Alþýðublaðið - 14.05.1942, Page 4

hU>YOU1íAI>IÐ
Fimmtttdagur 14. mai 1942.
Ctf«t£&di; AIM’ðnftokJrai'iBii
BMBt|6rt: Stefáa Pjetnpssoo
Rltsijóm og afgreiöste i Ai
þýöuhúsinu við Rverfisgöiu
Símar ritstjómar; 4901 og
4902
Slmar algreiösiu; 4900 att
4906
Verö i tausasöh: 25 aura.
AlþjðiQirentsmfitþa h. I.
AfgrelGsla skatta-
nálaRaa. ,
SKATTAFRUMVÖRPIN
hafa nú loksins verið af-
greidd á Alþingi. Kemur það
sér mjög illa fyrir skatta- og nið
urjöfnunarnefndir að hafa orð-
ið að bíða svo lengi eftir þeim.
Ríkisstjórnin lagði frumvörpin
ekki fyrir þingið fyrr en liðið
var hátt á annan mánuð. Frum-
vörpin tóku mjög litlum breyt-
ingum í þinginu, þar sem stjórn
arliðið allt hafði verið hand-
járnað. Skýrir Tíminn frá því
mjög hróðugur á þriðjudaginn
hversu Sjálfstæðisflokkurinn
hafi verið keyptur til þess að
fylgja stefnu Framsóknarflokks-
ins í skattamálunum með kosn-
ingarfrestuninni í Reykjavík, en
til þess að tryggja það að Sjálf-
stæðisflokkurinn svikist ekki
um að greiða hið tilskilda verð
fyrir kosningarfrestunina hafi
Frainsóknarflokkurinn látið
„ráðherra Sjáiistæðisflokksins
lofa skriflega að fylgja sam-
komulaginu í skattaxnálunum'1
eins og Tíminn orðar það.
Það er þannig játað af Tíman-
um að kosningafrestunin í
Reykjavík hafi ekki verið neitt
réttlætismál, heldur hafi hún
verið heppileg verzlunarvara,
sem nota mætti til þess að
skuldbinda þingmenn Sjálf-
stæðisfl. til þess að fylgja í einu
og öllu samkomulagi þeirra
Eysteins og Ólafs Thors í skatta
málurmm. Enda kom það í Ijós
að allar breytingatillögur Al-
þýðufiokksins voru stráfelldar
af hinu handjámaða liði.
Hvernig svo sem þingmönn-
um Sjálfstæðisflokksins kann
að hafa líkað þessi samningur,
þá má telja víst, að Ólafur
Thors hafi með glöðu geði sett
nafn sitt fyrir hönd flokksins
undir fyrrgreinda skuldbind-
ingu. Hann gat aldrei hafa bú-
izt við hagsíæðari skattaiögum
fyrir Kveldúlf, eftir að þetta
stórgróðafyrirtæki, hafði í fyrra
fengið — með samningum við
Framsókn — ívilnanir á skött-
um og útsvörum, sem skiftu
milljónum króna.
Alþýðubl hefir áður rakið
efni skattalaganna og bent á
helztu ókosti þeirra og skulu nú
a'öeins rifjuð upp nokkur atriði;
Tíminn hælir Framsóknar-
i ikknurn mjög fyrir það hve
skattstiginn á hæstu telcjum
fir 200 þús. kr.) sé hár, þar
sem tekin eru 90% af skaít-
skyldum tekjum yfir þessu
marki. En mesti ljóminn fer
af þessum háa skattstiga, þegar
það er aðgætt að alls engin út-
svör má leggja á þann hluta
HANNIBAL VALDIMARSSON:
t?ingið og þjóðin.
LiÝÐRÆÐIÐ á íslanði
á að byggjast á því, að
allir kjósendur landsins haf.i
jafna afstöðu til að hafa áhrif
á afgreiðslu mála og lagasetn-
ingu á Alþingi.
Vegna þess, hve núverandi
kjördæmaskipun er orðin gömul
og vegna þess ílutnings fólks,
sem sífellt hefir átt sér stað úr
sveitunum í kaupstaðina sein-
ustu áratugina, er ranglæti kom-
ið í stað réttlætis í kjördæma-
skipun landsins. Einstakir flokk-
ar hafa þar sérréttindi, en
aðrir flokkar eru stórlega af-
skiptir.
