Alþýðublaðið - 13.05.1942, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagxir ia. maí 1&42*
fUþijðttbloðift
Út^efandl: Alþýðuflokknrinn
Bttstjéri: Stefán Pjetursson
Bltstjóro og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjómar: 4901 og
4902
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906
Terð 1 lausasölu 25 aura.
AlþýSaprentsmiðjan h. t.
Frávísunar*
tillagan.
! ^ i
ALMENNINGUIl hefir nú
fengið að sjá dagskrártil-
lögu þá um frávísun kjördæma-
skipunarfrumvarpsins, er Fram
sóknarflokkurinn ætlar að bera
fram við aðra umræðu þess x
neðri deild og gera að fráfarar-
atriði fyrir ráðherra sína, ef
felld verður. 3VIá gera ráð fyrir
að hún komi til atkvæðagreiðslu
í kvöld eða á föstudaginn.
Frávísunartillagan, sem er
samin í Tímastíl og af álíka
heilindum og fiest það, er þar
birtist, er orðuð þannig:
)rMeð því að með frumvarpi
þessu er stofnað til vanhugsaðr-
ar, óundirbúinnar og ófullnægj-
andi breytingar á stjórnskipun
ríkisins og þjóðinni þannig
hrundið út í tvennar alþingis-
kosningar, með stuttu rtiillibili,
um viðkvaemt deilumál, á hin-
um mesta háska- og alvörutím-
um, þegar brýn nauðsyn er á
einingu og samstarfi, telur
deildin rétt, að hafizt verði
handa um ítarlegan undirbún-
ing vandaðrar endurskoðunar á
stjómskipun ríkisins, sem leiða
megi til varanlegrar stjórnar-
skrár, er fullnægi óskum þjóð-
arinnar um fullvalda lýðveldi,
á traustum lýðræðis- og þing-
ræðisgrúndvelli og tekur því
fyrir næsta mál á dagskrá.“
Svo mörg eru þau orð, og
skul.il hér' raú athuguð stutt-
lega nokkur þeirra:
„Vanhugsuð . . breyting. á
stjórnskipun ríkisins“, segir í
frávísunartillögunni. En hve-
nær myndi það ekki vera „van-
hugsað“ frá sjónarmiði Fram
soknarflokksins, að gera þá
breyíingu á stjórnarskránni,
sem veitti öðrum flokkum jafn-
rétti til áhrifa á þing og stjórn
við hann og gerði þannig enda
á misréttinu, sem Framsóknar-
valdið hefir hyggzt á?
„Tvennar alþingiskosningar
. . um viðkvæmt deilumál á
hinum mestu háska- og alvöru-
tímum“. En skar ekki miðstjórn
Framsóknarflokksins sjálf úr
um það með samþykkt sinni
í vetur, að sjálfsagt væri, að
láta alþingiskosningar fara fi-am
í vor, „á hinum mestu háska-
og ajvörutímum“? Ekki geta
það, eftir því að dæma, verið
kosningar eða deilur út af fyrir
sig, sem svo saknæmar eru frá
sjónarmiði Framsóknarflokks-
ins ' Ne'i, það má deila um allt og
kjósa um allt — nema um kj'
dæmamálið! Hið rangfengna
Framsókrxarvald má vitanlega
SÉRA JAKOB JÓNSSON
oastofur hér og
Nu er tekið að ræða um
stofnun sjómannastofu í
Fleetwood á Englandi, og sem
betur fer sýnist mönnum vera
alvara í því að hefjast handa
um framkvæmdir málsins. Á
Einar Magnússon menntaskóla-
kennari þakkir skildar fyrir að
hafa vakið máls á þessu að nýju
til. Annars er hugmyndin um
stofnun sjómannastofu erlendis
og innan lands alls ekki ný.
JÞetta er ein þeirra hugmynda,
sem aft hefir veri rædd áður, en
ekki leitt til mikilla fram-
kvæmda af ýmsum ástæðum. Al-
menningur hefir ekki haft skiln-
ing á majinu, sennjlega mikið
sökum ókurmugleika. Þeir, sem
þó langaði mikið til bess að gera
eitthvað, höfðu hins vegar eng-
an fjárhagslegan stuðning vísan.
