Alþýðublaðið - 28.05.1942, Blaðsíða 4

ALÞYDttBLAÐtÐ
FINNUR JÓNSSON:
Fiskverðið bvorki fi samræiaii við
markaðsverð í Englaiadi né parf^
ir sjémanna og útvegsmanna hér.
--------—
Mversvegna hefiir stjórnin ekhi nntaó. lagaheimiló^
ir til aó hæta ór ágðiaum ftireæfea samaeiiigsliis ?
4
fttj><jdiiblaMð
Útsetanði: AlþýAuQokknrina
Bttstjiri: Stefáa Pjetnrsson
Ritstj|6m og afgreiðsla I Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjómar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðoprentsmiðjan h. f.
Sjðlfstæðisflokkar-
lu og filðrdæma-
laálii
LÞÝÐUFLOKKURINN
lagði tillögur sínar um
breytingar á kjördæmaskipun-
inni fram á alþingi hinn 16.
marz en Sjálfstæðisflokkurinn
ákvað ekki að fylgja þeim, fyr
en komið var fram í maí.
Allan þennan tíma tók það
fyrir flokk2nn, að koma sér nið-
ur á, hvort hann ætti að fylgja
þessu réttlætismáli, eða vera á
móti því. Er þó kunnugt, að
Sjálfstæðisflokkurinn ætti að
fá við breytinguna að minnsta
kosti sex þingmenn úr tvímenn
ingskjördæmum, sem nú eru
frá Framsóknarflokknum.
Þessi tregða Sjálfstæðis-
flokksins vakti mikla undrun
ekki hvað sízt meðal eigin
flokksmanna hans. Hvar sem
tveir menn mættust, spurðu
þeir hvor annan, hvemig á
þessu stæði. Það var þó þegar
' kunnugt að háværar kröfur
komu þegar í stað fram frá
ýmsum þingmönnum Sjálfstæð-
ísflokksins um, að taka tafar-
laust tillögum Alþýðuflokksins.
Hinsvegar var einnig kunnugt,
að bak við tjöldin voru önnur
öfl í Sjálfstæðisflokknum, sem
börðust á móti því, að það yrði
gert, með sömu hörku og ó-
svífni, eins og forráðamenn
Framsóknarflokksins gerðu.
Þeir sem það gerðu, gerðu
það hvorki af réttlætistilfinn-
ingu né heldur út frá sjónarmiði
Sj álf stæðisflokksins, sem í
þessu efni fer algerlega sam-
an, heldur af öðrum ástæðum.
Þeir virðast hafa litið svo á, að
vissum hagsmunum væri betur
borgið með því að hin rang-
láta kjördæmaskipun héldi á-
fram og Framsóknarflokkurinn
hefði forréttindaaðstöðu, eins
og aðalsmenn höfðu áður, hjá
kongum og keisurum, þar sem
ekkert lýðræði þekktist.
Þessir menn er svona hugsa
setja önnur sjónarmið ofar lýð-
ræðinu og vilja nota stjórnmála
aðstöðuna í allskonar hrossa-
kaupum, til þess að verzla með
hana. Svona verzlun hefir gef-
ist þeim vel um nokkurt skeið,
en nú hafa þeir verið bornh- of-
urliði. Almenningsálitið hefir
orðið þeim yfirsterkara. Þeir
hafa verið knúðir til að fylgja
fram í orði tillögum Alþýðu-
flokksins um réttláta kjördæma
skipun. En hvemig verður svo
fylgið við rétiætismálið í fram
kvæmd?
Það er alkuimugt að Framsókn
arflokkinn dreymir um að fá
Tj' ISKVERÐIÐ, sem hlutar-
sjómenn og smáútvegs-
menn fá hjá matvæiaráðuneyt-
inu brezka, samkvæmt brezka
samningnum og hjá flutninga-
skipum, er þeir selja fisk í, er
ekki í neinu samræmi hvorki
við þarfir þeirra og útgerðar-
innar né heldur* við markaðs-
verð í Bretlandi. Söluskýrslur
þeirra skipa, er flytja fisk þang-
að og selja hann þar sanna þetta
svo áiþreifanlega, að ekki verð-
ur í móti mælt.
