Alþýðublaðið - 02.05.1942, Blaðsíða 6

ALÞYfHJBLAÐIÐ
Laapnbgur 2. maí 1942.
Eínkennileg sjóðstofnnnarhugmynd
Frh. af 4. síðu.
Er ekki hugsanlegt, að nein
forföll geti komið hér til
greina, annað hvort, að sá, sem
taka ætlar lánið, sé veikur
þennan dag eða af óviðráðan-
legum orsökum ekki á staðn-
uin? Eða þá, að sjóðstjórnin,
eða sá, sem á að veita Iánið
væri forfallaður á sama hátt?
Og s,hvernig fer, ef 2. janúar
ber upp á sunnudag? Ekki
stendur neitt í frv. um að
breyta rás tímans, ef svo ber
undir ,enda sennilega ekki á
færi höfundar frv. að gera það.
Þetta, sem hér er nefnt,
getur vissulega komið fyrir. og
þá er sjóðurinn algerlega lok-
aður það ár. Og hvað er svo
með hit't atriðið? Ég ætla ekki
að vera með neinar hrakspár
um afkomu Akraness í fram-
tíðinni, en „það sem einu sinni
hefir komið fyrir, getur komið
fyrir aftur,“ segja menn. Og
það hefir komið fyrir, að hag-
ur Akraness hefir ekki verið
betri en það, að hreppsjóður
hefði ékki getað snarað út kr.
5000,00 vissan dag. fyrir utan
það, að ef fylgja á ákvæðinu
um 5% af álögðum útsvörUm,
verður upphæðin aldrei svo
lág. En það er nú ekki eiriung-
is 1 nefndu tilfelli að Fram-
farasjóður eigi að vera lokað-
ur fyrir-; bæjarsjóði einum. -r-
heldur á öll sú blessuni- sem
höfunduí frv. telur að hljótist
af þessum gullna Framfarasjóði,
að vera undir loku og lás fyrir
hverjum;' sem kynni að hafa
þörf fyrir að fá þar lán (því
sjóðurinn má samkvæmt fr-um-
varpfriu lána fil eínstakiinga)'
ekki einungis það ár, heldur svo
lengi sem bæjarstjórnin sténd-
ur ekki skil á sínu framlagi,
þótt það svo .yrði aldrei. Hvílík
hagfræði! Hvj'lík fjármálasþeki!
Hvaða skynsamleg ástæða er
fyrir því, að sjóður sein
kannske væri orðinn nokkriar
milljónir króna, stöðvi allár lári*
veitingar af þeirri ástæðu einrii,:
að bæjarsjóður, sem einnig, er
eign Akraneskaupstaðaír hefir
ekki fleygt í hít hans einum
kr. 5000,00 á réttum tíma?
Þá ætla ég að taka til með-
ferðar það ákvæði frumvarpsins.
sem verst er og vitlausast og
sem eins og ég hef áður drepið
á, lamar með tímanum stórlega
gjaldþol skattþegnanna, en þáð
er ákveðið um framlag bæjar-
sjóðs í Framíarasj óðimn. Það
virðist ef til vill í fljótu bragði
ekki mikið við þetta að athuga,
þar sem framfarasjóður er eign
Akranesbaupstaðar eins og bæj
arsjóður og lítur þetta því út
eins og hver önnur millifærsla.
En þegar við lítum aftur á það,
að Framfarásjóður má aldrei
verða eyðslueyrir, það er, að
allt sem í hann er lagt er eign
halns, sem aldrei má skerða,
aðeins fá að láni með því skil-
yrði, að hann fái sitt borgað
með fullum vöxtum á réttum
gjalddaag, eins og hver önnur
lánsstofnun, þá verður annað
uppi á teningnum. Vil ég nú
taka nþkkuír dæmi þessu til
sönnunar. Samkvæmt skipu-
lagsskrá sjóðsins ætti framlag
bæjarsjóðs að vera þetta ár kr.
26825,00, ef framfarasjóður
hefði nú verið stofnaður. En
eins og fjlárhagsáætlunin ber
með sér standast tekjur og gjöld
nákvæmlega á. Það hefðd því
orðið að gera eitt af tverinu,
aririað hvort að fara lengra of-
an í vasa borgaranna, eða draga
úr áætluðum framkvæmdum
sem þessari upphæð svaraði.
