Alþýðublaðið - 03.06.1942, Blaðsíða 4

AUÞYÐUBLA0IÐ
Mi&vikiaöagve 3. jtini 194%.
SIOURJÓM A. ÓLAFSSON:
Elll> og tmldarheimlll
ijrrir sjómenn.
4
fUjríjtatblftdið
Ól«efoaði: Alþýfnftokkarian
Rttstjári: Sletön Pjetnrsson
Kiteíj'órn og afgreiðsla í Al-
þýfiuhásinu við Hverfísgötu
stmar ritetjámar: 4901 og
4HZ
Símar afgresöslu: 4900 og
4096
VeriJ í lausasölu 25 aura.
snteml&jaxi ’fl. f.
Tvær attaygiisserðar
framtaoðsfréttir.
TVÆR FRÉTTIR foárust um
helgina af framboðum við
i hönd farandi kosningar, sem,
enda þótt þær geti hvergi nærri
talizt til stórfrétta, hafa vakið
töluverða athygli og eru á ýms-
an hátt lærdómsríkar.
Önnur fréttin er sú, að þrír
þekktir Framsóknarmenn, sem
nú eru þingmenn í tvímennings
kjördæmtun, eigi ekki að vera
í kjöri þar lengur, heldur sé það
nú ákveðið, að þeir skuli þegar
í stað fluttir úr tvímennings-
kjördæmumun og hafðir í kjöri
í einmenningskjördæmum, þar
sem bersýnilega er ætlunin að
koma þeim fyrir í framtíðinni.
Þessir Framsóknarþingmenn
eru Sveinbjöm Högnason, sem
fluttur verðiu- úr Rangárvallar-
sýslu til að vera í framboði í
Vestur-Skaftafellssýslu, Stein-
grímiu- Steinþórsson, sem fer
úr Skagafirði í Barðastrandar-
sýshi, og Bjami Bjarnason, sem
hættir í Árnessýslu og býður
sig fram á Snæfellsnesi.
Þessar tilfærslur á þingmönn-
um Framsóknarflokksins nú
þegar fyrir kosnmgarnar um
kjördæmabreytinguna ættu
ekki að þurfa skýringa við.
Þær verða varla misskildar. Þær
sýna, að Framsóknarflokkurinn
gerir sér, þrátt fyrir öll digur-
mæli inn stöðvunarvald, sem
hann ætli sér að ná við kosn-
ingarnar í næsta mánuði, enga
von um að geta hindrað kjör-
dæmabreytinguna og þar af leið
andi heldur enga von um, að
geta framvegis fengið nema
einn þingmann kosinn í tvímenn
ingskjördæmunum. Að því er
nú þegar byrjað, að hola nokkr-
um af þeim þm., sem Fram-
sóknarflokkurinn á nú í tví-
menningskjördæmunxim, niður í
emmenningskjordæmum. Þar
eiga þeir að reyxxa að vinna sér
ný þingsæti nú eða næst þegar
kosið verður.
Þessi frétt er, enda þótt hún sé
ekki stór, einkar eftirtektarverö
vegna þess, að hún sýnir, hve
vita tx-úlaus Framsóknarflokkur-
inn er sjálfur á öll digurmælin.
sem blöð hans og talsmenn hafa
undanfarið haft um það, að
haxm muni auka svo þingmanna
tölu sína við þessar kosning
að hann geti stöðvað kjordæma- j
breytinguna á þingixm I sumar.
Nú er öllum ljóst, efth þessa
fyrstu frétt af framboðum Fram
sóknarflokksins, að haxm hefir
með sjálfum sér enga von ura
það.
Hin framboðsfréttin er sú, að
forsprakkar Sjálfstæðisflokksins
hafi ákveðið og tilkynnt Sigurði
Kxistjánssyni, sem undanfarið
kjörtímabil hefir verið einn af
þmgmönnum flokksins hér í
höfuðstaðnum, að haxm verði
við í hönd farandi kosningar
ekki hafður í kjöri fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn í Reykjavík.