Sundurliðaðar markaðsskýrsl
ur yfir söluverð hverrar teg-
undar fyrir sig, liggja að vísu
eigi fyrir en heildarsöluskýrsl-
urnar eru óræk sönnim þess.
Samkvæmt útflutningsskýrsl-
um, voru útfluttar með h'nuveið-
urum og öðrum íslenzkum
flutningsskipum frá 1. júlí til
ársloka 1941 7407 smálestir af
ísuðum fiski fyrir kr. 13 675 000
— bruttó. Sé frá þessu dregið
flutningsgjald kr. 400.00 á smá-
lest, allur tollur erlendis og
löndunar og sölukostnaður 10%
verður meðal verð á þessum
fiski kr. 1.24 pr kilo. Eftir er
að vísu ýms kostnaður, svo sem
ís, vinna o. fl. en það er líka
mikill raunur á 35—43 aurum
sem fiskimennimir fá og kr.
1.24. Á þesum sama tíma fluttu
íslénzku togaramir úr 10 700
smálestir af fiski og meðalverð
á honum eftir sömu reglu var
kr. 1,08 hvert kíló. Þessi fiskur
var ýmist fluttip- út með haus
eða ihausaður. Togararnir mtmu
hafa flutt merra af hinum ódýr-
^pi fiski en flutningaskipin og
meðalverð þessvegna lægra
hjá hinum fyrnefndu.
Það sem af er þessu ári hefir
markaðsverðið í Bretlandi sízt
verið lægra en a árinu 1941.
Fullnaðarskýrslur liggja að vísu
eigi fyrir, en söluskýrslur, sem
komnar eru um 26000 smálestir
af fiski er vér höfum sjálíir
flutt til Bretlands sýna að meðal
verðið að frádregnum framan-
greindum kostnaði hefir vexið
um kr. 1.20 hvert kíló, þessi
fiskur mun mest allur vera iiutt
ur út hausaður.
Eitthvað af fiski þessum er
flatfiskur, sem keyptur er á kr.
1.50 hvert kg. þá er nokkuð af
honum keila, steinbítur o. þ. h.
stöðvunarvald í stjórnarskrár-
málinu. Fengi hann það, myndi
ranglætið ríkja um kjördæma-
skipunina enn um skeið, og sá
ófriður, er af því leiðir, haldast
áfram.
Þjóðinni er nauðsyn á að
um þessi mál geti orðið friður.
Það verður eigi fyr en réttlæti
er fengið. Þessvegna þurfa þeir
menn í Sjálfstæðisflokknum er
fylgja þessu máli af heilum hug
sem keypt er hér frítt um borð
a kr. 0,20 til 0,29 aura, getur
þetta haft nokkur áhxif á sölu-
verðið en þó ekkert svo teljandi
sé. Langmestur hluti fisksins er
■hausaður ,,grunnfisííur“ sem
má greiða hér heima með kr.
0.43 hvert kíló samkvæmt
brezka samningnum og meira
ekki, en söluverð fisksins á
markaðinum hefir verið frá því
samningtirinn var gerður sem
næst kr. 1.20 að frádregnum
þeim kostnaði, sem að framan
greinir eða nær þrefallt við inn-
kaupsverðið.