Sétjum nú svo, að ekki hefði
þótt fært að fara fyrri leiðina,
og með því að framkvæmdirnar
yöfú: allar nauðsyníegar og að-
kallandi, geri ég ráð fyrir að
þessi upphæö hefði verið tekin
til láns aftur úr Framfarasjóði,
enda eðlilegra að fá þar lán en
hjá öðrum lánstofnunum. Segj-
um að þessi upphæð héfði verið
kr 25000,00, én það er sú upp-
hæð ér bæjarsjóður leggur til
Vatnsveitu Akraness þetta ár.
Þar eð bæjarsjóður leggur þetta
fé fram sem eyðslueyri, sem
ekki er afturkræfur af neinum,
lækkar vitanlega stofnkostnað-
ur Vatnsveitunnar um kr. 25000
óg verður vatnskatturinn á
íbúum Akraness hlutfallslega
það l.ægri sem þessari upphæð
nemur, og léttir þannig útgjöld
þeirrá í framtíðinni. Hefði nú
aftur á móti Framfarasjóður,
eins og ég drap á hér að.framan,
orðið' að fá . þessar kr. 25000,
og lánað þær aftur Vatnsveit-
unni, hefði orðið ail.t önnur út-
korriá. Sjóðurinn hefði orðið að
fá sitt aftur kr: 1000 á ári í 25
ár sem afborgun ásamt 5% ’þ: á.,
sem hefði gert kr. 1250 fyrsta
árið; kr. 1200 annað árið og svo
kr. 50 minni hvert ár, þar til
lanið var að fullu greitt, Heí'ði
þettá samanlágt orðið allmikil
upphæð, sém sjá má, og sem
annað hvort hefði orðið að taka
í álögðpm útsvörum eða með
hærri vatnsskatti.
Annað dæmi: Tökum Vatns-
veítuna aftúr. Hún mun að lík-
indum. kosta fullgerð um hálfa
milljón króna. Nú hefir verið
'tekiS skpldabréfalán kr. 250000
og er það sú upphæð, sem hús-
eigendur éiga áð. standa undir
með álögðum vatnsskatti, sem
er áarilaður 1_% af fasteigna-
verði húsarina. Hins, sem upp
á vantar hefir verið aflað á ýms-
an hátt, svo sem að húseigendur
borga 5',c skatt af fasteigna-
verði húsanrra óafíurkræft,
hreppssjóður lagði fram kr.
42000 s. 1. ár og bæjarsjóður
kr. 25000 þetta ár, eins og áður
er getið o. s. frv. Sem sagt, að
um 14 milljón verður lagt fram
sem nokkurs konar gjafa- og
eyðslu-fé. Ef húseigendur vildu
nú endilega leggja þessi 5% til
Framfarasjóðs Akraness og aðr-
ar þær upphæðir, sem ég síðast
nefndi, hefðu yverið lagðar til
hans líka, sökum þess, að það
hefði þótt eins vel fallið að
styrkja hann sem mest til bless-
unar fyrir Akranes. Hvað hefði
þá orðið uppi. Arinaðhvort
hefði Vatnsveitan orðið að taka
þetta fé að láni eða þá að orðið
hefði að hætta við að koma
henni upp. Setjum nú svo, að
þetta framlag, sem nefnt hefir
verið, hefði verið tekið með láni
og þá hjá Framfarasjóði, sem
eðlilegast væri, myndi vatns- |
skatturinn hækka um hehning |

Qmn éi oaIi 11 TA má[% y.i;.yívS
onicibUiUi / ru ' • \ • V; s ‘ v •. tét\£y
á oeftóbaki frá töbaksoerð vorri ntá eigf vera bærra en hér segir:
; ; í Reykjavjk Annars stáðýf
ög Hainarfiröi á landlnu v - lirrstf*.
Skorið neftóbak 40 gramma blikkdósin Kr. 1,94 Kr. 2,00 •
— —- ' 60 — — — 2,91 — 3,00
• ,i ,/• 100 — glerkrukkan — 5,00 - ’ Sfe
,, • — — 200 — — - 9,40 — 9,70;
-— —' 1000 — blikkdósin — 43,20 - 44,50
Óskorið — 500 — — — 20,70 - 21,35
Téisaksfesiikasftla KiMsIsss. |
og leggjast þannig með gífur-
legum þunga á húseigendur um
langa framtíð, sem einnig hefði
komið fram á leigjendum og yf-
irleitt olluori. íbúum Akraness.
