Alþýðublaðið - 27.05.1942, Blaðsíða 4
Mgzmmésm.
Miðvilcuéagur 27. maf 1942.
Finnisr lónssons
(UþCjðttbíaðtó
Dtcefanðl; AlþýðoflokkiirlDB
Bttstjóri: stefáa Pjetorssos
Bttstjóm og afgreiðsla i Al-
þýöuhúsinu viS Hverflsgötu
Símar ritstjómar: 4901 og
4902 i
Sfmar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð i lausasölu 25 aura.
AHJiýSuprentsmiðjan h. t.
Hryllilegur
atburður
— 'ii
Hinn hryllilegi at-
BU3S>UR, sem gerðist hér
á •h.vítasunnudaginn, þegar
ameríkskur hermaður skaut
tólf ára dreng til bana,
fcefir slegið meiri óhug á
raenn en nokkuð annað, sem
gerzt hefir í sambúð okkar við
hinn erlenda her hér á landi.
Það er að »vísu ekki í fyrsta
sinn, sem við höfum beðið mann
tjón í þeirri sambúð. Tvisvar
óður hefir það komið fyrir, að
ihermenn einnig úr hinu am-
eríkska setuliði hafa vegið fyrir
okkur menn fyrir harla litlar
sakir, að því er okkur sjálfum
virðist. En það hafa að minnsta
kosti verið fullorðnir menn
enda þótt það sé í sjálfu sér
lítil afsöktm fyrir vopnaða her-
menn, að vega að vopnlausum
mönnum. En nú hefir á hrylli-
legan hátt verið vegið að óvita
bami með þeim hörmulegu af-
leiðingum, sem kunnar eru. Við
getum ekki séð, að slíkur verkn-
aður verði á nokkurn háttvarinn
með skírskottm til heraga. Við
eigum yfirleitt erfitt að skilja,
að nokkur maður með fullu ráði
geti framið svo segilegt ódœðis-
verk.
■Það væri ekki rétt að skella
skuldinni á þessu hryllilega at-
viki á' ameríksku her-
mennina yfirleitt, og það væri
illt verk og hættulegast fyrir
okkur sjálfa að stofna til æsinga
gegn þeim út af því. Það er eng-
in ástæða til að ætla annað, en
að bæði ameríksku herstjómina
hér og ameríksku hermennina
yfirleitt taki það, sem skeð hefir,
jafnsárt og okkur sjálfa og for-
dæmi það á nákvæmlega sama
hátt. En það er oftast nær mis-
jafn sauður í mörgu fé, og þeg-
ar þar að auki er um vopnáð
lið að ræða, er erfitt að fyrir-
hyggja með öllu slík óhappa-
verk. Það rnun einnig vera
reynsla flestra þjóða á þessum
síðustu og verstu tímum.
Að sjálfsögðu gerrnn við þá
kröfu til ameríksku herstjórnar-
innar, að strangasta rannsókn
verði látin fara fram í þessu
máli, eins og 'þegar hefir verið
lofað, og refsað verði fyrir
ódæðisverkið á þann hátt, sem
herlög standa til. Það heimtar
ekki aðeins okkar eigið öryggi,
heldur og álit ameríkska setu-
liðsins sjálfs, sem allt veltur á,
að ekki verði spillt af einstök'
um svörtum sauðum þess, ef
friðsamleg samibúð á að haldast
milli þess og okkar þann tíma,
sem það þarf að vera hér.
Hlntarsjðmem og smðútvegsnenn tð
verðlækkun i stað verðlagsnppbðtar.
...»....
Eina stéttin sem hefir haft lækkandi tekjur s. 1. ár
HLUTARSJÓMENN og smá-
útvegsmenn hafa orðið fyr-
ir því að kaup þeirra hefir verið
lækkað á sama tíma og aðrir
landsmenn hafa fengið fulla
dýrtíðaruppbót og ýmsir tals-
verða grunnkaupshækkun.
Þetta er árangur brezka samn-
ingsins, sem Ólafur Thors var
ánægðastur með.
