Alþýðublaðið - 08.05.1942, Blaðsíða 6

Leikflokkur Hafnarfjarðar:
Æfintýri á gðngnfor
f'
verður sýnt í G.-T.-húsinu í kvöld kl. 8V2
Sýningin verður ekki endurtekin.
í/
Aðgöngumiðar hjá Jóni Matthiesen frá kl. 1—4.
Sími 9102.
Tilkynning
Tý*p:
Frá og með deginum í dag ef loftvarnabyrgið
í kjallara Oddfellowhússins lagt niður.
í stað þess koma byrgi í kjöllurmn húsanna
1
nr. 10, 10 A, 10 B og 10 C við Tjarnargötu.
Reykjavík, 8. maí 1942'
\ LOFTVARNANEFND
Reynslan af gerðardóminum.
ALPYÐUBLAÐIÐ
1S-
lenska sjómenn i Fieetwood
------♦..
Siysfarir íslenzkra sjómanna þar eru
að verða alvarlegt áhyggjuefúi.
C JÓMENN hafa átt uppá- j um séu viðskipti í búðtim í Eng-
^ stunguna að bvi, að landi ekki hagkvæm, margt eins
Frh. af 4. síðu.
En það er engu síður ástæða
til nú, að ræða þá hlið málsins,
hvort kaupgjaldsákvæði gerðar-
dómslaganna séu yfirleitt fram-
kvæmanleg, meðan gróðamögu-
leikar atvinurekendanna eru
jafnmiklar og nú og eftirspurn
eftir vinnu launþeganna jafn
gífurlég. Dómur reynslunnar
nm þetta éfni er nú, eftir 4 mán-
uði, þegar farinn að segja til sín,
svo ekki verður um villzt, ef
mexrn hafa opin augun og vilja
virða staðreyndir einhvers.
Ég skal geta þess, að hagfræð-
inganefnd, sem Þorsteinn Þor-
steinsson hagstofustjóri og Ól-
afur Björnsson hagfræðingur
áttu sæti í ásamt undirrituðum,
og skipuð var til að láta í té
umsögn um skyldusparnað, seg-
ir m. a. þar sem ræðir um höml-
ur gegn kauphækkunum:
í .......Sem kunnugt er, er nú
víða skortur á vinnuafli, svo
hætt er við, að auk launþeg-
anna myndu einnig atvinnu-
rekendur sjá sér hag í að fara
í ^ringum álíka löggjöf, t. d.
með því að bjóða kauphækk-
anir í öðru formi, svo sem
með því að gefa starfsfólkinu
ríflegar jólagjafir, afmælis-
gjafir o. s. frv. Bann gegn
kauplækkunum er því aðeins
líklegt til þess að ná tilgangi
sínum, að jafnframt því séu
gerðar aðrar öflugar dýrtíðar
ráðstafanir.“
Þetta er ritað um síðustu ára-
mót. Var þá almælt að fjöldi
verzlana og fyrirtækja hefði
gefið starfsfólki sínu mjög ríf-
legar jólagjafir, sem jafngilt
hefðu verulegum grunnkaups-
hækkunum. Myndu fyrirtækin
hika við að gefa starfsfólkinu
gjafir, ef þau sæju fram á það,
að það væri nauðsynl. til þess að
geta haldið áfram rekstrinum?
Og myndi gerðardómurinn
nokkru sinni frétta um slíkar
dulbúnar grunnkaupshækkan-
ir? Auk þess eru hundrað aðrar
léiðir til þess að fara í kring um
kaupgjaldsákvæði gerðardóms-
laganna. og bókstaflega engin
leið fyrir gerðardóminn að kom-
ast að slíkum brotum, nema með
því að vera með nefið niðri í
'hvers .konar atvinnurekstri og
beita með hörku sektarákvæð-
um gerðardómslaganna.
