Alþýðublaðið - 29.05.1942, Blaðsíða 4

4
lutfmmiAðip
Agúst HL Pétarsson:
Iðöfrœðsia og iðomál.
9
fUfríjðtiblaMð
Ctgefandl: AQtýVaOokkoiiia
Ritstjóri: StoCóa PJetarssMi
Rltstjóm og aígrelðsla 1 Al-
þýðuhúsinu vlð Hveríisgötu
Símar ritsijómar: 4901 og
4902
Símar afgreiSslu: 4900 og
4906
VerC 1 lausasölu 25 aura.
AIÍiýðnpr«atsmiðjan tu f.
Eftir pingið.
EGAR KJÖRDÆMA-
BREYTINGIN ein er und-
anskilin, sem samþykkt var fyr-
ir frumkvæði og harðfylgi Al-
þýðuflokksins, verður það áreið-
anlega fátt, sem í framtíðinni
verður sagt til giidis alþingi því,
sem nú hefir lokið störftun.
(Þegar það kom saman í vetur
höfðu ráðherrar Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins nýlega rofið stjórnarsam-
vinmrna, sem stofnað var til
fyrir þrernur árum og bolað
Alþýðuflokknum úr stjóm með
því að samþykkja útgáfu bráða-
birgðalaganna gegn launastétt-
um landsins þvert ofan í yfir-
lýstan vilja alþingis í haust.
Þessi bráðabirgðalög, gerðar-
dómslögin, sem sviftu launastétt
ámar löghelguðum réttindum
til þess að semja og beita sam-
tökum sínum við atvinnurek-
endur í deilum um kaup og
kjör, samtímis því, sem atvinnu
fyrirtækin rökuðu saman mill-
jónagróða í skjóli stríðsins, voru
því jafnframt fullkomið gerræði
við alþingi. En engu að síður
reyndist meirihluti þess, þing-
menn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, vera þær
gungur, að leggja blessun sína
yfir gerðardómslögin og stað-
festa þau með atkvæðum sín-
um, sjáifum sér og þinginu til
háborinnar skaimnar.
Fyrir utan gerðardómslögin
lagði stjórn Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins ekki
önnur stórmál fyrir þingið, en
skattafrumvörpin, sem boðað
hafði verið með miklum hávaða,
að skyldu taka stríðsgróðann
„úr umferð" með auknum ó-
lögum, en reyndust þannig úr
garði gerð eftir hrossakaup
Framsóknar og Sjálfstæðis-
flokksins, að braskinu með
stríðsgróðann var gefinn lausari
taumur en nokkru sinni áður,
samtímis því, sem réttur bæjar-
félaganna til útsvarsálagningar
á stríðsgróðafyrirtækin var stór-
kostlega skertur þannig, a<3
fyrirsjáanlegt má teljast, að út-
svör á ollum almenningi fari
á ný upp úr öllu valdi. Einnig
við þessu gleyptu hinir þægu
þingmerm Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins. Allar
Ibreytingartillögur Alþýðuflokks
ins voru feldar.
En þessi sami þingmeirihluti
var ekki alveg eins fljótur að
rétta upp hendina til samþyh'Js
vit' þau réttlætis- og hagsmuna-
mál almennings, sem A?þýðu-
flokkurinn flutti á þessu þingi.
Þegar gengishækkutnarfrum-
varpið kom fram, fékkst það
lengi vel ekki rætt, vegna ótta
Sj álfstæðisflokksins við bæjar-
stjórnarkosningarnar hér í
Reykjavík. En þegar þœr voru
búnar, snerust báðir stjómar-
flokkarnir öndverðir við þeirri
réttlætiskröfu Alþýðuflokksins
fyrir hönd launastéttanna í
landinu, að gengi krónunnar
yrði nú aftur hækkað. Ólafur
Thors og blöð Sjálfstæðisflokks-
ins átu allt ofan í sig, sem þau
voxru búin að segja í þvi skyni
að ala á vonum almennings um
gengishækkun, og málið var
svæft af Sjálfstæðisfl. og
Framsóknarflokknum í sam-
einingu á þinginu. Sömu af-
greiðsluna fékk frumvarp Al-
þýðuflokksins um árlegan hvíld-
artdma — orlof — allra laun-
þega í landinu, með fullum laun-'
um, í líkingu við það, sem aðrar
Norðurlandaþjóðir hafa fyrir
löngu tekið upp. Og þegar Al-
þýðuflokkurinn bar fram þá til-
lögu í sambandi við kröfu Fram-
sóknarflokksins um verðuppbót
á útflutningsvörur bænda, að
sjómönnum og smáútvegsmönn-
um, sem skaðazt hafa á brezka
.fisksölusamningnum, yrði
einnig verðbættar afurðir þeirra
var það fellí af Framsóknar-
flokknum og Sjálfstæðisflokkn-
um í sameiningu, en verðupp-
bótin á útflutningsvörur bænda
samþykkt.