Þegar samningurinn. gekk í
gildi hinn 6. águst 1M1 lækkaði
verðið á fiski þeim, er smáút-
vegurinn veiðir, mjög verulega
frá því, sem verið hafði á ver-
tíðinni þá um veturinn og vorið.
Eftir því sem tímaritið Ægir
Iskýrir frá var fiskverðið á árinu
1&41 sem hér segir:
Lágmarksv, útflutníaiyrsnefnd
Brezki
samning*
urinn
27, jan. 27. feb. 1. apr.
Þorskur sl. m. haus pr. kg. 37 50 40 35
— - hausaður — — 62 50 43”/«
Ýsa slægð mcð haus — — 46 50 55 35
— — og haustsð — — \ 62 es 433/4
Rauðspretta yfir 250 gr. — t.50 . 1.50 1.20
Þykkvalúra — — — — 1.50 1.50 1.20
Sandkoli — — — — 50 50 35
Útflutningsnefnd hafði aldrei brezka samningnum, sem gekk
sett neitt lágmarksverð á hinar í gildi hinn 6. ágúst s. 1. og
ódýrari fisktegundir, sem mest
eru veiddar af togurum, svo sem
upsa, karfa og steinbít, en þeg-
ar brezki samningurinn var
gerður brá svo við að upsinn,
sem annars hefir alltaf verið
ódýr fiskur, á ibrezkum markaði,
hækkaði upp í sama verð og ýsa,
sem altaf hefir verið þar í háu
verði. Þessi hsekkun á upsanum,
sem eingöngu er veiddur af tog-
urum, stakk mjög í stúf við
lækkunina, sem framkvæmd
var á öllum - fiski bátaútvegs-
ins.
Þessi lækkun er eins og
skýrsla Ægis ber með sér ekki
neitt smáræði. Þorskur var
lækkaður frá síðasta lágmarks-
verði útflutningsnefndar um
15%, ýsa um 36,4% og flatfisk-
ur annar en sandkoli um 20%,
en sandkolinn um 30%. Með
þessari gífurlegu lækkun á
fiskinum sem gerð var með
brezka samningnum var skotið
loku fyrir það að smáútvegs-
menn og hlutarsjómenn gætu
bætt hag simi að tiltölu við aðr-
ar stéttir manna, eins og þá var
komið dýrtíðinni í landinu, og
síðan hefir þetta enn sígið á
ógæfuhlið, því dýrtíðarvísitalan
hefir hækkað úr 57% frá 1. júlí
1941, upp í 83% fram áð ára-
mótum eða um 45%. Á þessum
tíma hafa allar stéttir manna
fengið fulla dýrtíðaruppbót hér
á landi, nema smáútvegsmenn
og hlutarsjómenn. Afurðir
þeirra og þarmeð kaupgjald,
voru lækkaðar í verði með
síðan hefir engin leiðrétting á
þessu fengist, enda samningur-
inn gerður til eins árs í
senn. Tekjur þeirra manna, er
þennan atvinnuveg stunda hafa
því gengið niður á við með
vaxandi dýrtið, alveg gagnstætt
við tekjur allra annara. Þetta
hefir orðið hlutskifti hlutarsjó-
manna og smáútvegsmanna.
Reynslan af þessum atvinnu-
rekstri hefir þá einnig orðið sú,
að yfir haustið, meðan aflinn
var lítill, var smáútgerðin rek-
in með tapi, og hlutarsjómenn
voru varla matvinnungar, þó
einhleypir væru. Mun haustút-
gerðin 1941 víða hafa etið upp
hagnað þann, er varð af vertíð-
inni á því ári og stundum jafn-
vel meira. Síðan kom léleg ver-
tíð á þessum vetri og vori, með
enn aukinni dýrtíð og auknum
útgerðarkostnaði, samfara lágu
fiskverði. Allt hefir hjálpast að,
til þess að gera afkomu hlutar-
sjómanna og smáútvegsmanna,
sem allra lélegasta, enda er nú
svo komið að þessi atvinnuvegur
virðist vera að stranda, ef ekki
fæst einhver bót á ástandinu.