Þessi frétt er í sjálfu sér heldux
ekki stórvægileg. Þó hefir hún
þegar vakið nokkra furðu. Sjálf
stæðisflokkurinn er nýbúinn að
slíta stjórnarsamvinnunni við
Framsóknaiflokkirm og mynda
stjórn sjálfur með þeirri yfir-
lýstu stefnu, að tryggja fram-
gegn kj ördæmabreytingarinnar.
Og svo láta forsprakkar hans
það vera sitt fyrsta verk, að
bola þeiro manninum burt frá
þingsetu fyrir flokkinn, sem vit-
að er að fyrstur af öllum þing
mönnum hans tók ákveðna af
stöðu gegn stjórnarsamvinnunni
við Framsókn og með kjördæma
skipunarfrumvarpi Alþýðu-
flokksins, sem hinir urðu síðar
nauðugir viljugir, að snúast til
fylgis við.
Mönnum verður nú á að
spyrja: Eru þetta heilindi Sjálf-
stæðisflokksforsprakkanna í
kjördæmamálinu, að þeir skuli
einmitt bregða fæti íyrir þann
af þingmönnum flokksins, sem
fyrst og heiðarlegast af þeim öll-
um hefir barizt fyrir kjördæma-
breytinguimi — „réttlætismál-
inu“? Eða eru þeir að hefna sín
á Sigui-ði Kxistjánssyni fyrir
það, að hann greiddi atkvæði á
alþingi á móti gerðardóminum,
hinu sameiginlega gerræði Her-
manns Jónassonar, Eysteins
Jónssonar, Ólafs Thors og
Jakobs Möllers?
Það fer varla hjá því, að Sig-
urður Kristjánsson sé hér lát-
inn gjalda annars hvors eða
hvors tveggja. Enda eru þau
nýju nöfn, sem fullyrt er að
eigi að vera á framboðslista
Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík, eftir því. Það eru Bjaxni.
Benediktsson borgarstjóri, einn
af nánustu fylgifiski^m Ólafs
Thors og stjórnarsamvinnxmn-
ar við Framsóknarvaldið og
Hriflumennskuna, og Björn
Ólafsson heildsali. Vitanlega
eru þetta „fínni“ memx, en Sig-
urður Kristjánsson. En að hinu
munu ýmsir spyrja, hvort það
séu menn eins og vinur Jónasar
frá Hriflu, Bjarni Benediktsson,
sem bezt sé til þess trúandi, að
setja niður rostann í Framsókn.
Um afstöðu Bjarna til gerðar-
dómsins vita allir. Er hann var
stofnaður með bráðabirgðalög
unum í vetur, fagnaði Bjarni því
á fundi í Gamla Bíó, að hækkim
á grunnkaupi launastéttanna
hefði þannig verið bönnuð, enda
þótt hann hefði aðeins tveimur
mánuðum áður skrifað af mikl-
um fjálgleik í Morgunblaðið, að
þess væri engin von, að verka-
menn vildu færa fórnir í harð-
æri eins og 1939, nema þeir
léngju þeim mun ríflegri hlut,
hegar betur áraði.
Fjrrir þennan þjón Fram-
knar- og Kveldúlfsvaldsins og
| aðra álika ,fína“ ménn, hafa for
sprakkar Sjálfstæðisflokksins
nú ákveðið að fóxma SigurSS
Kxdstjánssyni. Það er von að
þeir hæli sér af baráttu sinni
gegn Framsóknarvaldinu, eða
hitt þó heldur!
HUGMYNDIN um stofnun
elli- og hvíldarhéimilis hef-
ir um langt skeið lifað í hug-
um ýmissa áhugamanna innan
sjómannastéttarinnar. Kreppu-
tímar og ýms óáran hefir valdið
því, að ekki hefir verið hafist
handa fyr um það mál, sem og
mörg önnur sem fjármagn þarf
til að hrint sé á stað.
Nú hefir „Sjómannadagsráð-
ið“ ákveðið að hefja nú þegar
undirbúning um fjársöfnun í
þessu skyni að kjörið ákveðna
menn til að standa fyrir henni.