Tökum enn eitt dæmi: Hér á
að byggja sundlaug. Gerum ráð
fyrir, að hún kosti kr. 100000,00.
Gerum einnig ráð fyrir, að svip-
áð ástand og nú ríkir í viðskipta
og fjármálaheiminum standi ó-
breytt enn í fjögur ár. Þá væri
hér á Akranesi álögð útsvör um
hálfa milljón króna á ári og
framlag í Framfarasjóð því kr.
255 000,00. Ef lagðar væru fram
úr bæjarsjóði kr. 25000,00 ár-
lega til sundlaugarinnar þessi
fjögur ár, væri hún orðin skúld-
laus eign kaupstaðarins, sem
ekki kæmi framar við pyngju
skattþegnanna, að undanskild-
um viðhalds- og starfrækslu-
kostnaói. Ef .nú þessar 25 000 kr.
yrðu ekki lagðar til sundlaugar-
innaí végna þess, að sömmupþ-'
hæð vaéri 'skyldugt að leggja (
Fremfarasjóð, en ekkert anriað
fé væri fyrir hendi vegna ann-
arra aðkailandi þarfa. sem sagt,
að annað hvort af þessu tvenriu
yrði að ‘vera ■ógert, hvort yrði
þá hagkvæmara fýrir gjaldend-
urná, að leggja þetta fé beint
sem eyðslueyri til sundlaugar-
innar eða ,. Framfarasjóð, og
taba svó kr. 100000,00 að íáni
hjá horium og þurfa að endur-
greiða það á .ttittugu og fimm
árum, ásamt 5% vöxtum? Eg er’
hræddur urri, að það síðara korni
óþyrmilega við pýngju manna.
Gallinn á þtessu fyrirkomu-
lagi er sem sé sá, að með þessu
framlagi úr bæjarsjóði, sem vel
getur orðið í framtíðinni gífur-
legar upphæðir, því ef bærinri
stækkar og atvinnuvegirnir
vaxa að sama skapi, þá er ekki
óhugsanlegt, að álögð útsvör
fari upp í einá milljón króna
eða rrieir, þá eru teknir pening-
ar, sem gjaldendur hafa innunn-
ið með súrum sveita og ættu að
fara til einhvers þess, sem bæj-
arfélagið þarf að inna af hendi
fólkinu til hagsbóta, og sem þá
um leið er úr sögunni, það er:
þarf ekki að borgast aftur,
fengnir í hendur sjóði, sem
þrátt fyrir það, að hann er eign
kaupstaðarins, kemur fram
gagnvart bæjarfélaginu og
gjaldendum bæjarins sem einka
fyrirtæki. Framfarasjóður fær
þessa peninga sero eins konar
gjöf frá gjaldendunum, því ef
þeir vilja láta gera eitthvað fyr-
ir þá, verða þeir áð taka þá til
láns hjá sjóðnum og borga þá í
annað sinn. Einmitt þetta gerir
það að verkum, að því lengra
sem líður og því merira sem lagt
er í Framfarasjóð af því, sem
gjaldendur greiða í bæjarsjóð-
inn, því meiri þörf verður fyrir
bæjarfélagið að leita á náðir
Framfarasjóðs til framkvæmda,
vegna þess að með þessum
framlögum hefir bæjarsjóður
minnkað sína eigin getu stór-
lega. Öllum slíkum lánum
verða bæjarbúar að stknda skil
á, því Framfarasjóður verður æ
og æfinlega að fá sitt aftur. Af
því, sem nú er sagt, get ég ekki
betur séð, en að þessi dæma-
lausi margnefndi sjóður vinni í
öfuga átt við það, sem ætlazt er
til í frumvarpinu með þyí fyrir-
komulagi, sem þar er á honum.
Það er því hálf grátbroslegt,
þegar höfundur. frumvarpsins
er að tala úm það,,í,greinargerð
sinni, að 1 framtíðinni, á kreppu-
tímá, geti farið svo, að sjóður-
■rinn létti útsvarsbyrðarniar á
Ákranesi um éitt fil tvö hundr-
uð þúsund krónuri'Hýað hefði
það að segja, þótt íekið væri
lán úr Framfáíásjóði til ,að
iborga að mestu éða öllú leyti út-
gjöld bæjarsjoðs ' á ' kreppuápi?