Alþýðuflokkurinn sá alla
þessa afgreiðslu mála fyrir á
þessu þingi. Hann skildi, að með
kúgunarlögunum gegn launa-
stéttunum og stjóm Framsókn-
arflokksins og Sjálfstæðisflokks
ins var svartasta afturhaldið í
landinu sezt að völdum. Þess
vegna ákvað hann, að taka upp
kjördæmamálið strax á þessu
þingi. Það var ekki aðeins rétt-
lætismál yfirgnæfandi meiri-
hluta allra kjósenda í landinu,
heldur og líklegt til þess vegna
áður yfirlýstrar stefnu Sjálf-
stæðisflokksins í því máli, að
rjúfa samfylkingu afturhalds-
ins, stjórn Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins, og
verða á þann hátt eitt beittasta
vopnið, sem hægt var að fá, í
baráttu hinna vinnandi stétta
gegn Iiinni byrjandi kúgunar-
löggjöf. En meira að segja í
þessu máli — sjálfu „réttlætis-
málinu“ eins og Morgunblaðið
og Vísir hafa kallað það —
varð Alþýðuflokkurinn beinlín-
is að kúga Sjálfstæðisfl. til þess
að standa við yfirlýsta stefnu
sína. Svo fast hélt Kvöldúlfs-
klíkan við hina arðvænlegu
stjórnarsamvinnu við Framsókn
að það var ekki fyrr en hinir
einlægari fylgismenn kjördæma
breytingariimar í flokknum, og
aðrir, sem óttuðust almennan
flótta hinna ófereyttu liðsmanna
yfir til Alþýðuflokksins, höfðu
gripið til hir.na ítrustu ráða og
hótana við flokksforystuna, að
hún drattaðist til þess, að taka
afstöðu með kjördæmabreyting-
unni og roynda stjórn til þess að
tryggja framgang hennar.
Það er nú ekki nema
rúmur mánuður þar til skor-
ið verður úr um það við
almennar kosningar, hvort
kjördæmabreytingin nær fram
að ganga. En þó að kosningamar
fari formlega fram hennar
vegna, verður kosið um fleira.
Kjósendur verða áreiðanlega
ATVINlNUVEGIR IÐNAÐ-
ARINS í landinu munu nú
standa í mesta blóma, eins og
yfirleitt aðrar atvinnugreinar
þjóðarinnar. Það hlýtur því að
liggja í hlutarins eðli, að til
þess að áframhaldandi fram-
þróun þessara starfsgreina geti
orðið, verður að tryggja alla
aðstöðu hennar af framkvæmd-
arvaldi þjóðarinnar.
Hér á landi hefir verið sett
löggjöf um iðnað og iðju og um
iðnaðamám. Hvortveggja þessi
löggjöf munu þurfa yfirlit og
endurbætur, svo hún út af fyrir
sig tryggi réttarfarslega aðstöðu
iðnaðarins og 'þeirra, sem við
hann starfa.
Nokkrar fereytingar munu
hafa verið gerðar á þesáum lög-
um, þó allar hafi þær ekki verið
til bóta. Vil ég í þessu sambandi
minnast á þá breytingu, sem
gerð var á þessari löggjöf, þar
sem allur íhlutunarréttur fag-
félaganna var tekinn í burtu
mn -ondirskrift námssamninga,
en áður þurfti að leita sam-
þykkis þeirra í þeim efnum.