Við seinustu alþingiskosning-
ar, sem fram fóru 1937, voru
ekki nema 766 atkvæði að bsk!
hverjum þingmanni Framsókn-
arflokksin.s. Hinsvepár voru
rúmlega 1400 atkvæði að baki
hverium þingmanni Sjálfstæðis
f1okk°irn? off rétt við 1400 atkv.
að baki hverjum þingmanni Al-
þýðuflokksins.
Þrtta stórkostleya ranglæti
er líka mjög áberandi, begar
litið er á heildaratkvæðamagn
og þingmannatölu flokkanna
við seinustu kosniiigar.
Sjálfstæðisflokkminn fékk þá
(1937) 24 132 atkvæði, en ekki
nema 17 þingmenn að uppbótar-
þingmönnum meðtöldum. Aftur
fékk Framsóknarfiokkurinn
ekki nema 14 556 atkvæði —
en 19 þingmenn kosna — og Al-
þýðuflokkurinn 11 084 atkvæði
en ekki nema 8 þingmenn alls.
Það má því segja, að Framsókn
hafi fengið rétt sinn tvafaldan,
en Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn ekki nema hálf-
an rétt. Hér er því um fjórfalt
ranglæti að ræða.
Áður en uppbótarsætum var
úthlutað, var niðurstaðan sú, að
á þetta atkvæðamagn hafði
Framsókn 19 kjördæmakosna
þingmenn, Sjálfstæðismenn 12
og Alþýðuflokkurmn 5. — Tak-
ið eftir: Eina 5 þingmenn á rúm
11 þúsund atkvæði, en Fram-
sókn 19 þingmenn á rúm 14 000
atkvæði. Þá voru 2216 kjósend-
ur að baki hverjum kjömum
þrngmanm Alþýðuflokksins,
2011 kjósendur að baki hverj-
um kjördæmakosnum þing-
manni Sjálfstæðisflokksins og
einir 766 að baki hverjum
Framsóknarþingmanni. Þannig
hafa þessar 766 sálir sama vald
á Alþingi eins og ca. 2000 kjós-
endur, sem annaðhvort fylgja
Alþýðuflokknum eða Sjálfstæð-
isflokknum. Má því segja,, að
hver Framsóknarmaður hafi
tvö atkvæði, og er það ekkert
hlálegra en þótt þeim væri
heimilað að rétta upp báðar
hendur við atkvæðagreiðslur á
almennum mannfundum.
Uppbótarsætin 11 draga að
vísu úr sárasta ranglætinu, en
þau ná allt of skammt. Um
þetta segir svo í hagskýrslum
íslands um alþingiskosningarn-
ar 1937;
,,Ef halda hefði átt áfram að
úthluta uppbótarþingsætum,
þangað til fenginn væri sem
mestur jöfnður fyrir alla þing-
flokka, þá hefði orðið að úthluta
27 þingsætum í viðbót, eða alls
38 uppbótarþingsætum, þ. e.
jafnmörgum og þingmenn voru
kosnir í kjördæmunum. Þing-
mannatalan hefði þá orðið 76
alls. Þar af hefði Sjálfstæðis-
flokkurinn haft 32 þingmenn,
Framsóknarflokkurinn 19, Al-
þýðuflokkurinn 15, Kommún-
istaflokkurinn 6 og Bænda-
flokkurinn 4.'1
Hér er ekkert um að villast.
Hagskýrslurnar upplýsa á svo
auðskilinn hátt, sem frekast
verður á kosið, að Alþýðu-
flokkurinn hefði átt að hafa
15 fulltrúa á þingi í stað 8 allt
frá seinustu kosningum, ef hann
hefði notið jafnréttis við Fram-
sóknarflokkinn.
I Þar sem varla getur komið
til mála slík óhemju aukning á
teknanna ,sem er umfram 200
þús. kr. og !n hluti tekna út-
gerðarfélaganna er skattfriáls.
Raunverulegt hámark skatts og
útsvars er því ekki 90 % heldur
60%. Það þýðir t. d. 'að útgerð-
arfélag, sem græðir 5 imlllj.
króna árið 1941, fær að halda
eftir 2 millj. króna. Virðist það
mjóg rausnarlegt, þegar þess
er gætt að togarafélögin fengu
að safna milljónasjóðum af
gróða ársins 1940. Einmití þess
vegna áttu skattarnir á milljóna
gróðanurn að vera hærri núna
en þá.
