Alþýðublaðið - 30.04.1942, Blaðsíða 5
Fimavtudagíir 30. apríl 1042.
AU>miBuem
Amerikumaður am Vestur - tsletnlinRa:
Hvað kafa þetr fært oss?
BLAÐH) „THE WINNIPEG TRIBUNE“, sem kerniir út
Wimúpeg í Kanada hefir undanfarið verið að birta
greinar um þau menningaráhrif, sem borizt hafa til Kanada
með innflytjendum hinna ýmsu þjóða, sem byggja landið.
Eftirfarandi grein, sem fjallar um menningu og framkvæmd-
ir íslenzku innflytjendanna birtist í blaðinu laugardaginn
21. marz síðastliðinn og er eftir J. C. Royle.
V
ISLENÖINGAH, sem eru
harðjaxlar hinir mestu eins
og nafnið bendir til, hafa leikið
þýðingarmikið hlutverk í sögu
Manitoba.
Þeir komu vestur fyrir 6-0—
70 árum í þeirri von að geta
stofnað sjálfstætt ríki, „Nýja
ísland“. Sem landnemar
urðu þeir að þjola meira og
leggja meira á sig en útflyt-
endur frá öðrum þjóðum.
Er þeir höfðu unnið ævistarf
sitt í Kanada höfðu þeir and-
að að sér hinu félagslega and-
rúmslofti Kanada — hinnar
stóru fjölskyldu margra kyn-
þátta, sem búa saman í sátt og
samlyndi, og íslendingar hafa
orðið nýtustu þegnar þessa
þjóðfélags og einlægustu föður-
landsvinir.
í Manitoba eru að eins sex
sinnum færri íslendingar en á
íslandi sjálfu, og Winnipeg er
næstfjöhnennasta íslendinga-
borg í heimi. Fjölmennari er
aðeins Reykjavík.
Fyrsti íslendingurinn, sem
kom - til Kanada, var Leifm1
Eiríksson, sem kom að landi
einhvers staðar nálægt Nova
Scotia um árið ellefu hundruð.
FyTsti íslendingurinn, sem
settist að í Kanada, er enn þá
á lífi í Árborg. Hann heitir
Sigtryggur Jónssbn og er orðinn
gasmall og örvasa, eai enmþá
samt hýrlegur á brún.
Sigtryggur kom vestur árið
1872. Fáeinir íslendingar höfðu
komið vestur á næstu árum á
undan og setzt að í Banda-
ríkjunum. Hann gerðist skip-
stjóri seinna á skipum á Winni-
pegvatni, en fyrsta árið dvalai
hann í Ontario, en árið eftir
fór hann til Toron'to ásamt 165
innflytjendum frá íslandi.
Fleiri komu árið eftir, en
þessi siglingaþjóð átti örðugt
með að ná lífsviðurværi úr
runnunum í Ontario. Þeir fóru
því að svipast um eftir lífvæn-
legri aðsetursstað, og Kanada-
stjórn benti þeim á vestur-
strönd Winnipegvatns. Þrír
menn, og einn þeirra var Sig-
tryggur skipstjóri, voru sendir
til þess að rannsaka jarðveginn.
Þeim leizt vel á staðinn og
seint um haustið 1875 fóru 250
innflytjendur frá Ontario til
Winnipeg. Þegar vetur gekk í
garð settust flestir þeirra að á
stað, sem þeir kölluðu Gimli,
en samkvæmt trú hinna fornu
Norðurlandabúa var það æðsti
staðurinn, sem þeir hugsuðu sér,
jafnvel æðri en Paradís her-
mannanna, Valhöll.
Um tíu ára skeið urðu þeir
SlGTRtlGGUR JÓNSSON
að þola nærri því ótrúlegt harð-
rétti. En þeir sýndu hinn mesta
dugnað og ósigrandi þrek, enda
þótt ógæfan elti þá.
Fleiri komu frá íslandi og
margir þehrra héldu áfram til
Norður-Dakota, Saskatchewan,
Kyrrahafsstrandarinnar og
fleiri staða, eftir að þeir höfðu
dvalið um tíma í Nýja íslándi.
En Nýja íslandsbyggðin um-
hverfis Gimli, Árborg og River-
ton er enn þá stærsta íslend-
ingabyggðin á meginlandi Am-
eríku. Þar hefir hin mikla árs-
hátíð Vestur-íslendinga verið
haldin árlega 2. ágúst hin síð-
ari ár. Upphaflega var þetta
hátíð Winnipegborgar.
