Alþýðublaðið - 29.04.1942, Síða 4

WÞit&UBUkmm
Mlðvilcudagnx 29. apríl l$4Z.
ÚtfetaaOIt Aíþý#onakkujinn
BMstfóri: Stefáa Pjetnrsson
Ritstjóm og afgrríðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfxsgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902
Stmar afgreiðslu: 4900 og
«906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðnprentsniiffian h. f.
HverDigmpdiM-
Isgii á kjirtoaa-
skipoaW verlu?
AÐ hefir veriÖ meira en
broslegt, að lesa Tímann,
blað Framsóknaxflokksins, síð-
ustu tvær vikurnar, eða síðan
mót fóru að sjást á þeim mögu-
leika, að Alþýðuflokkurirm og
Sjáifstæðisflökkurinn tækju
höndum saman í bili til þess að
breyta kjördæmaskipun og
kosningafyrirkomulagi landsins
á þann hátt, að kjósendur nytu
nokkurn vegin jafnréttis til á-
hrifa á stjórn landsins og stjórn-
málaflokkamir fulltrúatöiu á
þingi í samræmi við atkvæða-
f jölda við kosningar.
f Framsóknarblaðinu hafa
allan. þemian tíma skipzt á hin-
ar fáránlegustu frýjanir í garð
Alþýðuflokksmanna og Sjálf-
stæðismanna í sambandi við hin
ar fyrirhuguðu breytingar á
kjördæmaskipuninni og kosn-
ingafyrirkcmulaginu. Einn dag-
inn hefir því verið haldið fram
að Sjálfstæðisflokkurinn væri
að gleypa „tálbeitu“ eða ganga
í snöru, sem Alþýðuflokkurinn
hefði lagt fyrir hann; hinn dag-
inn, að Alþýðuflokkurinn hefði
ekkert upp úr því, þótt kjör-
dæmaskipunarfrumvarp yrði
saraþykkt. Sjálfstæðisflokkur-
inn einn myndi bæta við sig
þingsætum við breytinguna, og
Alþýðuflokkurinn sitja eftir
með sárt ennið. Þannig heíir
Framsóknarblaóið streitzt við
að vekja óvissu og óánægju í
röðum þeirra flokka,. sem að
k j ördæmaskipunarfrumvapinu
verða að standa, ef það á að ná
fram að ganga — í von um að
geta fyiirfram spillt samvinnu
þeirra um málið.
*
Hér skal nú lítilega tekið til
athugunar það af þesstun þvætt-
ingi Framsóknarblaðsins, sem
aetiað er að verka á Alþýðu-
flokksmenn, en það er sú stað-
hæfing, að Alþýðuflokkurinn
myndi ekkert bera úr býturn
við breytinguna a kjördæma-
skipuninni og kosningafyrir-
komulagínu; það yrði Sjálfstæð
isflokkurinn einn, sepi á henni
hagnaðist.
Slík frýjunarorð til A.lþýöu-
flokksmanna eru mjög einkenn-
andi fyrir hugsunarhátt Fram-
sóknarhöfðingjanna: Ef ein’nver
flokkur — í þessu tilfelii Al-
þýðuflokkurinn — getur ekki
hagnazt á réttlætinu, þá á hann
að vera á móti því! Þetta er
hugsunarháttur Framsóknar-
höfðingjanna. Og þess vegna
berjast þeir nú líka eins hálf-
sturlaðir menn fyrir viðhaldí
rangiætisins á sviði kjördæma-
skipunarinnar og kosningafyrir-
komulagsins. Því að á því
ranglæti byggist valdaaðstaða
Framsóknarflokksins að veru-
legu leyti. En út í þessa hlið
málsins skal ekki farið lengra
hér. Það er óþarfi; því að stað-
hæfingar Framsóknarblaðsins
hafa ekki við nein rök að styðj-
ast. Þær eru bláber ósannindi.
Þær breytingar, sem gert er
ráð fyrir í kjördæmaskipunar-
frumvarpi Alþýðuflokksins,
eru: 1) að þingmönnum Reykja-
vikur verði fjölgað úr 6 upp í
8; 2) að Akranes, Siglufjörður
og Norðfjöjður verði gerðir að
sérstökum kjördæmum með 1
þingmanni hvert, og 3) að hlut-
fallskosningar verði teknar upp
í núverandi tvímenningskjör-
dærnurn, 6 að tölu. Skal nú at-
hugað, hvað áhrif þessar breyt-
ingar myndu hafa á fulltrúa-
töl-u flokkanna á þingi.
Það er nokkum veginn víst,
að Sjálfstæðisflokkurinn myndi
vinna af Framsókn annað þing-
sætið í öllum tvímenningskjör-
dæmunum, 6 að tölu. En við það
myndi hann hins vegar tapa
uppbótarsætum, sem hann
hefir orðið, og þau skiptast á Al-
þýðuflokkinn, Kommúnistafl.
og Bændaflokkinn.