í aprílmánuði síðastliðnum
birtu blöðin ávarp til lands-
manna um að styðja þetta mál
með framlögum, og ekki er ann-
að hægt að segja en að undirtekt
ir blaðanna um mál þetta hafi
verið hinar beztu. Mér þykir þó
hlýða að rifja upp á ný, hvei’s-
konar mannúðar og menningar-
stofnun að sjómannastéttir er
hér að beita sér fyrir. Þótt nokk
uð hafi verið um mál þetta ritað
og talað.
Framfarir síðustu áratuga og
bylting sú sem orðið hefir í at-
vinnuháttum, hefir breytt þjóð
inni úr einvörðungu bændaþjóð,
sem stundaði sjóinn aðeins á
vertíðum til þess að fala björg
í bú, í fiskimanna og farmanna
þjóð, ásamt öðrum atvinnuveg
um sem sjávaxrútvegurinn hefir
skápað beint og óbeint. Um 60
af hverju hundraði landsmanna
búa nú í bæjum og kauptún
um og stór hluti þeirra hafa fisk
veiðar og farmennsku að at
vinnu. Jafnvel bændur og
bændasynir leita nú í stríðum
straumum til sjávarins á ýmsum
tímum árs. Það má því segja að
mikill hluti vinnandi karla taki
þátt í þessum atvinnurekstri
einhverntíma æfinnar.
En það eru þeir, sem gera
fiskveiðar og formensku að lífs
starfi, seín hér eru bornir fyrir
brjósti. Reynslan er þegar far
in að sýna það, að þótt vér séum
fámenn þjóð,að þá sækir í sama
horfið hjá oss og hjá hinum
stærri þjóðum, að margir sem
velkjast á sjónum mest allt sitt
líf eiga hvergi samastað þegar
kraftarnir bila og þeir eru ekki
lengur hlutgengir í volkið. Það
vill verða misjafnt hvað mönn
um verður við hendur fast. Sum
ir eru jafn eignalausir að starfs
lokum og þegar þeir byrjuðu.
Aðrir hafa dregið saman nokkra
fjárhæð til elliáranna. Enn
aðrir hafa komið upp barnahóp,
sem ekki hefir skilyrði til að
taka í hornið slitinn mann
og láta honum í té þá líðan
sem hann á skilið eftir langa
starfsæfi. Þá eru menn, sem
hafa misst alla sina nánustu
og til engra er að fiýja. Dæmin
eru svo ótal mörg, hversvegna
fjölda margir menn verSa ein
stæðingar í ellirmi..
Meðal menningarþjóða er það
talið höfuðskilyj-ði fyrir framtíð
•þeirra, að vel sé búið að æsk
urrni. En það ei* engu síður
mikilsvert að þ,fó5irnar meti>
að verðleikum unnin störf og
fyrir ellinni sé séð á sómasam
legan hátt.
Hjá hinum stæxrf þjóðum,
hafa risið upp Elli og hvíldar-
heimili fyrir aldraða sjómenn,
sem ýmsar mannúðar og menn-
ingarstofnanir hafa staðið áð.
Hafa ýmsir menn, er þau hafa
séð, lýst þeim fyrir mér á þann
veg, að ánægjjulegt má vera
hverjulm þeim erí þar gistir.1
Okkur íslendingum má einnig
vera það nokkurt metnaðaxmál
að við getum sýnt hinum stærri
og voldugri þjóðum, að við kunn
um að meta sjómannastétt vora
og viljum búa að hexmi jafnt í
blíðu sem stríðu eins og bezt
má verða. Ef til vill getur smá
þjóð aldrei betur sýnt hinum
'stærri mennigarþroska sinn eins
vel og á sviði mannúðarmála.