Hverjir myndu veíða að borga
það lán aðrir eri útsvarsgjald-
endur sjálfir? Og hverj.u væru
þeir þá bættari?
Eini ljosi punkuriúri1 í 'frum-
varpinu er sá, að skapazt getur
hér feiknalega stór sjóður, sem
er eign kaupstaðarins’og eykur
þannig fjárhagslegt öryggi hans,
en er þó í raun og veru ekki
bæjarsjóður, því áð bærinn
verður skuldunautur hans við
allar lántökur úr honum. Og
gagnvart foæjarbúum er hann
sem hver önnur eirikálánstofn-
un, þar eð þeir verðá með fjár-
hagslegri getu sinni að ábyrgj-
ast öll lán, sem bæjarsjóður tek-
ur, og vaxtakjörin eru þau sömu
og hjá öðrum lánstofnunum.
Vegna þessa, sem nú hefir verið
sagt, og þó sérstaklega vegna
hins óhæfa framlags bæjarsjóðs,
munu bæjarbúar með tímanum
vart fá undir þessu risið.
Ég ætla svo að síðustu að
benda á áð gamni mínu, hvaða
áhrif það getur haft, ,að veita
lán úr Framfarasjóði aðéiris 2.
janúar með því skilyrði, að bæj-
arstjórn hafi þá greitt sitt fram-
lag. En lán má taka fyrsta sinn
2. jan. 1943. Tiilagið verður því
að miðast við þétta ár og verður
kr. 26 825,00. En nú sýnir fjár-
hagsáætlun bæjarins, að öllum
tekjum er ráðstafað til síðasta
eyris, án þess að nokkuð sé ætl-
að.til þessa sjóðs. Hvar á að taka
þessa upphæð? Fær ekki sjóð-
urinn að liggja kyrr í skúffunni.
það ár einmitt vegna þessa? Og
svo skyldi 2. janúar 1944 bera
upp á sunnudag!
Það er gott að vilja vel og
reyna eftir' megni að styðja- að
hag sinnar samtíðar sém og
framtíðarinnan En þegar stofna
skal til stórra hluta, verður að
setja undir það fætur af þeirri
hyggni. ; og framsýni, að þeir
haldi uþpi því hlutverki, er
vinna skal, landi og lýð til gagris
og farsældar, en sökkvi ekki
með það niður í ófæruna.
HVAl) SECrJA HIN BLÖÐIN?
:Frh. af 4. síðu,
heimta fórnir af ýerkalýðnum,
þegar illa árar, nema að iiam:
f.ái því ríflegri hlut, þegar vél
gengur.ý Þettá sagði Bjarni í
mótmælaskyní við þá. fyriríxug-
uðu lögbindirigu kaupgjaldsins.
Ep að vísu át Bjarni þessi orð-
ofan í sig, þegar á herti í vetur.
þannig að það má se.gja, að þeir
Gunnar séu nú hvér, sem annar.
Það er ,ekki óriýtt fyrir verka-
lýðinn, .að; eiga slíka vísinda-
menn að.
HANNES Á HORNINU
(Frh. af 5. síðu.)
um sig „ráð" og komið á sam-
göngubótum og um hvorttveggja
hefir staðið styrr mikill. Nú vildi
ég skjóta því til eirihvers lista-
mannsins, að gera mynd af Jónasi,
í „ástríðuskapi,“ eða eins og hann
er, þegar hann skrifar um skáld-
skap og. listir. Mér fyndist ekki
ótilhlýðilegt, að hann dragi gær-
una á eftir sér ög æki þar á í-
haldinu, eða menntamálaráði.“
„MYND ÞESSI myndi óefað
lengja líf Jónasar og hjálpa til
skilnings á afturgöngum yfirleitt.
Þjóðin þarfnast einmitt skilning á
afturgönguhugmyndinni, og ekki
sízt því afþrigði, að menn ganga
aftur í lifanda-lífi. Með svona
mynd væri lagður grunnur að
því, að jafnrétti komist á með
Þorgeirsþola og þeim, sem vilja
við hann keppa.“
Heimilisblaðið Vikan,
sem kom út í fyrradag, flytur
m. a. þetta efni: Skáldið á Skriðu-
klaustri, Fyrir veitta læknishjálp,
smásaga eftir Henri Duvemois o.
m. fl.