Um hitt er ekki hægt að segja
með neinni vissu, hvaða flokk-
ur eða flokkar myndu vinna hin
nýju þingsæti í Reykjavík,
Akranesi, Siglufirði og Norð-
firði. Líklegt virðist þó, eftir
úrslitum bæjarstjórnarkosning-
anna í vetur að dæma, að við-
bótarsætin tvö í Reykjavík
myndu skiptast á milli Alþýðu-
flokksins og Kommúnistaflokks-
ins. Miklu vafasamara virðist,
hver úrslit yrðu á Akranesi,
Siglufirði og Norðfirði. En jafn-
vel þótt gert væri ráð fyrir þeim
möguleika, að Alþýðuflokkur-
ynni ekkert þessara kjördæma,
myndi hann í staðinn fá hlut-
fallslega þeim mun meira af
uppbótarsætunum en sá flokk-
ur eða þeir flokkar, sem unnið
hefðu þessi þrjú nýju kjördæmi.
Hér skal ekki farið út í neina
nákvæma spádóma um það,
hvemig kosningar myndu fara
nú, eftir að bnéytingahnar á
kjördæmaskipuninni og kosn-
ingafyrirkomulaginu væru
komnar á. Hér hefir aðeins ver-
ið bent á líkur og möguleika
um það. En lesendum til meiri
glöggvunar skal að endingu sagt
hvað útreikningar sýna, að
orðið hefðu sem næst úrslit
síðustu alþingiskosninga, 1937,
ef þessar breytingar hefðu þá
verið komnar á, og geta menn
þá séð, hve sannar, eða hitt þó
heldur staðhæfingar Framsókn-
arblaðsins eru um það, að Al-
þýðuflokkurinn hafi ekkert við
breytingarnar að vinna. Má þó
í því sambandi gera ráð fyrir
með tilliti til bæjarstjórnar-
kosninganna í vetur, að breyt-
ingarnar á kjördæmaskipuninni
og kosningafyrirkomulaginu
myndu tryggja Alþýðuflokkn-
um að minnsta kosti eins góða
cg sennilega töluvert betri út-
komu nú heldur en þær hefðu
gert þá.
Alþýðuflokkurinn fékk við
(Frh. á 6. síðu.)
Fylkið llði 1« maif
..............
Ávarp stéttarfélaganna til verkalýðsins
og allrar alþýðu í Reykjavik.
........ ♦
FYRSTI SUMARDAGUR VERKALVÐSINS, alþjóðlegur samtaka- og baráttudagur alþýðustétt-
arinnar í öllum löndum, 1. maí, rennur upp að tveim nóttum liðnum.
Tvö ár eru liðin, síðan vinnustéttinni leyfðist að ganga frjálsum skrefum um götur höfuð-
borgarinnar og sýna vilja sinn og bera fram kröfur sínar, og á þessum tvcimur árum hafa gerst
mikil tíðindi, mikil tíðindi og ill. Landið hefir verið numið herskildi, og valdamenn þjóðarinnar
hafa orðið að biðja um hervernd. Þjóðin hefir verið sett til framleiðslu í stríðsþarfir, og landið
er að kalla má orðið að útvígi eins mesta stónreldis í heimi. Ógrynni fjármuna hafa streymt
inn í landið og þjóðarauðurinn vaxið gífurlega, en ójöfnuðurinn í skiptingu auðæfanna hefir auk-
ist að sama skapi. Að vísu hefir vinnustéttin ekki orðið fátækari en hún var, en eignastéttin
hefir orðið margfait auðugri og þar með voldugri en áður, svo að stéttamunurinn hefir vaxið stór-
kostlega. Þetta eru þó ekki verstu tíðindin, þótt full ill séu. Merki sjást þegar til uppsiglingar
hinnar verstu óaldar, ef ekki verður rönd við reist í tíma.
Árið 1938 voru sett í landinu lög um stéttarfélög og vinnudeilur. Þrátt fyrir ýmsa galla á.
þeirri löggjöf, sem hefði getað staðið til hóta, var með henni viðurkennt jafnrétti stéttanna á
þann hátt, að vinnustéttin gæti sjólf kveðið á um lífskjör sín, kaupgjald og vinnuskilyrði, meö
frjálsu samkomulagi við eignastéttina, atvinnurekendur. Með þessari löggjöf var í rauninni gerS-
ur þjóðfélagssamningur milli stéttanna «m friðsamlega lausn þeirra vandamála, sem óhjákvæmi-
lega skapast af hagsmunaandstæðum þessara þjóðfélagsstétta, meðan stéttaskiptingin er ekki
afmáð.
Nú hefir þessi þjóðfélagssanmingur verið rofinn. Með bráðabirgðalögum ríkisstjómar at-
vinnurekenda um gerðardóm í kaupgjalds- og verðlagsmálum frá í vetur sem leið, er tekinn af.
vinnustéttinni sá takmarkaði réttur, sem henni hafði verið tryggður með vinnulöggjöfinni, ojg
eignastéítinni fenginn nær ótakmarkaður réttur til að ákveða með valdboði, hversu mikið verka-
lýðurinn skuli hera úr hýtum fyrir vinnu sína. Jafnrétti þegnanna hefir þar með verið fótun®
troðið af valdhöfunum, og er með þessu stofnað til ranglætis, er ekki má þola.