Ofan á það sem að framan er
talið hafa svo bætzt þau vand-
ræði, að búið er að loka helstu
fiskimiðum fyrir Vesturlandi og
Austurlandi fyrir fiskveiðum.
Vandræði hlutarsjómanna og
smáútvegsmanna vegna verð-
lækkunar, aflatregðu og fisk-
miðalokunar eru nú orðin svo
mikil að þau geta varla lengur
verið hinu opinbera óviðkom-
Og að endingu eitt. Væri ekki
hægt að afstýra slíkum atburð-
trm, eða að minnsta kosti að
draga mjög úr möguleikum
þeirra, með því að flytja bú-
staði setuliðsins alveg burt úr
bænum? Því var lýst yíir af
stjórn ameríkska setuliðisins,
r! ömmu eftir að hún kom hing-
að, að hún myndi ekki láta her-
menn sína hafa bústaði eða
bækistöðvar innan bæjarins.
En því miður hefir nú verið út
af því brugðið. Og afleiðingarn-
ar eru þegar orðnar þessar, sem
öllum eru kunnar af því, sem
gerðist hér á hvítasunnudaginn.
Væri það ekki viturlegasti
lærdómurinn, sem af því atviki
yrði dreginn, að flytja her-
mannabústaðina alveg burt úr
bænum? Af okkur myndi slík
ráðstöfun áreiðaplega verða
skoðuð sem vottur einlægs
vilja af hálfu ameríksku her-
stjórnarinnar til þess að afstýra
svo hörmulegum viðburðum í
framtáðirmi.
andi. Þó er eins og érfitt sé að
fá alþingismemn til þess að
hlusta, þegar þessar stéttir eiga
hlut að máli, Aðrar stéttir eiga
sér þar öruggari fulltrúa. Má
þar sem dæmi nefna að rétt fyr-
ir þinglokin íluttu nokkrir
þingmenn úr sveitakjördæmum
svohljóðandi tillögu til þings-
ályktunar um verðuppbætur á
útflutningsafurðir landbúnaðar-
ins:
,ySameinað alþingi ályktar að
fela ríkisstjórninni að fengnum
tillögum Búnaðarfélags íslands
að greiða úr ríkissjóði verðupp-
bætur á landibúnaðarafurðir,
sem framleiddar voru til útflutn
ings árið 1941. Verðuppbætur
þessar skal miða við það, að
fnamleiðendur fái ekki lægra
verð hlutfallslega fyrír þessar
afurðir en þeir fengu fyrir þær
árið 1940, miðað við verðlags-
vísitölu beggja áranna.“
Tillögu þessari var vísað til
fj árhagsnefndar. Vildi fulltrúi
Alþýðuflokksins í nefndinni
láta vísa henni til ríkisstjómar
til athugunar fyrir næsta þing,
þar eð engar upplýsingar lágu
fyrir um hversu mikla fjárhæð
hér væri uzn að ræða, aðrar en
þær, að uppbótin myndi nema
einhvers staðar á milli einnai*
°6 þriggja milljóna króna.
Þessi athugun fékkst ekki
gerð og lagði þá Emil Jónsson
til, f. h. Alþýðuflokksins að eigi
yrði gert upp á milli útflutn-
ingsafurða til sjávar og sveita
og að tillagan væri orðuð svo:
„Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að greiða verð-
uppibætur á landbúnaðarafurð-
ir, sem framleiddar voru til út-
flutnings árið 1941, og fisk og
fiskafurðir, sem seldar eru
ibrezka matvælaráðuneytinu á
tímafcilinu frá 1. ágúst 1941 til
30. júní 1942 fyrir fast verð á
ísl. höfn samkvæmt samningi.
Verðuppbætur þessar skal
miða við það, að framleiðend-
ur fái hækkun á verði fisks og
fiskafurða í samræmi við hækk-
un verðlagsvísitölu frá 30. júlí
1941 til söludags og fyrir land-
búnaðaraf urðir hlutfallslega
sama og áriö 1940, miðað við
verðlagsvísltölu beggja áranna.