Alþýðuflokkurinn lagði til að
feld væri niður takmörkunin
á rétti bæjarfélaganna til þess
að leggja á útsvör, en það jafn-
gildir auðvitað því að skattstíg-
inn væri hækkaður. Það er því
hin mesta blekking, þegar Skúli
Guðmundsson segir í Tímanum
að þingmenn Alþýðufiokksins
hafi ekki flutt nein tillögu um
hækkun skattstigans á þessu
þingi. Hver heilvita maðúr sér
að það er ekki nóg að hækka
skattstigann, ef svo og svo mikið
af tekjunum er algerlega und-
anþegið skatti og útsvörum.
Þetta er megingalli nýju
skattalaganna, en auk þess má
nefna að nú er heimilað alls-
konar brask með varasjóðina,
sem bannað var með lögum í
fyrra, að félögin eru beinlínis
hvött til arðsúthlutunar í stað
þess að binöa sem mest í vara-
sjóðunum. Loks skal nefnd hin
ósmekklega gjöf til hlutabréfa-
eigenda í stórgróðafyrirtækjun-
um, þar sem eignaskattur af
slíkum bréfum er stórlækkaður.
Enda þótt ýmislegt gott megi
um hin nýju skattalög segja,
þá sést af framansögðu að á
þeim eru mjög verulegir agn-
úar, sem stafa af því, að sér-
hagsmunir stórútgerðarinnar
hafa verið látnir sitja í fyrir-
rúmi í samningunum um þau,
eins og jafnan í þeim samning-
um ,sem Framsóknarflokkurinn
hefir gert við Ólaf Thors.
tölu þingmanna, verður þetta
mál ekki leyst, nema , með
fækkun á þingsætum Framsókn
ar, þar til jafn margir kjósend-
ur standa að baki hverjum þing-
manni allra þingflökkanna. En
þá reynír á það, hvort menn
kjósa heldur að fylgja réttlæt-
inu að málum, þótt vald þeirra,
á ranglæti byggt, takmarkist
nokkuð. Þá reynir á lýðræðis-
þroskann. — Foringjar Fram-
sóknarflokksins hafa hafið hróp
um árás á rétt fólksins í dreif-
býlinu, en það er rangt með
öllu. Engin árás hefir verið
hafin á rétt sveitakjördæm-
anná, en það eru sérréttindin,
sem eiga að falla fyrir jöfnum
rétti allra kjósenda, hvar sem
þeir búa í landinu, og hvar í
flokki sem þeir standa.
Um þetta ríkjandi ranglæti
kjördæmaskipunarinnar verður
svo ekkí meira rætt að: sinni,
en stuttlega vikið að tveimur
atriðum öðrum:
Árið 1937 var 51,4% allra
kjósendanna konur. Koma
þannig 1057 kvenkjósendxir
móti hverjum 1000 karlkjósend-
um. Það er því sýnt, að konurn-
ar eru í greinilegum meirihluta
í hópi kjósendanna. En samt
sem áður er nú engin kona á
Alþingi. Þetta er ranglæti,
hverju sem um er að kenna.
Nú er að vísu engin þörf á því,
að konur einar séu fulltrúar
fyrix konur, en í þjóðfélaginu
er ýmsum málum þannig farið,
að karlmenn hafa ekki á þeim
fuílan skilning, sHk mál koma
auðvitað mjög fyrir á Alþingl
eins og hvar annars staðar, og
því er það miður farið, að kon-
urnar skuli annaðhvort skorta
þann þjóðmálaáhuga, sem þarf,.
til að brjóta sér þangað braut
hvað sem hver segir, eða láta sér
lynda, að flokksstjórnirnar úti-
loka þær frá setu á Alþingi.
Þá er það hitt atriðið.
Við kosningamar 1937 voru:
alls í kjöri 149 frambjóðendur.
Þar af var 21 bóndi, 9 sjávarút-
vegsmenn, 14 iðnaðarmenn, 14
verkamenn og starfsmenn verka
lýðsfélaga, 24 bankamenn og
verzlunarmenn, 21 blaðamenn.
og embættislausir menntamenn,.