Það var því þegar í upphafi
fyrirsjáanlegt, að kaupgjalds-
ákvæði laganna myndu að
mestu verða tómt pappársgagn,
nema á eftir kæmu þvingunar-
ráðstafanir til þess að tryggja
framkvæmd þeirra, þvingunar-
ráðstafanir, sem aðeins eru
hugsanlegar í einræðislöndum,
eða eru að minnsta kosti stórt
spor í áttina til fullkomins ein-
xæðis.
Reynslan hefir þegar sýnt að
þetta eru ekki neinar hrakspár,
gerðardómslögin hafa skapað
fullkomið öngþveiti í kaup-
gjaldsmálunum, „skorturinn á
vinnuafli“, sem svo er kallaður,
gerir nú alls staðar vart við sig,
svo formælendur gerðardóms-
laganna lýsa því yfir hver eftir
annan að fullkominn þjóðarvoði
Vofi yfir.
Það er því að eins um tvennt
að veljá sem stendur: Að af-
nema kaupgjaldsákvæði gerðar-
dómslaganna, eða setja ný miklu
róttækari þvingunarl., t. d. um
vinnuskyldu. Það er þetta, sem
fylgismenn gerðardómslaganna
eru nú farnir að sjá fram á, en
þeir virðast enn ekki vera búnir
að gera upp við sig hvor leiðin
skuli farin.
Ég mun í annarri grein ræða ‘
nánar ,um kaupgjaldsákvæði
gerðardómslaganna og fram-
kvæmd þeirra.
Flensborgarskólamim
í Hafnarfirði hefir nýlega verið
sagt upp. Nemendur voru 126 í
vetur og luku 34 brottfararprófi.
í heimavistinni voru 22 nemendur.
komið yrði upp sjómanna-
stofu í Fleetwood, svo að þeir
gætu snúið sér þangað, þegar
þeir stíga á land. Fiskifélag
Islnds hefir veitt tvö þúsund
krónur til slíkrar sjómanna-
stofu, ef stofnuð yrði, en eng-
inn hefir haft forystu fyrir
þessu nauðsynjamáli eða
hrint því í framkvæmd. Þá
hefir líka verið stungið upp
á því, að hafður yrði sérstak-
ur erindreki fyrir sjómenn í
þessari borg, en í því hefir
heldur ekkert verið gert.
Er það mikill skaði, að þessu
máli skuli ekki vera fylgt eftir,
því að fréttirnar, sem stöðugt
eru að berast um. slysfarir og
hvarf íslenzkra sjómanna í
þessari erlendu hafnarborg,
sýna. að þess er virkilega þörf,
að þeifn sé skapað heimili þar,
svo að þeir hafi einhvers stað-
ar höfði sínu að að halla.
Það. hlýtur að vera orðið
mikið áhyggjuefni fyrir. okkur
Islendinga, hversu margir ís-
Ienzkir sjómenn farast í erlend-
um höfnum. í fyrra hurfu 4 .ís7
lenzkir sjómenn í enskri höfn
og það sem af er þessu ári hafa
þrír sjómenn látið lífið þannig.
Aðalástæðan fyrir þessum
slysum er talin vera myrkvun
sú, sem er alls staðar erlendís,
að minnsta kosti í hafnarborg-
unijim, eh auk þess eru hætt-
urnar þar svo að segja við hvert
fótmál.,
Ymsar sögur hafa gengið um
þessi slys og hafa borizt fregn-
ir af því, að íslenzkir sjómenn
fari ekki nógu varlega, þegar
þeir eru erlendis. Þá hel'ir og
verið á það bent, að aðstaða
sjómannanna þegar út kemur
sé mjög slæm. Þegar þeir knma
í land hafa þeir ekkert að snúa
sér, nema þá í hafnarknæpurn-
og þar eru freistingarnar ög
misjafn sauður í mörgu fé.