— Leita skal álits og íillagna
Fiskifélags íslands og Búnaðar-
félags íslands áður en verðlags-
uppbætur eru ákveðnar.“
Tillaga Emils var felld með
18 atkv. gegn 10. (Alþfl., 2 kom-
múnistar, Héðinn og Jóh. Þ.
Jós.) Móti henni greiddu atkv.
Bjarni Ásg., Bjarni Bjamason,
Eir. Einarsson, Gísli Guðm.,
Helgi Jónasson, Hermann Jónas
son, Ingvar Pálmason, Jón
ívarsson, Jón Pálmason, Jónas
Jónsson, Jör. Brynj., Páll Her-
mannsson, Páll Zóph., Skúli
Framh. á 6. síðu.
^ //•os/
KÖRBÆMAMÁLE) er enn
og verður að sjólfsögðu
eitt af aðalumræðusfnuni bla-
anna þar til það heíir fengið
fullnaðarsamþykkt á væntan-
legu sumarþingi eftir kosning-
axnar, sem nú hafa verið boð-
aðar. Morgunblaðið skrifar um
það langt mál í Reykjavíkur-
bréfi sínu síðastliðinn laugar-
dag og þykir Framsóknarflokk-
urinn skilja illa tímanna tákn,
að hann skuli taka upp svo
ofstækisfulla baráttu gegn jafn-
réttinu, sem raun ber vitni um.
Morgunblaðið segir í því sam-
bandi meðal annars:
„Dagar sérréttmda eru yfirleitt
að líða. Bæði hér og annars staðar
í heiminum. Framsóknarmenn
kunna ekki við þetta. Vilja ekki
viðurkenna þessa staðreynd. Þeir
urðu ókvæða við. Þeir hrópa nú
hástöfum, að hér sé verið að vinna
hið versta verk. Að draga fram
viðkvæmustu ágreiningsroál á
hættunnar stund. En þeir sjálfir
vildu láta kosningar fara fram.
Þeir heimtuðu það. Vegna lýðræð-
isins sögðu þeir. En tilgangur
iþeirra var sannanlega sá, að láta
aðra flokka loka augunum fyrir
rangindum þeim, sem Framsókn
nýtur góðs af, gleyma áhugamálum
sínum, af því Framsókn hefði ekki
fundið það timabært enn, að kotna
á fullu lýðræði í landinu.“
Já, Morgunblaðið seglr það
sennllega alveg satt, að „dagar
sérréttinda séu yfirleitt að líða.“
En er það fyrst að uppgötva
þetta nú á þessari stundu? Það
eru ekki svo margar vikur síð-
an það lét sér fátt um finnast
frumvarp Alþýðuflokksins um
að afnema sérréttindin og rang-
lætið í kjördæmaskipuninni, og
taldi það meira virði að fá
kosningum frestað enn um
óákveðinn tíma, þótt fórna
yrði „réttlætismálinu“ fyrir það.
Og á þingi greiddu flokksmenn
þess allir, að tveimur undan-
teknum, atkvæði með einu
hróplegasta ranglæti, sem
framið hefir verið hér um langt
skeið: gerðardómslögunum,
sem sviftu launastéttir Iands-
ins lögfestum mannréttindum,
svo sem samningsréttinum, og
sköpuðu stríðsgróðastéttunum
ný sérréttindi á kostnað þeirra.
Heldur Morgunblaðið máske, af
sóknin, sem nú er haí i fyrir
jafnréttinu og móti sérréttind-
unum láti staðar numið.fyrr en
þessi nýju sérréttindi - 'nnig
fallin? Nei, „dagar ttinda
eru yfirleitt að Iíða.“
*
Tíminn heldur áfram að reyna
að æsa menn upp gegn kjör-
dæmabreytingunni með þeirri
blekkingu, að með stjórnar-
Framh. á 6. síðu.