43 embættis- og sýslunarmenn-
og 3, sem stunduðu heimilisstörf
— Allar þessar upplýsingar eru:
teknar samkvæmt hagskýrsl--
unum.
En hver var svo niðurstaða.
kosninganna? Hvemig er nú
þingið skipað fuMtrúum stétt-
anna?
Þangað voru kosnir 9 bænd-
ur og 4 sjávarútvegsmenn, eng-
inn iðnaðarmaður náði kosn-
íngu. Verzlunar- og bankameiin
náðu 7 kosningu, en enginn
verkamaður eða starfsmaður
verkalýðssamtakarma varð £
hópi hinna kjördæmakosnu
þíngmanna. Blaðamenn og em-
bættislausir menntamenn kom-
ust 7 inn í þingið, enginn þeirra
sem heimilisstörfin stur.duðu,
en 22 embættismenn. Þannig
er þá Alþingi íslendinga skip-
að sem stendur. Geta menn nú
sjálfir séð, hvort það muni vera
sanngjarnt og sönn mýnd af
þjóðfélaginu ,sem hér blasir við.
Sjávarútvegsmenn eru 4 á
Frh. á 6. síðu.
RITDEILA Sigurðar Nor-
dals og Jónasar Jónsson-
ar út af listamönnunum og
menntamálaráði heldur áfram.
f langri grein, sem birtist í
Morgunblaðinu í gær, gerir
Sigurður Noröal eftirtölur
Jónasar á öllu því, jafnvel
orðum(’), sem hann þykist
hafa veitt lisíamönnunum, enn
að umtalsefni svo og kröfur
hans til þjónkunar í staðinn
af þeirra hálfu. í grein Sigurð-
ar Nordals segir meðal annars:
,,í þessum málum er aðeins um
tvær stefnur að ræða. Önnur er
lífsskoðun J. J., að listamcinnum
eigi að úthluta ölmusum í því
skyni, að þeir veiti „þeim sterk-
ustu“ ails -konar þjónkun. Hin er
sú, að með því rúmi, sem ríkis-
valdiö skipar nú í þjóðfélagínu
og listimar í þjóðlífinu, með
þeim einstöku erfiðleikum, sem
eru á afkomu íslenzkra lista-
manma vegna smæðar þjóðarinn-
ar, sé það skylda ríkisins að
hlynna að starfsemi þeirra, eftir
getu ríkisíns og verðleikum sjálfra
þeirra. Til þess að meta þá verð-
leika séu kvaddir þeir sem dóm-
bærastir eru og réttsýnastir, Að-
eins með því, að síðari stefnan
sé tekin og viðurkennd, eftirtölu-
laust og miskunnarlaust í senn,
geta listamenm þegið stuðning rík-
isins. A5 öðruni kosti getur fá-
tæktin verið þolanlegri, fjand- -
skapurinn léttbærari en ástin,.
skárra að láta hengja upp verk
sín í svívirðingarskyni en láta
hengja á sig „sjaldiengin heið-
ursmerki," Það eru vitanlega til
ríkí eða þjóðflokkar, sem styrkja
ekki listir og hafa engar orður.
En ég efast um að nokkur þjóð
nema íslendingar, þar sem slíkt
er gert, stantíi á svo lágu stigi,
opinberrar siðmennmgar, að fyrr-
verandi menntamálaráðherra klifi
áksjálfshóli fyrir veitta listastyrki
í blaði sínu eða einn limur orðu-
nefntíar telji heiðursmerki handa
einum frægasta manni þjóðar'
sinnar eftir á sama hátt, — muni
jafnvel ekki, hvor af tveimur-
nefndum hefir veitt það, af því
að hann sjálfur á sæti í báðum.
Það er sorglegt að horfa upp á
j slíkt í landi sem á jafngamla,
j menningu og ísland.“
j Eins og menn sjá gerir Sig-
j urður Nordal hér ráð fyrir -
því, og það sjálfsagt réttilega,
að lisiamönnunum fari líkt og
Árna Pálssyni prófessor, sam--
verkamanni Jónasar í mennta-
málaráði, sem sagðist. hafa ■
orðið að þola bæði hatur Jón- -
asar og ást, og það yrði hann ;
að segja, að ólíkt þungbærari i
hefði ást hans orðið sér!
Jttrtí ■■■ .