Mikilsverð' er þátttaka þess-
ara 20,000 íslendinga í viðskipta
og framleiðslulífi þessa ríkis.
Að miklu leyti stofnuðu þeir
fiskiðnaðinn við V7innipegvatn
og í Manitoba. Þorpin við vötn-
in bera íslenzk nöfn svo sem
Reykjavík, Hnausar, Hekla og
Siglunes. Nærri helmingur
þeirra, sem fást við fiskiðnað á
þessum slóðum, eru af íslenzk-
um ættum.
Þeir hafa stofnað auðug land-
búnaðarfyrirtæki umhverfis
Glenboro, Cypress, River, Bald-
ur, Brown og xleiri staði.
í borgunum og einkum _ í
Winnipeg og Selkirk, hafa þeir
farið í byggingariðnaðinn í stór-
um hópum. Þeir hafa byggt
hús yfir þúsundir fjölskyldna
og eiga miklar húseignir. Þeir
hafa tekið þátt í margskonar
starfsgreinum. Sumir færustu
læknarnir, lögfræðingarnir og
kennararnir eru af íslenzkum
ættum.
;fc
Þjóðræknisféiagið hefir lagt
ódeildan skerf til íslenzkra
menningarmála vestan hafs.
Það heldur þing sitt í febrúar-
mánuði ár hvert í Winnipeg, en
starfsemi þess stendur allan árs-
ins hring og er meðal annars í
MeBninfl íestur-is-
lenðinga og fláttar
þeirra i opinbern iffi
i Kanada.
því fólgin að viðhalda íslenzkri
tungun og siðum meðal íslend-
inga vestan hafs.
Þjóðræknisfélagið var stofn-
að árið 1919 og hefir deildir í
Winnipeg, Selkirk, Brown, Riv-
erton og Árborg og víðar. Þá er
einnig til yngra íslendingafélag,
stofnað fyrir fáum árum í Winni
Peg-
í því skyni að kenna íslenzk-
um börnum á aldrinum frá 5
til fimmtán ára íslenzku, er
haldinn á vegum félagsins svo-
nefndur laugardagsskóli. Inn-
rituð í þennan skóla eru sextíu
böm.
Winnipegdeild Þjóðræknis-
félagsins hefir á sinni umsjá
eitt hinna mörgu íslenzku bóka-
safna í Norður-Ameríku. Það
er geymt í hinni gömlu bygg-
ingu Jóns Bjarnasonarskólans.
Það er mikið notað á kvöldin og
er það sönnun þess, hvílíkan*
áhuga bókasafnsgestir hafa á
íslenzkum málefnum.
En það er ekki hin eina sönn-
un þess. Fjöldi Vestur-íslend-
inga yrkir á tungu sinni mikiu
frekar en á enska tungu.
*
Stephan G. Stephanson, ís-
lenzkur Kanadabúi, sem dó fyr-
ir fáeinum árum, fékk þá eink-
unn hjá Watson Kirkconnell,
hinum kunna bókmenntafræð-
ingi, að hann væri ,,ef til vill
mesta skáld í brezku samveldis-
löndunum.“
Næst á eftir bókmenntunum
er tónlist iðkuð af Vestur-ís-
lendingum. Þeir eiga marga
ágæta söngmenn og hljóðfæra-
leikara og fáein tónskáld.
Vestur-íslendingar hafa tekið
drjúgan þátt í stjórnmálum
allra flokka. J. T. Thorson,
landvamarráðherra, er Winni-
lægbúi.
íslendingar eru ágætir íþrótta
menn og hafa tekið drjúgan
þátt í íþróttalífi Kanadabúa og
unnið verðlaun. Á hinum árlegu
samkomum þeirra sýna þeir
hina þjóðlegu íþrótt sína, glím-
una.
Frá Háskólanum.
Vegna veikindaforfalla annars
tónlistarmannsins yerður að fresta
Háskólatónleikum þeim, er á-
kveðnir voru 29. þ. m., um nokkra
daga. Verður nánar auglýst síðar,
hvenær þeir verða.
Af m æl isdansleik
heldur sundfélagið Ægír í tilefni
af 15 ára afmæli sínu í Oddfellow-
húsinu 1. maí n.k.