Togararnir veiða fisk þann,
er þeir, flytja, en íslenzku
flutningaskipin munu flest
kaupa fisk af smáútvegsmönn-
um. Auk þeirra eru nokkur fær-
eysk flutningaskip í förum og
kaupa fisik af sxnáútvegsmönn-
um. Gróði þeirra, sem fiskinn
kaupa er geysi mikill og marg-
falt rneiri en leyfður er að taka
á innflutningsverzlun, eu þeir
sem kaupa fiskinn fá ekkert
við þetta ráðið þó þeir vilji. E£
þeir skyldu vilja sjá auinur á
seljandanum, smáútvegsmönn-
um og hlutarsjómönnum, og
miðla þeim einhverju af sínum
mikla gróða, með því að greiða
þeim hænra verð fyrir fiskinn,
þá eru það samningsrof við
Breta. Breski samningurinn
beinMnis skyldar fiskútflytjend-
ur til þess að reka okurstarf-
semi gagnvart smáútvegsmönn-
um og hlutarsjómönnum. Það
mu'n fjarri þessum stéttum að
óska þess að hagnast á ófriðn-
um, en þar eð hverskonar ófrið-
arhætta er nú umhverfis landið
á fiskimiðum og hefir bæst ofan
á hina venjulegu áhættu fiski-
manna, verður það eigi talið rétt
læti að halda tekjorm þeirra
niðri, á þann hátt sem ég hefi
lýst í greinum mínum hér í
blaðinu í gær og í dag. Hvers-
vegna mega t. d. hvorki íslenzk
eða færeysk flutningaskip eigí
greiða fiskimönnum hæfilegt
verð fyrir fisk, sem þeir kaupa,
miðað við markaðsverð í Bret-
landi, þó Bretar eigi treysti sér
til þess?
Réttlætið virðist vera tiKær-
anlegt eftir því hver í hlut á.
Þegar óskað var eftir réttar-
rannsókn og refsmgum á þá
að hafa vakandi auga á þeim
Öflum innan flokksins, sem ó-
heil hafa reynst, og hindra að
klíkuhagsmunir og hrossakaup
við Framsókn geti stofnað kiör
dæmamálinu í hættu, úr því
sem komið er. Afgreiðslu máls-
ins þarf að flýta, sem allra mest.
Það er bezta tryggingin fyrir
sigri réttlætisins og friðinum
innanlands.
menn, sem brutu landslög með
því að greiða o£ lágt verð fyrir
fisk til útfhitnings, lét þáver-
andi atvinnuimálaráðherra duga
föðurlega áminningu, en ef ein-
hver yrði til þess að greiða
fiskimönnum hærra verð en
hrezki samningurinn greini,
yrði hann fyrir þungum sektum
og bannað aö sigla.
Breski samninguiinn var illu
heilli gerður til heils árs í senn,
og það ár er nú senn á enda.
Ýmsir hafa orðið talsvert hart
úti vegna þessa samnings, tjáir
ekki að æðrast yfir því, en til
þess eru vítin að varast þau og
illt er til þess aé> vita að við
íslendingar diöfðum í hendi okk-
ar að draga nokkuð úr verstu
afleiðingum samningsins, en
það hefir algerlega verið van-
rækt. Var þó til þess full laga-
heimild.
í lögum um heimild íyrir
ríkisstjómina til ráðstafana og
tekjuöflunar vegna dýrtíðar og
erfiðleika atvinnuveganna, sem
HINN .hryllilegi atburður
á hvítasunnudaginn, þeg-
ar ameríkskur hermaður skaut
12 ára bam, sem var að leika
sér úti fyrir herbúðum hér í
bænum, til bana, var eins og
vænta mátti aðalumræðúefni
allra blaðanna fyrst þegar þau
komu út eftir hátíðina. Það
lætur að líkindum, að álit
þeirra á slíku ódæðisverki hafi
ekki getað verið nema á einn
veg. En það er eftirtektarvert
fyrir hin ameríksku hernaðar-
yfirvöld hér, að blöðin bera, í
sambandi við þetta mál, öll
fram sömu kröfuna og Alþýðu-
blaðið gerði í gær: að alvara
verði nú gerð úr því, að flytja
allar berbúðir burt úr bænum
til þess að annað eins , skuli
ekki koma fyrir aftur.
Tíminn skrifar:
„Ameríksku hemaðaryfirvöldin
skýrðu blöðunum frá því í vetur,
að þau ætluðu ekki að láta her-
lið sitt dvelja í bænum. . . Dvöl
ameríkska liðsins í bænum hlýt-
ur því að vera skyndiráðstöfun og
ætti þessi atburður að vera hern-
aðaryfirvöldunum hvateiing til
þess að flytja herliðið sem fyrst
úr bænum."