Eins og kunnugt er, hafa flest
lönd Norðurálfunnar sjómanna-
stofur fyrir menn sína í erlend-
um liafnarborgum. Forstaða
þeirra er í liöndum kirkjunnar,
en allur almenningur styrkir
þær með fjárframlögum. T. d.
veit ég', að það er venja á hin-
mn stóru farþegaskipum, er
sigla yfir Atlantshafið, að sam-
skot fari fram í þessu skyni. Á-
stæðurnar til þess, að prestum
hefir verið falin forstaða sjó-
mannastofanna, eru fleiri en
ein. í fyrsta lagi hefir áhuginn
á slíkri starfsemi verið virkari
þar sem kristin trú og mannúð-
artilfinning hefir hvatt menn til
dáða. í öðru lag hefir reyndin
orðið sú, svo sem eðlilegt e.r, að
ekki var aðeins þörf á mat og
drykk, hvíld og næði til bréfa-
skrifta, heldur og andlegri að-
hlynningu og sálgæzlu. Guðs-
þjónustur á móðurmálinu í
framandi landi snerta viðkvæma
strengi í hjörtum margra sjó-
manna, og áhrifin frá sjómanna-
trúboðinu hafa gert margan
manminn styiikari gagnvalrt
þeim' freistingum, sem fyrir þá
eru lagðar í hafnarhverfum
stórborgaxma. Auk þess munu
slíkar stöðvar andlegrar starf-
semi reynast drjúgur þáttur til
eflingar þjóðrækinni samvinnu
meðal þeirra landa, sem búsettir
eru í erlendum borgum.
Eins og vænta mátti, fengu
ýmsir kirkjulega sinnaðir menn
hér á landi áhuga fyrir þeirri
hreyfingu, sem hefir látið svo
mikið gott af sér leiða í ná-
grannalöndunum. Ungur prent-
ari, Jóhannes Sigurðsson að
nafni, kyrmti sér málið rækilega,
og var hontmi boðið að flytja er-
indi um það á prestastefnu. Fyr-
irlestur hans var síðan birtur í
Prestafélagsritinu. Er mér
kunnugt um, að sú hugsjón, sem
vakti fyrir mönnum þá, var
harla víðtfek. Menn dreymdi
fyrst og fremst um sjómanna-
stofur hér innan lands, og síðan
um áð færa út kvíarnar til ann-
arra landa. Jóhannes Sigurðsson
lagði grundvöllinn undir þessa
starfsemi; trú hans knúði hann
til þess að fórna kröftum sínum
fyrir þetta mál. f stjórn sjó-
mannastofunnar í Heykjavík
voru meðal annarra Jón biskup
Helgason og tveir af prestum
borgarinnar, séra Bjarni og séra
Árni. Það sýndi, að forystu-
menn málsins vildu halda því á
kirkjulegum grundvelli, og að
prestarnir voru fúsir til sam-
vinnu. Þessi sjómannastofa
lagðist niður í 1—2 ár„ með-
fram vegna þess, að Jóhannes
fluttist norður til Akureyrar.
Síðan tók annar maður við for-
stöðunni og sjómannastofan
starfaði síðan í þröngurn húsa-
kynnum nærri höfninni, unz
hrezka heimsveldið lét sér sæma
að svipta hana því húsrúmi sem
hún hafði til afnota. — Nú sem
stendur er engin sjómannastofa
starfandi í mesta hafnarbæ
landsins. Á Siglufirði halda
templarar uppi sjómannastofu,
og er sóknarpresturirm þar ei'nn
af aðalforgöngurnönnunum. í
Vestrnannaeyjum mun K. F. U.
M., sóknai'presturinn og ýmsir
áhugamenn hafa stofnað og
1 stutt að sjómannastofu. Á ísa-
ekki skerða!
„Þegar brýn nauðsyn er á
einingu og samstarfi“. Jú, Fram
sóknarflokkurinn bauð upp á
„einingu og samstarf“ urn svo-
kallaða stríðsstj órn og áfram-
haldandi kosningafrestun, þeg-
ar hann sá, að hverju fór í
kjördæmamálinu. En hvar var
viljinn til „einingar og sam-
starfs“ í vetur, þegar þjóðstjórn
in var rofin með útgáfu kúgun-
arlaganna gegn launastéttun-
um?