Barnahlaðið Æskan
er nýkomið út. Efni: Á ævin-
týraleiðum eftir E. Unnerstad,
Sumareyjar Suðurhafsins, í rökkr-
inu, eftir Ragnheiði Jónsdóttur,
IVökusýkin, sjóarasaga, Hamars-
heimt, framhaldssaga, Vala fer í
sveit o. m. fl.
Myndarlegur hattur.
Þessi mynd er nú síðan fyrir stríð, en þær munu í framtíð-
inni fá minna af slíkum höttum sem þessum, stúlkurnar
í Bandaríkjunum.
Bifreiðar fyrir sjiildinga. — Mikil vandræði, sérstak-
lega á næturnar. — Hvað á til bragðs að taka.
G HEF nokkrum sinnum
xmdanfarin ár minnzt á aþö,
að hreinustu vandræði eru að fá
bifreiðar að nóttu til, hvei'su mik-
ið sem við liggur. Hefir þetta
valdið mjög miklum vandræðum í
mjög möirgum tilfellum og fara
þau vaxandí.
NÚNA EINA NÓTTINA þurfti
kona, sem var í bamsnauð, að ná
í lækni tafarlaust. Aðstandendur
konurmar hringdu í allar bif-
reiðastöðvar til að ná í bifreið.
Flestar þeirra svöruðu ekki, ein
svaraði og tilkynnti, að það væri
útilokað, að ná í bifreið. Þá var
hringt 1 lögreglustöðina, en þar
var ómögulegt að fá biíreið. Loks
mun hafa tekizt að vekja upp
vörubifreiðarsrtjóra, og hann
fenginn til að annast þau erindi,
sem þurfti.
ÞETTA ER aðeins eitt dæmi af
fjölda mörgum. Menn skilja,
hvaða afleiðingar svona ástand
getur haft. Hér er teflt um líf og
dauða, og það getur munað liálf-
tíma hvernig fer. Það verður að
grípa til einhverra ráðstafana.
ÞAÐ ER ALVEG RÉTT, að bif-
röiðarstjórum ber engin skylda til
að vera á vakt eftir sjúklingum.
Þeir hugsa sem eðlilegt er, að
eins um sina atvinnu og hvernig
þeir geti iiaft sem mestar tekjur.
Lögreglan hefir líka fáar bifi'eið-
ir og auk þess ber henni heldur
engin skylda til að sjá um sjúkra-
flutninga. Þetta verða menn að
skilja, ekki að eins almeiiningur,
heldur fyrst og fremst stjórnar-
völdin, og þá fyrst og fremst heil-
brigðisyfirvöldin.
ÞA» VIRÖIST engin önnur
lausn vera á þessum málum en
sú, að heilbrigðisyfirvöldin hafi til
sinna umráða tvær bifreiðar, sem
séu á vakt alla nóttina, báðar í
einu. Þetta verður að vísu dýrt
en þeir, sem þurfa á bifreiðun-
um að halda, verða að bera kostn-
aðinn, og enginn horfir í það. —
Það má gera ráð fyrir, að það
mundi kosta að minnsta kosti 10
krónur að hreyfa þessa bíla að
nóttu til, því að engir bifreiðar-
stjórar myndu vilja gefa sig !
það, að bíða á næturnar eftir
vinnu með bifreiðar upp á sama
og fæst fyrir ferðir á daginn og
á kvöldin undir venjulegum kring
umstæðum.
ÞÁ YRÐI VITANLEGA að
setja nákvæmar skorður við notk-
un slíltra bíla. Það má að eins
nota þá í sjúkdómstilfellum og að
eins meðan á þeim stendur. Slík-
ir bílajr mættu ekki standa og
bíða klukkustundum saman, eins
og nú á sér stað um bifreiðanotk-
un.
ÉG SKORA hér með á þá
menn, sem þessi mál heyra und-
ir, að leysa þau á þann hátt, sem
ég hefi lagt til, eða á einhvern
annan heppilegri hátt, sem þfeir
kynnu ef til vill að finna. Það má
ekki ríkja sama ástand í þessum
málum og gert hefir undanfarið
og gerir enn.
I
Æfing í kvöld kl. 8 á íþrótta
vellinum fyrir nieistara flokk,
fyrsta flokk og annan flokk.
Mætið vel og stundvíslega.