Alþýðublaðið - 27.05.1942, Blaðsíða 5

AJJÞVfHJBLAPH>
s
MiJMkoingiir ‘27fSiM*ÍHS.
Sjó- og loftorrusta í Kyrrahafi.
Mynd þessi var tekin 20. febrúar s. 1., er japanskar flugvélar gerðu árásir á amerókska flö'tadeild í Kyrrahafi. Eitt af flug-
vélamóðurskipum Bandaríkjamanna og nokkur smærri skip sjást, en til vinstri á myndinni sést brennandi japönsk flugvél.
Flugmaðurinn reyndi að steypa henni á flugvélamóðurskipið, en byssur þess skutu hana í tætlur. Svörtu deplamir eru
hnoðrar, sem myndast, er kúlúr loftvamabyssanna springa.
ÞANN 24, október 1940,
klukkan hálf þrjú eftir há-
degi, komu þrír sendimenn
Gestapo inn í skrifstofu mína í
Oslo. Einn þeirra var í einkenn-
istoúningi og með hauskúpu-
merkið í húfunni, hinir tveir
voru kuflklæddir. Hinn ein-
kennisbúni fulltrúi þýzkrar sið-
menningar miðaði skammbyssu
á torjóst mitt og æpti: —• Þér
vonizt eftir því, að Bretar sigri.
Þér eruð tekinn fastux.
Þeir fóru með mig í hið
þekkta fangelsi í Möllergötu,
þar sem leitað var á mér, allt
var tekið úr vösum mínum, og
því næst var ég lokaður inni í
litlum klefa. Vegna einhverrar
einkennilegrar örlagaglettni
sást þeim yfir blýant, sem ég
hiafði í vestisvasa mínum. Þessi
blýantur var dýrmætasta eign
mín meðan ég var í fangelsinu.
Hann varð fylginautur minn í
gleði og hörmum. Ef til vill
finnst yður fjarstætt að tala um
.g.leði og halda dagbók í fangelsi
hjá Þjóðverjum. En því fer
fjarri. Það var manni huggun f
'hörmum að mæta þar mönnum,
:sem dæmdir voru til dauða, en
hlógu og létu fyndnisyrði fjúka,
af því að þeir vildu deyja með
bros á vör. Það var gleðiefni að
hitta þar menn af öllum stéttum,
sem breyttu fangelsunum í
musteri frelsisins með hugrekki
sínu og karlmennsku.
Ég gleymi aldrei óþekktri
:konu, sem ég kynntist í fangels-
inu. Enginn í fangelsinu varð að
þola annað eins og hún. Vikum
sarnan var hún kvalin og pínd.
Við sáum hana stöku sinnum í
svip, þegar farið var með hana
út í ganginn, og Gestapomenn-
Dagskrá útvarpsins á hvítasunnudag. — Sumarferða-
lög og bifreiðaskortur. — Hvað á unga fólkið til bragðs
að taka? *— Hætta á Vesturgötu. — Krakkamir í
strætisvögnunum og örfirisey.
GÆRMOBGUN fékk ég eft-
irfarandi bréf: „Ég skora á
þig, Hannes á horninu, atS minn-
ast nokkrum orðnm á dagskrá út-
varpsins á hvítasunnudagskvöld.
Ég hefi aldrei orðið fyrir öðrum
eins vonbrigðum af útvarpinu. —
Þar var ekkert fyrir almenning,
aðeins fyrir hálærða músikanta,
nema ef vera skyldi hugleiðing
séra Friðriks. Hvernig stendur á
því að útvarpið skuli ebki hugsa
eitthvað um hlusfendur sína —
svona hátíðiskvöld, fyrst það
starfar á annað borð?“
„ÉG VIL VEKJA athygli á því,
að um hátíðar eru þeir heima hjá
sér, sem venjulega vinna daginn
út og daginn inn. Hinir fara held-
ur út til að skemmta sér. Það er
um þetta fólk, sem útvarpsróð á
að hugsa og sjá því fyrir einhverju
skemmtilegu eða fræðandi efni.
Dagskráin á annan í hvítasunnu
var hins vegar alveg ágæt, eins og
dagskráin er alltaf þegar þjóðkór-
inn skemmtir.'1
SUMIR SPÁ ÞVÍ, að miiuxa
verði um ferðalög í sumar en und-
anfarin sumur. Ástæðam er sú, að
það er mæstum því ógemingur að
fá bifreið á leigu. Bifreiðarnar
koma varla á stöðvamar — og satt
að segja veit maður varla, hvað
orðið er af þeim. Bifreiðarstjóri,
sem ég. spurði að þessu nýlega,
sagði, að ástæðan fyrir því, að nú
væri enn verra að fá bifrciðar en
áður, væri sú, að fólk héldi bif-
reiðunum svo lengi. „Það sleppir
þeim alls ekki, ef það nær á ann-
að borð I þær og telur nokkrar
líkur til að það þurfi meir • á bif-
reiðum að halda.“
FÓLKIH HORFIR ekki ) pen-
ingana. Mér er sagt, :osti
bifreiðin heilan dag ' kr,
Ég skil vel, að ef fólk ætlar á
armað borð að fara út úr bænum
nokkuð lainga leið, þá horfi það
ekki í 300 krónur. En nokkuð
finnst mér það þó mikið. En bif -
reiðarstjórar segja líka, að nú sé
dýrt að starfrækja bifreið. Ef
bifreið bilar, þá fæst ekki gert við
Framh. á 6. síðu. ,
í Noregi.