Orsökin fyrir því að þessar
breytingar voru gerðar hafa
yerið þæ'r meðal annars, að
fagfélögunum hafði verið gefiirn
þarna meiri réttur en löggjafar-
valdinu hefir sýnzt, að þeim
bæri. Með þessu gátu þau að
miklu leyti ráðið launakjörum
iðnemanna og tryggt réttar-
farslega aðstöðu þeirra fram
yfir það, sem löggjöfin sjálf
gerðL Hvað löggjöíin hefir
meint með þvf að breyta þessu,
munu margir spyrja. Það er
sýnilegt að þama hefir verið
stefnt að því, að tryggja það,
að launagreiðsla hlutaðeigandi
lærimeistara yrði þeim ekki
hærri, en nauðsynlega þyrfti
Þessa stefnu tel ég varhuga-
verða, fyrst og fremst fyrir það,
að sökum lélegra launakjara og
naisjafns aðbúnaðar, sem oft
stafar út frá því, er stór-
hætta á að hópur manna verði
að hætta og hverfa frá iðnaðar-
náminu, og það hefir sýnt sig á
eðlilegum tímum, að það er stór
hættulegt öllum iðnaðarfram-
kvæmdum. Hér blasir gullið
fyrir augum atvinnurekandans,
en svo fer oft, að það er aðeins
um stundarsakir. í öðra lagi er
þarna slitin öll fagfélagsleg
tengsl milli iðnnema og iðn-
sveina. Þetta er líka algerlega
rangt, því á meðan iðnnáms-
löggjöfin tryggir ekki betur rétt
arfarslegt öryggi þeirra, sem
iðnaðamám stunda, en hún nú
gerir, á það að vera hlutverk
iðnfélaganna að standa á varð-
bergi fyrh' þeim rétti. Mönnum
ekki búnir að gleyma gerðar-
dómslögunum og afgreiðslunni,
sem gengishækkimarfrumvarp-
ið fékk. Og Alþýðuflokkurinn
héldur áfrarn baráttu sinni gegn
afturhaldinu og kúgunarlöggjöf
þess. Kjördæmabreytingin er
ekki nema einn áfangi, að vísu
þýðingarmikill áfangi, í þeirri
foaráttu.
finnst það hjákáílegt, að þaraa
sé verið að hindra að séu iðn-
nemar meðlimir stéttarfélag-
airna, að þá geti þeir ráðið mál:
efnum iðnfélaganna og þá sér-
staklega þeirn málum, sem ein-
ungis varða iðnsveina sjálfa,
það er kaupgjaldsmálum þeirra.
Fordæmi íyrir þessu munu
varla vera til, því hvert það iðn
félag, sem innant sinna vébanda
hefir haft iðnnema sem meðlimi
mim ekki hafa veitt þeim neinn.
rétt til íMutunar um slík mál.
Þama er öriimi skotið mitt í
raðir stéttarsamtaka iðnaðar-
manna, og hún hefir Mtt mark.
Afleiðingin er sú, er áður var
sagt: allur Silutunarréttur hlut-
aðeigendi iðnfélaga til réttar-
bóta og öryggis iðnaðamámsins,
er afnuminn.
Slíkar fereytingar mætti vel
réttlæta, ef aðrar fereytingar
hefðu verið gerðar sem tryggðu
það, sem fagfélögin voru að
leitast við að gera. Þama er
líka komið í veg fyrir það, að
stéttarsamtökin geti orðið
öflugri en óhj ákvæmilegt er, á
meðan félagsrétturinn í landinu
er ekki afnuminn. Slíkar breyt-
ingar koma aldrei til með að
tryggja öryggi iðnaðarms á
komandi áram, þær miða aðeins
að því, að veikja hann og draga
úr faglegri framþróun hans.