Fyrir rúmlega 940 árum sagði vitur maður á alþingi íslendinga, að frásögn Ara fróða, „a®
honum þótti þá komið hag manna í ónýtt efni, ef menn skyldu eigi hafa allir ein lög á landi hér^
og taldi fyrir mönnum á marga vega, að það skyldi eigi láta verða, og sagði, að það myndi a&
þrí ósætti verða, er vísa von var, að þær barssmíðir gerðist á milli manna, að landið eyddist
af. Það mun verða satt, er vér slítum í sundur lögin, að vér mimurn slíta og £riðinn,“ kvað hann,
og var það hans ráð, „að allir skyldu ein lög hafa“, allir sama rétt, fullkomið jafnrétti. Þetta er
ráðið enn í dag, en enginn tekur það ráð nú, ef þeir, sem ranglætið bitnar á, rísa ekki upp
gegn því.
Því er það, að verkalýðurinn, öll vinnustéttin, hefir aldrei síðan verkalýðshreyfingin hófst
hér á landi, haft jafn knýjandi ástæðu til að rísa upp, kasta verkfærunum og fylkja liði til mót-
mæla gegn ranglæti og ójöfnuði og bera fram í órjúfandi fylkingu einingar og samtaka kröfur
sínar um jafnrétti fyrir lögunum, jöfnuð í skiptingu verðmætanna og sómasamleg lífskjör fyrir
starf sitt og strit.
Fyrir því skorum við undirrituð í nafni samtaka okkar á allan verkalýð í hvaða atvinnustétt
sem er og alia þá, sem lifa á kaupi fyrir vinnu sína, og ennfremur alla aðra, sem teljast á eims
eða annan hátt til vinnustéttarinnar, eða hafa samúð með henni, að ganga í fylkingu okkar 1«.
maí næstkomandi, svo að hún verði sem stærst og voldugust. f þeirri fylkingu á stétt okkar að
sýna mátt okkar og megin, -— sýna, að við heimtum jafnrétti við hina stétíina, að við munum
ekki þola heimi ranglæti og einræði, — sýna, að við erum vinnufólk, en ekki vinnudýr, sem
eignamennirnir geti farið með að vild sinni, —: sýna, að við viljum ekki vinna til þess eins a®
afla þeim gróða, heldur til þess að efla þjóðina að mætti og menningu, — sýna, að við viljum
ekki Iáta þræla okkur út fyrir fjármagnið, heldur viljum við láta fjármagnið vinna stríð lífsins
fyrir mannfólkið.
Þetta viljum við sýna með fylkingu okkar, — en hvað viljið þið sýna, stéttarsystkini okk-
ar, sem hafið ekki hingað til tekið þátt í göngunum með okkur, heldur staðið hjá og horffc
á? Athugið það, að á slíkt verður ekki litið, er ekki unnt að líta öðru vísi á nú en svo, a®
þið viljið samþykkja ranglætið, — viljið leggja blessun ykkar yfir ójöfnuðinn, — viljið ganga S
lið með þeim, sem kúga okkur og ykkur, — viljið auðmýkja ykkur og ganga undir ok ójafnaðar-
ins eins og meinlausar skepnur, — viljið heldur daðra við peningana en virða vinnuna.
Nei, þvi verður ekki trúað, að nokkur vinnandi manneskja velji sér viíandi vits svo aum-
legt hlutskipti nú, þegar svo mikið liggur við. Nú er ekki heldur nein ástæða til að láta ágreim
ing í stjórnmálum aftra sér frá þátttöku. í samtökum okkar er fólk úr öllum stjórnmálaflokkum
og tekur þátt í fylking stéttarinnar. Mestu varðar, að sem allra flest fólk sé í göngunni, því að
við erum sannfærð um, að ef fylkingin aðeins verður nógu fjölmenn, — ef það sýnir sig nógis
greinilega, að hin kúgaða stétt okkar er voldug og sterk, — þá verður ■ orðalaust látið undan
kröfum okkar.
Rísum því upp. Köstum frá okkur verkfærunum og áhyggjum hversdagsstritsins. Gönguna
fram og skipum okkur í fylkingu stéttar okkar til vaxandi og hatnandi samtaka og einingar í
harátiunni fyrir frelsi, jafnrétti og bræðralagi ailra manna.
Reykjavík, 29. apríl 1942.
/ 1. maí-nefnd Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna:

Sæmundur Elías Ólafsson. Hallbjörn Hálldórsson. Karl Karlsson.
Sigurður Guðnason. Gíslína Magnúsdóttir. Helgi Guífmundsson. j
Björn Bjamason. Halldór Pjetursson. Runólfur Pjetursson.
Jóhanna Egilsdóttir. Hólmfríður lngjáldsdóttir.
i
F. h. Verkamannafélagsins Dagsbrún.
*** Sigurður Guðnason. Helgi Guðmundsson. Hannes Stephensen.
Emil Tómasson. Eðvarð Sigurðsson.
(Frh. á 6. síðu.)