ásanit þeim til bænageröar, þeg-
ar Berggrav biskup heiœsótti
okkur. Þessi tnerkilegi biskup,
sem var um þessar mundir a6
skapa einn kaflann í kristnisögu
Noregs, hafði mikil áhrif á þessa
menn. Hann styrkti þá með því,
sem var bæði æðra og göfugra
en stolt, fyrirlitning og hatur.
Hann jók hugrekki þeirra og
tolés í þá anda páslarvottanna.
Sannleikurinn var sá, að biskup-
inn hafði mikil áhrif í fangels-
inu. Hann gerði okkur það skilj-
anlegt, að kjarkurinn væri okk-
ar eina sverð og hlíf. Og þó
heyrðum við hann aldrei mæla
hatursorði né ásaka Þjóðverja.
Hann hvatti okkur aldrei til
uppreisnar né mótstöðu, en
hann blés okkur í brjóst kjarki
og hugrekki. Það er því engin
furða, þó að norska þjóðin líti
upp til hans sem andlegs leið-
toga síns. Það er hugarfar hans,
sem færir Noregi sigurinn, hvað
sem Þjóðverjar gera.
Ég veitti því fljótlega at-
hygli, að ekki var lögð mikil
stund á að einangra fangana.
Það kom fátt fyrir í fangelsinu,
sem við vissum ekki um. Qg við
vissum meira að segja margt af
því, sem gerðist úti fyrir. Þekkt-
ir og óþekktir menn færðu okk-
ur fréttir og fluttu frá okkur
skilaboð. Eimi daginn t. d. var
vélrituðum blöðum ýtt inn um
gluggann til mín, og rödd, sem
ég þekkti ekki, sagði: — Það er
óskað eftir því, að þú ritir at-
hugasémdir ritstjórnarinnar. Á
tolöðunum voru striðsfréttir,
teknar eftir útvarpi og öðrum
fréttaöflunarleiðum, og fyrsta
fréttin vakti mér óblandna gleði.
Wavell fór sigurför um Libyu.
Var stríðsgæfan að snúast við?
Ég settist niður og tók tii
starfa. Ég skrifaði á náðhús-
pappír, því að ekki var annað
handíbært. Þegar mér var færð-
ur maturinn, hafði ég lokið
verki mínu og notaði tækifærið
til þess að koma blöðunum frá
mér aftur. Aldrei hefir neitt,
Framh. á 6. síðu.
í Gestapofangelsi
Eftirfabandi grein,
sem er eftir J. Schanche
Jonasen, fyrrverandi ritstjóra
blaðsins „Tidens Tegn“ í Oslo
og núverandi ritstjóra „Norsk
Tidend“ í London birtist ný-
lega í brezka vikuritinu „The
Listener“. Hún lýsir dvöl
hans í Gestapofangelsi í Oslo
áður en hann slapp til Eng-
lands.
irnir voru að viðra hana ofurlít-
ið, svo að hún gæti þolað meiri
pyntingar. Hún var fögur sýn-
um, beinvaxin meo mikið, gullið
hár, ímynd hugrekkis og yndis-
þokka. En smám saman sáum
við, að kinnar hennar urðu föl-
ari og fölari, en hún lét aldrei
tougast. Alltaf bar hún höfuðið
jafn hátt, og þeir gátu ekkert
veitt upp úr henní. Loks fékk
hún berkla, og við sáum hana
ekki framar. Það var okkur mik-
ið harmsefni, þegar við sáum
hana ekki lengur. En ég skrifaði
um hana mér til minnis með
blýantinum mínum.
Við vorum leiddir í fimm
manna hópum út í litla fangels-
isgarðinn á hverjum morgni
snemma til þess að liðka okkur.
Þar stóð Westerberg, hinn frægi
Gestapoforingi, í allri sinni dýrð
-i— í einkennisbúningi og reið-
sfígvélum. Hann bar svipu í
liendi, og stundum barði hann
henni í stígvélin sín og æpti: —
Takt — takt, hendurnar úr vös-
unum! Við urðum að hlaupa
fram og aftur um garðinn, með-
an Westerberg hrópaði til okkar
skipunarorð sín. Mér varð að
torosa. Enginn okkar hafði axla-
bönd, því að allt, sem við hefð-
um getað hengt okkur í, haíði
verið tekið af okkur. Þetta var
eina tækifærið, sem ég hafði til
þess að sjá samfanga mína. Við
hvísluðumst á, meðan á þessari
morgunleikfimi stóð.
Þrír mannanna voru dæmdir
til dauða. Einn þeirra var gam-
all herforingi, sem einu sinni
hafði verið kennari minn í her-
foringjaráðinu. Hann var hnar-
reistuf og bar sig vel. Ekkert,
sem nazistarnir gerðu á hluta
hans, virtist geta bugað hann.
Annar maðurinn var hár og
grannur, með fallega andlits-
drætti, og augu hans bókstaf-
lega leiftruðu af hatri. Gestapo-
mennimir kvöldu hann hræði-
lega, en það hafði engin áhrif á
hann önnur en að auka á hatur
hans og logandi heift. Sá þriðji
var einhver hinn glaðlyndasti
maður, sem ég hefi nokkru sinni
séð. Hann reif af sér gaman-
yrðin og Ijómaði af kátínu, enda
þótt dagar hins dauðadæmda
hljóti að vera langir. Þessir þrír
voru þeir ólíkustu menn sem ég
hefi nokkru sinni kynnzt. Allir
þessir menn höfðu sterka skap-
höfn, sem ætluðu sér að deyja,
eins og þeir höfðu lifað: einn
hnarreistur og stoltur, annar
fullur heiftar, þriðji brosandi.
Ég hefi vakið sérstaka athygli
á þeim vegna þess, að ég fór oft