Sjómannablaðið Víkingur,
sem nýlega er kömið út, gerir
þetta mál að umtalsefni. Þykir
Alþýðublaðinu hlýða að birta
smákafla úr greininni, svo að
lesendur þess sjái hvernig sjó-
menn líta á þetta mál. Sjó-
mannablaðið Víkingur segir:
„Styrjaldartímar breyta flest
um viðhorfum og athöfnum
manna .Þá viðhafa menn oft til
orðs og æðis það, sem þeir
myndu ekki gera á öryggis- og
jafnvægistímum. Menn hafa þá
oft peninga fram yfir þarfir, og
örvar það til ýmissa athafa,
sem ekki eru skoðaðar niður í
kjölinn, áður en þær eru fram-
kvæmdar. — Kemur það meðal
annars fram í peningaúttektum
manna á skipunum, sem al-
mennt munu vera frá 25—100
£ í söluferð, á mann. —Úttekt
hvers togara nú til skipverja,
kemst í námunda við meðal ís-
fiskssöluverð þeirra fyrir stríð.
. Nú er talið, að í mörgum tilfell-
dyrt og her heima, og úrval sízt
meira. Hvað er þá unnið við að
verzla þar, þegar vafasamur
hagnaður er á því? Ég held, að
það sé frekar af gömlum vana
en af hagsýniskennd. Fyrir
stríðið fengu menn 2—5 £ á
mánuði í Englandsferð. Fyrir
þetta var keypt meðan það ent-
ist. Nú fá menn 10—20-falda þá
upphæð, og kaupa þarft og ó-
þarft fyrir hana líka.“
„Því er haldið fram; að sjó-
mennirnir séu „votir“ í erlend-
um höfnum. Því ber ekki að
neita, að þeir eru almennt ekki
templarar. Ég hygg, að þeir séu
ekki „votari“ en landsmenn.
Þeir verða að sætta sig við
skemmri tíma en aðrir, þess
vegná her meira á þeim. Hver
láir sjómanni, þó hann skoli sig
niður eftir milliferð, eins og
þær gerast nú, upp og niður?
Það er annað mál, að nú eru
viðsjártímar. Allt er myrkvað
utanhúss í ófriðarlöndunum,
hvergi skíma, dimma' og drungi
yfir öllu. — Það, sem var öllum
fært.á friðartímum, um bæi og
„dokkur“, getur nú valdið ald-
urtila og hefir valdið of mörg-
um slysum, sem af er. Vegna
breyttra aðstæðná hefir slysa-
hættan.stóraukizt í landi, þar er
á sína vísu kafbátahætta, sem
/
fer vaxandi, aðferðin sú sama
og á sjónum, þeir, sem dragast
aftur úr, verða fyrir árás, eins
hinir, sem álitlegir eru til fjár.
Dæmin eru þegar mörg, að
menn hafa verið slegnir niður
og rændir öllu fémætu, stund-
um tugum punda, eftir því, hve
mikið þeir höfðu á sér. Þessar
og þvílíkar athafnir fara í vöxt,
að sögn sjómanna. Þessi rán eru
framkvæmd utan húss og inn-
an. Gáleysi sjómannanna gétur
örvað til þessara athafna, 'þar
sem þeir á knæpunum eru
stundum með á sér tugi punda,
laust í vösunum, eins og gömul
spil eða bréfarusl. Þar sjá mis-
yndismennirnir, sem eiga ef til
vill ekki eins mörg penny (ca.
11 aurar) og landinn á af pund-
um, að þar sé tækifæri til þess
að skipta á efnum, þó það verði
ekki gert eftir venjulegum við-
skiptareglum. Svo er setið fyrir
mönnum í skúmaskotum, eða
boðið heim og skiptin fara fram
samkvæmt áætlun. Fýrir þessu
verða einstaklingar aðallega,
sem 1 eru á ferð, og ölvaðir
menn. Það er á valdi sjómann-
anna sjálfra, hvort þessu farg-
ani verði afstýrt. Meðan þeir
gefa tilefni, verða þeir fyrir á-
framhaldandi árásum. Taki þeir
upp varkárni, t. d. í fjármálum
á vafasömum stöðum, í samráði
við skipstjóra, að menn megi
ekki fara frá og til skips færri
en tveir eða þrír saman, hversu
stór hópurinn er, að hann ekki
tvístrist meðan landgangah er
Ieyfð.“
Föstudagur 8. maí T&42.