, „Vönduð endurskoðun á
síjórnskipun ríkisins . . er full-
nægi óskum þjóðarinnar urn
fúllvalda lýðveldi“. Það er ekki
minnzt á leiðréttingu ranglætis-
ins, sem yfirgnæfandi meiri-
hluti allra kjósenda verður að
sætta sig við! Nei, ;þá vill Fram-
sóknarflokkurinn heldur enga
lausn ísjálfstæðismálsins og ekk-
ert „fullvalda lýðveldi“, ef því
á að vera samfara jafnrétti kjós-
j endanna og flokkanna. Þess-
vegna greiddi hann atkvæði á
móti því í stjórnarskrárnefnd,
að sjálfstæðismálið og kjör-
dæmamálið yrði afgreidd sam-
tímis á þessu þingi, þegar upp
á því var stúngið!
„Fullvalda lýðveldi á
traustum lýðræðis- og þingræð-
isgrundvelli.“ Jú, það situr á
Framsóknarflokknum, að tala
um „traustan lýðræöis- óg þing-
ræðisgrundvöll“! Flokknum,
sem heimtaði og knúði fram í
vetur .útgáfu bráðabirgðalag-
anna gegn launastéttunum,
þvert ofan í yi'irlýstan þingvilja
aðeins tæpum tveimur mánuð-
um áður!
Hér hafa 'menn frávísunar-
tillögu Framsóknarflokksins í
kjördæroamálinu, skoðaða laus-
lega niður í kjölinn. Það fer
sannarlega ekki illa á því, að
ráðhex-rar Framsóknarflokksins
standi og falii með slíku plaggi!
firði hefir Hjálpræðisherinn
haldið uppi sjómannaheimili í
mörg ár. Vera má, að vísir til
sjómannastarfsemi sé víðar á
landinu, þó að mér sé ekki
kunnugt um.
Þetta sýnir, að málið hefir
ekki legið algerlega niðri, þó að
engum dyljist, að betur þyrfti
að taka á. Ennfremur bendir
þetta til þess, að þjónustan sjálf
verði helzt innt af liendi af þeiru
sem starfa af triúaráhuga og
hafa tileinkað sér mannúðartil-
finningu kristindómsins. Ekki
aðeins kærleiksheimspeki, sem
viðurkennir í orði gildi mann-
úðarinnar, heldur þá tilfinningu
sem finnur bróður í sérhverjum
manni. Það er misskilningur, að
í þessum efnum vinni peningar
og skipulag allt. í mínum aug-
um er enginn vafi á því, að ef
þjóðin hefði ekki á undanförn-
um árum látið um' of leiðast
af áróðri gegn kirkjunni, hefði
öllum slíkum mannúðarmálxxm
verið mun lengra komið. Auk
þess sem áróðurinn hefir svipt
kirkjuna samvinnu og stuðni xgi
margra nýtra matina, hefir
hann orðið þess valdandi, aö»
kirkjunnar menn hafa orðið að
eyðat kröftum sínum til þess affi
verjast og til þess að varðveita
fengna starfsmöguleika, í sta6
þess að færa út kvíarnar, og
hafa fasta þjónustu meðal ís-
lendinga í öðrum löndum.
Kirkjum annarra landa hefir
gefizt þess kostur að senda
presta til þeirra þjóðbræðra, er
heima áttu erlendis. Hér hefir
verið þagað við uppástungum
um að gæta þessarrar skyldu
gagnvart Vestur-íslendingum
og löndum í Kaupmannahöfn,
hvað þá gagnvart ísl. sjómönn-
um í erlentíum hafnarborgutru
Nú ætti að taka þessa hugmynd
upp aftur í sambandi við sjó-
mannastofur í Englandi.
