðar eða neytið hádegis-
verðar heima hjá honum, og
yður finnst þér vera heima hjá
yður.
En að skrifstofustörfum sín-
um loknum dag hvem, er hann
ekki lengur vestrænn í háttum
sínpm. Sé hann ríkur maður og
búi í húsi, sem byggt er sam-
kvæmt vestrænum byggingar-
stíl, fer hann ekki til iþeirra
herbergja, er hann tók á móti
yður í. Hann hverfur til hinna
japönsku herbergja hússins. Ef
hann er ekki auðugur maður,
á hann samt h'tið hús, smíðað
úr tré og pappa, algerlega jap-
anskt í sniðum, og þar nýtur
hann hvíldar að loknu dags-
verki. En hvort sem heldur er,
fer hann strax í innislopp, dreg-
ur skóna af fótum sér og sezt
á gólfið með krosslagða fætur,
með þykka gólfábreiðu undir
fótunum. Engin húsgögn eru
í stofunni að undanteknum
löngum bekk ,sem er um eitt
fet á hæð. Oftast er þar raf-
hitunartæki, rafljós og sími. Til
skrauts er ef til vill eitt mál-
verk, postulínsmunir og blóm,
Þarna inni fær hann sér te-
bolla, sem þerna réttir honum.
Kvöldmáltíðina borðarhannmeð
prjónum, en hún er að mestu
hrísgrjón, og að máltíð lokinni
mun hirin siðfágaði viðskipta-
vinur þinn stynja hátt af vel-
líðan og ánægju. Nú er hann bú-
inn að hreinsa bæði sál og lík-
ama af hinni saurugu, vestrænu
kauphyggj u og er horfinn eina
öld aftur í tímann, þegar Japan- ,
ir báru ekki skyn á utanríkis-
verzlun og kærðu sig ekki um
það heldur.
Hið japanska þjóðlíf er gagn-
sýrt slíkum andstæðum sem
þessum. Meðal æðstu stéttar-
innar er peningavald, sem lík-
ist hinu vestræna peningavaldi,
en er þó, ef betur er að gáð, að
eins skrípamynd af því. Ef til
vill hafið þér einhvprntima
staðið fyrir framan sp'éspegil,
sem sýnir yður afskræmdá
mynd af yður. Fjórar óhóflega
auðugar fjölskyldur ráða vfir
þriðjungnum af utanríkisverzl-
un Japana: Mitsui, Mitsuishi,
Sumitoms og Yasuda. Þrjár
þeirra eiga helminginn af skipa-
smíðastöðvum Japana. Sérhver
þessara fjölskyldna á stóran
banka, og þessir fjórir bankar
mynda samanlagt einn þriðja af
allri bankastarfsemi þjóðarinn-
ar. Tryggingafélög þessara fjöl-
skyldna ráða lögum og lofum í
allri tryggingastarfsemi lands-
ins. Þessar f jórar f jölskyldur og
fáeinar aðrar í viðbót —
Zaibatsu-auðklíkan svokallaða,
ráða yfir öllum vélaiðnaði,
bruggun, blaðakosti, lyfjafram-
leiðslu, sykurframleiðslu, námu
vinnslu, stáliðnaði, olíuhreinsun
oliuverzlun og rafmagnsiðnaði
landsins. Þessi vellauðuga klíka
hefir og gríðarmikil pólitísk á-
hrif. Ríkið á allt undir fram-
leiðslu og iðnaði þessarar klíku,
og ekki aðeins heimaríkið, held-
ur einnig allt japanska heims-
veldið.
Hinn japanski kaupsýslumað-
ur nútímans, sém er í háttum
sínum eins og vestrænir menn,
þegar hann talar við þá og á
samskipti við þá, er í raun og
veru milíill harðstjóri og hefir
geysimikið vald yfir lííi og af-
komu fjölda manna. Áður en
stríðið brauzt út milli Kínverja
og Japana voru um 4tlá milljón
manna af um 80 milljónum við
iðnaðar- og framleiðslustörf.
Um 70 prósent af þessum mönn-
um unnu við fyrirtæki, sem
höfðu færri en fimmtíu menn í
þjónustu sinni. Frá þessum litlu
fyrirtækjum komu hinar ódýru
vörur, sem einkennt hafa utan- {
' ríkisverzlun Japana, svo sem
ýmiskonar smávarningur,
prjónavörur, sokkar. reiðhjól
og þess háttar. Sokkarnir eru
framleiddir í litlum, óglæsileg-
um húsakynnum. Reiðhjólin eru
framleidd þan ig, að einn hlut-
urinn er smíðaður á einum stað
annar á öðrum og loks eru þau
sett saman á sérstöku verkstæði.
Þessi írarrileiðsluaðferð er ein-
kennandi fyrir japanska smá-
iðnaðinn.