Morgunblaðið skrifar:
„Við vitum .... að allt verður
gert til þess að slíkur atburður
endurtaki sig ekki. Má í þvf sam-
bandí minna á, að stjóm amer-
íkska setuliðsins hafði orð á því,
er fyrsta liðið kom hingað, að
það ætlaðí ekki að hafa dvalar-
Fimmtudagur 48. maí 1942»
staðfest voru 17. júní f. á., er £
1. gr. sagt að ríkisstjómin skuli
verja fé, sem aflað er samkv.
lögunum m. a. til ,,að styrkja
þó framleiðendur sem af styrj-
aldarástæðum eru neyddir til
að selja vörur sínar óeðlilega
lágu verði“. Þa var ríkisstjórn-
inni heimilt að leggja allt að
10% gjald á útfluttar afurðir,
mismunandi hátt miðað við
framleiðslukostnað og söluverð
og að undanþiggja þær útflutn-
ingsvörum, sem seljast lægra
verði en framleiðslukostnaður
nam.
Var ríkisstjóminni þannig í
lófa lagið að leggja 10% útflutn-
ingsgjald ó fisk togara og flutn-
ingaskipa er seldu afla sinn er-
lendis og nota upphæv þessa til
að bæta upp fiskverð hjá þeim„
sem tapað hafa á því að gera
út og vinna við fiskveiðar sam-
kvæmt brezka samningnum.
Ef heimild þessi hefði verið
notuð gat ríkisstjórnin senni-
lega haft 6—8 milljónir króna.
til þessara ráðstafana, en hún
kærði sig ekki um að gera þetta„
og verður ekki vankunnóttu um
kennt; því mál þessi heyra svo
sem kunnugt er undir núver-
andi forsætisráðherra Ólaf
Thors. Hann er þessu manna
kunnugastur. Hann fylgist allt-
af með ísfiskssölum togaranna
og hann hefir sem fulltrúi úr
sjávarútvegskjördæmi manna
bezt tækifærf til að fylgjast
með afkomu smáútvegsins og
hlutarsjómanna. Hvorutveggja
Framh. á 6. síðu.
staði setuliðsins irtni í sjálfuns;
bænum. Öllum væri fyrir beztu„
ef nú gæti orðið breyting í þessa
•átt. Það myndi sanna íslending-
um að stjóm setuliðsins vildf
stuðla að batnandi sambúð.'1
Vísir skrifar:
„Ameríksku yfirvöldin hljóta
aö geta skilið að viljinn til góðr-
ar sambúðar, verður nú að koma
fram í verki. Fyrir liggja endur-
teknar yfirlýsingar um, að allt
verði gert til þess að halda her-
mönnunum í skefjum. Enginn ef-
ast um, að reynt hefir verið að;
framkvæma þessar yfirlýsingar til
hlítar, en það hefir ekki tekizt.
Þess vegna hlýtur sú ósk, sem
upphaflega var bdrin fram um
það, að erlent setulið hefðist ekki
við í bænum, að verða tekin til
velviljaðrar og skjótrar úrlausn-
ar.“
Þjóðviljinn skrifar:
„Oss befir skilizt, að ameríksku
heryfirvöldin ætluðu ekki að láta
hermenn sína búa inni í bænura
nema alveg sérstök nauðsyis
krefði.
Það er nú rafa íslendinga, er
þeir treysta .meríksku heryfir-
völdunum tii íu'Í verða við, að am-
eríksku hermennirnir séu all®
ekki lótnir 1 ‘ - inni í bænum.“
Greini' en í þessum svo>
að segja samhljóða ummælum
allia bliiða geíur krafa almenn-
ings í sambandi við hinn hörmtt
lega viðburð á Hallveigarstígn-
um varla komið fram. Og því
mun, að öðru óreyndu, ekki
verða trúað, að ameríkska
Framh. á 6. síðn.