Einhver kann nú að segja, aS
það sé óþarfi að vera að tala
um guðrækilegt starf í sam-
bandi við sjómannastofur. Sjó-
menn séu og verði drabbarar,
sem hlakki mest til að drekka,
þegar þeir komi á land, og sétt
allra manna kærulausastir s
siðférðismálum. Ég held, aS
þessar raddir séu ósanngjarnar
í fylista máta. Ég er alinn upp í
sjávarþorpi og hefi í nokkur
ár verið prestur þar sem allur
þorri manna lifði af sjósókn.
Og niðm-staða mín af viðkynn-
ingu við sjómennina er sú, að>
fáar stéttir manna eigi meira.
I Frh. á 6. síðu.
TÍMINN virðist nú vera bú-
inn að koma sér niður á
það, hvað hann eigi að segja við
bændixr til þess að æsa þá upp
á móti kjördæmabreytingunni.
Hann treystir sér ekki til að
telja þeim trú um, að í breyting-
unni, sem ráðgerð er í frumvarpi
Alþýðuflokksins, sé á einn eða
annan hátt á rétt þeirra gengið.
Það væri allt of gegnsæ blekk-
ing. Þess vegna segir hann
þeim, að sú breyting sé bara
byrjun; á eftir eigi að ræna þá
réttindum þeirra! Tvisvar eða
þrisvar er þessi þvættingur bú-
inn að koma í tveimur síðustu
blöðum Tímans. Orðrétt hljóð-
ar hann þannig:
„Hin fyrirhugaða breyting er
aðeins áfangi að því marki, að ger-
breyta allri kjördæmaskipuninni.
Með henni á að tryggia bæja-
flokkunum, atí þeir geti komið
fram gerbreytingu á kjördæma-
skipuninni, þegar þeim þóknast.
Litlir minmihlutar í sex dreifbýlis-
kjördæmiim eiga að tryggja þeim
valdið til að vinaxa það óhæfuverk.
„Hlutfallsþi'.gniennirnir“ sex eiga
að draga lokur frá dyrum dreif-
býlisins og leyfa ofbeldismönnum
að íara ránshöndum um réttindi
þess.“
Það er sterk. trú eðá hitt þó
heldur, á grundvallarhugsjón
og kröfu lýðræðisins — jafn-
réttinu — sem kemur fram í
slíkum aðdróttunum að þeim,
sern vilja gera alla kjósendur í
landinu jafn réttháa til áhrifa
á þing og stjórn landsins!
Nýtt dagblað var að kveðja í
gær. í dag tekur Þjóðviljinis;
aftur við af því. Af því tilefnl
flutti blaðið í gær hjartnæman,
skáletraðan skilnaðarleiðara,
þar sem meðal annars var
þannig að orði komizt um hlut-
verk þess og afrek á þeim títt
mánuðum, sem það hefir komið
út:
„Nýtt dagblað hefir þá 10 mán-
uði, sem það hefir komið út, haft
mikið^ verk að vinna. Það hefir
fallið í þess skaut, að skýra fyrir
íslenzlcu þjóðinni mestu straum-
hvörf, sem orðið hafa nokkum
tíma í sögu heimsins, umhverfingu
gömlu heimsvaldastyrjaldarinnar
1939—-41 í stórfengasta frelsistríð
mannkynsins gegn kúgunaröflum
heimsins.“
Eins og kunnugt er, fór þessi
dularfulla „umhverfing“ styrj-
aldarinnar, samkvæmt skýring-
um Nýs dagblaðs, fram kl. 22
mínútur gengin í 6 að rnorgni
22. júní 1941. Þá réðist nefni-
lega Hitler á Stalin. En áður
höfðu þeir verið vinir og haft
með sér samning, sem tryggði
Hitler svo og svo mikið af olíu
og öðrum hráefnum til hernað-
arins\ móti Bretum og banda-
mönnum þeirra. Öllnm 1
ingi hefir þó hi'- .1 :: v::> t
erfitt að skilj ixven: • •. p, i> it
breyti strfí’unu í f - 'I--.i.,.)1,riðf
þótt vinunu: P.it’ . og Stalin,
lenti sainan, haii það ekki frá
upphafi verið frelsisstríð af
hálfu þeirra, sem alltaf voru á
móti Hitler cg aldrei gerðu vin-
áttusamning við hann.