I
filæsileg afhoma
Sanpfelags verka
manna i Akorejrri
Verzlunarveltan óx stór-
kostlega á árinu.
AÐALFUNDUR Kaupfélags
Verkamanna Akureyri var
haldinn 26. f. m. Hagur félags-
ins stendur nú með meiri
blóma en nokkru sinni fyr. Vöru
sala í búðum félagsins hafði
vaxið s. 1. ár Um fuU 46% frá
því árinu áður og 101% frá því
er var 1939. Ber í sambandi við
þetta að líta á það, að félagið
verzlar eingöngu með erlendan
varning — mest nauðsynjavör-
ur og hleypir því ekki hin mikla
hækkun innlendra afurða um-
setningunni upp eins og hjá svo
mörgum öðrum kaupfélögum.
Er því hér um mikið aukna um
setningu að ræða fram yfir al-
menna verðhækkun varanna.
Félagsmönnum fjölgaði á árinu.
Lækkun skulda viðskipta-
manna félagsins — skulda, sem
myndazt hafa undanfarin at-
vinnuleysis- og kreppuár —
nam um 45% af því, sem þær
voru í ársbyrjun. Ástæður fé-
lagsins út á við bötnuðu um
35%. Inneignir félagsmanna í
innlánsdeild og stofnsjóði höfðu
hækkað mikið. Eru þær, ásamt
fé í eiginsjóðum félagsins nú
full 68% af rekstrarfé félags-
ins.
Samþykkt var að greiða 10%
uppbót á ágóðaskyld viðskipti
félagsmanna, en áður var búið
að greiða 5% gegn staðgreiðslu
og uppgjöri mánaðarreikninga.
Raunverulega fá því félags-
menn 15% uppbót á öllum við-
skiptum sínum við félagið, en
vöruverð þess hefir verið
nokkru lægra en leyfilegt hef-
ir verið samkvæmt gildandi
verðlagsákvæðum. Viðskiptin
við félagið hafa því verið og
eru mjög hagkvæm.
Félagið hefir nú í undirbún-
ingi framkvæmdir til aukning-
ar og tryggingar verzlunar-
rekstrinum, og það sem af er
þessu ári, hefir viðskiptavelt-
an verið allt að helmingi meiri
en á sama tíma s. 1. ár.
Hafr.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Frh. af 4. síðu.
að til sátta dró milli mjög and-
stæðra flokka um lausn slíks höf-
uðmáls. Það mun heldur enginn
hugsandi maður ininan þessara
tveggja flokka hneykslast á því
nú, að samkomulag verði um lausn
kjördæmamálsins, heldur líta á
það sem sjálfsagðan og óhjá-
kvæmilegan hlut.“
Sjálfsagt er þetta rétt, að því
er snertir yfirgnæfandi meiri-
hluta Sjálfstæðismanna. En
hvað hefir þá dvalið ákvörðun
Sjálfstæðisflokksins svo lengi í
kjördæmamálinu? Það skyldi
þó aldrei vera, að einhver inn-
an flokksforystunnar sjálfrar
hafi ekki alveg litið á það, sem
„sjálfsagðan og óhjákvæmileg-
an hlut“ að fara úr stjórnar-
samvinnunni við Framsókn til
þess að taka höndum saman við
Álþýðuflokkinn um „réttlætis-
málið“? T. d. sjálfur eftirmaður
Jóns Þorlákssonar?