Iðnfræðsian í landinu mun
TÍMINN leitar nú ákaft að
röksemdum erlendis fyrir
hinum íhaldssama málstað
Framsóknarflokksins í kjör-
dæmamálinu. Þegir harrn vand-
lega um öll fordæmi fyrir kjör-
dæmabreytingunni, sem hér hjá
okkur er nú um að ræða, svo
sem fordæmi hinna Norður-
landaþjóðanna, en leitar uppi
það, sem úreltast er í kjör-
dæmaskipun Englands og Am-
eríku. Þykist hann þar með
hafa gert hreint fyrir dyrum
Framsóknarflokksins í kjör-
dæmamálinu og rekið af honum
það ámæli, sem hann hefir
fengið í sambandi við það, fyrir
íhalds- og einræðistilhneiging-
ar. Tíminn segir meðal annars:
„Þeir segja það, andstæðingar
okkar Framsóknarmanna, að við
séum fjandsamlegir lýðræðinu,
vegna afstöðu okkar í stjómar-
skrármálinu. Gkkar afstaða er hin
sama og afstaða þeirra lýðræðis-
þjóða, sem djarflegast berjast fyr-
ir lýðræðið í heiminum. Okkur má
því liggja í léttu rúmi, þótt litlir
karlar eins og Ólafur Thors og
Stefán Jóhann séu að reyna að
setja á okkur einræðisstimpilinn.“
Tíminn virðist þó ekki vera
alveg viss um að þétta nægi til
að afsanna skyldleika Fram-
sóknarhöfðingjanna við valda-
braskara einræðislandanna. Þess
fSshtéagur 29. .tnai 1942.
ekki vera eins og skyldi tilþess
að hún geti náð þeirri f ullkomn-
un, sem ákjósanleg er. Hér í
Reykjavík mun vera mestur
hluti iðnaðarframkvæmáa, og
þar af leiðandi væri það eðlilegt,
að hér væri bezt hlúð að iðn-
fræðsiunm. Hvemig það er,
mim Iðnskólinn í Reykjavík
vera augljósastur vottur um og
mjög táknræn mynd af starfi
þeirra mánna, sem um þessi
mál fjalla: Léleg húsakynni og
aðbúnaður aMur með lélegasta
móti, kenuslan langt frá því að
veita þá menntun, sem iðnaðar-
mönnum er nauðsynleg. Hvort
hér er valdandi f járskortur til
nauðsynlegs reksturs eða það er
álit forráðamanna skólans, að
hér sé málum vel skipað, þá er
það víst, að uppbygging full-
komins iðnaðar er mikið undir
því komin, að fullkomin gagn-
leg iðnfræðsla sé fyrir hendi,
sem algjörlega vantar hér.
Sú kynslóð, sem nú velur sér
lífsstarf, getur ekki fundið það,
að iðnaðurinn bjóði þeim það
fullkomnasta, sem af honum má
vænta, og er það ilía farið. For-
ráðamenn þessara mála verða
því að hefjast handa um raun-
hæfar endurbætur þessara mála,
fyrst að tryggja réttarfarslega
aðstöðu þeirra, sem iðnaðar-
nám stunda til þess að f járhags-
leg afkoma þeirra leyfi þeim að
leggja til nokkurra ára náms,
og síðan, að námið veiti þá sér-
þekkingu, sem gerir þá faglega
verkþátttakendur I uppbygg-
ingu fullkomins iðnaðar í land-
inu.
Forráðamenn jþessara mála
Framh. á 6. síðu.
vegna telur hann vissara að
færa stjórnarfari þeirra landa
nokkuð til gildis og segir meðai
annars í því sambandi:
„Ólafi Thors og hans fylgis-
mönnum má vera hcrllt að hugleiða
þetta: Þjóðverjar og Rússar leyfa
ekki neinum möainum eða ættum
að hagnast á hörmungum þeirrar
baráttu, sem nú er háð um örlög
mannkynsins. Menn, sem reyna
slíkt hjá þessum þjóðum, fara ann-
aðhvort leið Thyssens eða Rússa-
keisara.“
Þetta á að vera vægileg að-
vöran fyrir andstæðinga Fram-
sóknarflokksins, hvað bíði
þeirra hér, ef þeir ekki vilji
sætta sig við Framsóknarvaldið
og hina ranglátu kjördæma-
skipun, sem það byggist á. Með
öðrum orðum: Tíminn hótar, að
Framsóknarflokkurinn r'eti
einnig, ef á þarf að halda, »dð
upp vinnuferögð kommúnista og
nazista! Skal það að sjálfsögðu
ekki fortekið, þótt öll rey -ila
upp á síðkasd'; ‘ li óneitan-
lega á allt i) on það, að
Ólafur Thors þmii að beri
nokkurn sérstakan kvíðboga
fyrir því, að verða að sæta ör-
lögum Thyssens eða Rússakeis-
ara af völdum Framsóknar-
flokksins, svo vel sem sá flokkur
hefir undanfarið hjálpað honum
Framh. á 6, síðu.