Það, sem enn fremur einkenn-
ir japanská framieiðslustarf-
semi er verksmiðjuvinna lágt
launaðra kvenna. ÞaS er eink-
um í stórum verksmiðjum, sem
konur eru látnar viiina. Meira
e(n þrfr fjórðu starifeliðsins í
baðmullar cg ullariðnaðinum
japanska eru ungar stúlkur ut-
an úr sveit, sem umboðsmenn
fyrirtækjanna útvega. Sam-
kvæmt síðustu opinberum töl-
um frá Japan er um helmingur
japansks verksmiðjufólks kon-
ur. Það væri ef til vill of djúpt
tekið í árinni að kalla þær am-
báttir,ven svo mikið er víst, að
þær njóta mjög takmarkaðs
frelsis. Þær fá aðeins tvo hvíld-
ardaga í mánuði og rúma krónu
í kaup á dag. Vinnudagurinn er
12—14 klukkutímar. Hæsta
kaup, sem starfsmenntuðum
karlmönnum er borgað, er 5
AÐ ER mikið kvartað und-
an jþví um þessar mundir, að
til stórkostlegra vandræða horfi
með að fá starfsfólk til nauðsyn-
Iegra verka. Er nefnt sem dæmi,
að ekki sé hægt að fá nægilegt
starfsfólk í sjúkrahúsin og t. d. á
Kleppi sé ástandið þannig, að ekki
sé hægt að taka heila, nýja, full-
gerða deild til afnota, vegna þess,
að starfsfólk vantar, og þó bíða
sjúklingar eftir rúmi. I»á er vitað
að mjög er nú þegar óskað eítir
fólki til landbúnaðarstarfa, en
ekki lítur út fyrir að það fáist,
nema þá ef til vill að litlu leyti.
HVERNIG HALDA svo menn.
að það gangi að fá verkamenn til
að vinna í hitaveitunni, þegar þar
að kemur? Til þess þarf að
minnsta kosti 800 verkamenn, —
eftir því sem verkfræðingar bæj-
arins hafa skýrt frá, og er þá mið
að við að hitaveitan verði íull-
gerð í haust. Menn sjá því að það
horfir til vandræða. En hvers
vegna?
ÞAÐ ER KUNNUGT, að menn
vilja helzt vinna hjá setuliðun-
9
krónur á dag. í árslok 1940
höfðu vinnulaun bækkað um
25 prósent, en húsaleigan og
viðurværi hafði hækkað meira í
verði, en sem því svaraði.
Kin pólitísku áhrif auðklík-
unnar hafa fram að þessu get-
að komið í veg fyrir verkalýðs-
löggjöf. En ungir herforingjar,
sem ættaðir eru úr sveitum
landsins, hafa reynt að koma á
breytingum á þessu sviði með
stuðningi samvimiufélaga. En
andúð hinna japönslcu herfor-
ingja á auðklíkunni byggist ekki
á stéttvísri verkalýðshyggju,
heldur valdabaráttu hersins.
Það er óþarfi að taka það fram,
að enginn maður, flokkur eða
klíka í Japan myndi vilja end-
urskoða hag keisarans, sem er
mjög auðugur maður, áreiðan-
lega einn af auðugustu mönn-
um í Japan, ef ekki hinn auð-
ug'asti jarðeigancfi þar.
Þannig er þá háttað um fram-
leiðslu, iðnað og kaupsýslu
Japana. Eins og hver maður get-
ur séð er kaupið svo lágt, að
hverfandi lítill kostnaður er við
hergagnaframleiðsluna, saman-
borið við önriiur lönd. Japan
notaði innflutning sinn til þess
að safna sér birgðum til hemað-
arins, en ekki til þess að bæta
hag fólksins. Þetta vissu banda-
menn, og því reyndu þeir að
takmarka útflutning sinn til
Japan. Japanir hafa nú náð
valdi á Austur-Indíum Hol-
lendinga og þar með hráefn-
um þeim, sem þeim voru nauð-
synleg til þess að geta háð
stríðið. En bandamömium er
nauðsynlegt að stemma stigu
fyrir samgöngum þeirra á sjón-
um, þannig að þeir geti ekki
komið þessum hráefnum heim
til sín.
um. Ástæðan er sú, að það virðist
vera álit þeirra, að þeir hafi
meira upp úr sér hjá setuliðun-
um, hvort sem það er rétt eða
ekki. Það er til dæmis ekki undar-
legt, þó að okkur gangi illa að £á
sendisveina, þegar ameríkska
setuliðið býður drengjum á aldr-
inum 13—16 ára um 150 krónur
á viku og fæði, og lætur þá tvo
borðbúnað og bera á borð.
EN HVAÐ veldur þessu öllu?
Hvers vegna erum við að komast
í vandræði? Þegar þjóðstjórnin
var sett á laggimar, var því lýst
yfir af öllum, að jafnt skyidi
ganga yfir alla, og vitanlega var
því aðeins hægt að halda friði,
að það yrði gert. En Framsóku
og Sjálfstæðisfloikkurinn sviku
það samkomulag. Verkalýðurina
var sviptur rétti til að bæta kjör
sín — á sama tíma, sem aðrir
rökuðu saman fé. Það fé var hins
vegar látið kyrrt. Þarna er a5
leita að meininu.' Eftir að þetta
hafði verið gert, hlaut að síga á
ógæfuhliðina. Þjóðin var klofin af
samvizkulausum mönnum, sem
(Frh. á 6. síðu.)
Nemendasamband Verzlunarskóla íslands.
Ársbátf
sambandsins verður haldin í Oddfellowhúsinu fimmtu-
daginn 30. apríl næstk. og hefst með borðhaldi kl. 8 síðd.
RÆÐUHÖLD — SÖNGTJR — DANS.
Áskriftarlisti að borðhaldinu liggur frammi í Bóka- 1
verzlun ísafoldar. Síðustu forvöð eru í dag að skrifa
sig á listann.
Aðgöngumiðasala í Oddfellowhúsinu þriðjudag og
miðvikudag kl. 5%—7.
Dansað uppi og niðri.
STJÓRNIN
iHimiwmiwn ii nimm i MMatp—TOMwaKeaugmiitfetffigaBMwggsaaBi
Setuliðsvinnan. — Sjúkrahúsin. — Landbúnaðarstörf-
in. Hvað veldur? — Þegar fjandinn var leiddur inn í
herbúðirnar. Hverjir styðja okursveinana við
kvikmyndahúsin. 1