Oss er Ijóst að nokkurn tíma
mun það taka að safna nægilega
stórum sjóði, svo að framkvæmd
ir geti iiafizt. Allur ágóði Sjó-
TÍMINN gerði í gær að um-
talsefní þá ákvörðun Sjálf-
stæðisforsprakkanna, að sparka
Sigurði Kristjánssyni út af lista
flokkins hér í Reykjavík við í
hönd farandi kosningar, og fór
meðal annars svofelldum orðum
um hana:
„Framsóknarmemi fagna því
vissulega, að Sigurður Kristjáns-
son hverfur úr þinginu. Enginn
maður hefir yerið óþarfari þjóð-
stjórnarsamvimrunni en hann.
Hann var jafnan í hópi þeirra, sem
mesta óbilgirrii sýndu Framsókn-
arflokknum. Eftirmaður hans,
Bjöm Ólafsson, er talinn stórum
samvinnuþýðari maður.
Sjálfstæðisflokkurinn ætti að
„hreinsa til“ ennþá betur á þenn-
an veg.“
Þessi ummæli Framsóknar-
flokksins eru einkar eftirtektar-
verð fyrir Sjálfstæðismenn. Þau
sýna þeim hvers erindi Sjálf-
stæðisforsprakkarnir eru að
reka með því að sparka Sigurði
Kristjánssyni „Framsóknar-
menn fagna því,” segir Tíminn.
„Sjálfstæðisflokkurinn ætti að
hi-einsa til betur á þennan veg“
— til þess að hægara verði fyrir
þá Jónas frá Hriflu og Ólaf
Thors að skríða aftur saman eft
ir kosningarnar í sumar eða
haust!
❖
Tíminn ber sig í gær mjög
upp undan því, að rofinn hafi
verið friður á Framsóknarfl.
í stjórnarsamvinnunni við
Sjáflstæðisflokkinn, út af kjör-
dæmamálinu. Lýsir hann því
um leið með hjartnæmum orð-
um, hvemig hvor um sig átti
að hliðra til fyrir hinum til að
mannadagsins rennui- í þenae.
sjóð. En það mundi seinfær leið,
Þess vegna er nú leitað sans-
skota um land allt. Fyrst og;
fremst meðal sj ómannastéttar-
mnar sjálfrar, síðan meðai
þeirra sem beint eða óbeint hafe
líf-safkomu sína af hennar staxíL
Við vitum einnig að sjómanna
stéttin á fjölda vina meðal allra
stétta þjóðfélagsins, sem virða
hana og þakka henni hið mikla
og þjóðnýta starf, er hún innir
af hendi. Við væntum því að
margir verði til þess að styðja
þessa viðleitni vora í þágu menn.
ingar og mannúðar, og leggi.
sinn skerf fram stóran eða smá-
an.
Við stefnum að því marki að
irrnan fárra ára verði reist á
friðsælum stað í nágrenni
Reykjavíkux myndarleg og hag-
anleg bygging, þar sem skilyrðl
eru til þess að gera nánasta um-
hverfi skemtilegt og aðlaðandi;
með, möguleikum fyrir vistmenn
Framh. á 6. síðu.
varðveita friðinn og stjórnar-
samvinnuna. Hann segir í því
sambandi meðal annars:
„Framsóknarflokkurinn bauð
frið og samvinnu um lausn þeiiTa
mála, sem nú eru mest aðkallandi.
En vitanlega hlaut þessi samvinna.
að grundvallast á því, að flokkarn-
ir leggðu ótímabær sérmál sín til
hliðar. Framsóknarflokkurinn gat
t. d. ekki kxafizt þess af Sjálfstæð-
isflokknum, að sjómemiirnir á
Keldúlfstogprunum fengi full-
komiega sinn hlut af stríðsgróðan-
um, vegna þess, að Sjálfstæðis-
flokkurinn er því andvígur. Sjálf-
stæðísflokkurinn gat heldur ekkl
gert kröfur, sem voru álíka ósam-
ræmanlegar stefnu Framsóknar-
flokksins."
Þetta er vitanlega mjög,
fallegá og sarxngirnislega mælt
En hvers vegna sá ekki Fram-
sóknarflokkurinn þetta strax^
áður en þjóðstjórnin var rofin,
þegar hami fitjaði upp á lög-
bindingu kaupgjaldsins og gerð-
ardóminum, sem hann mátti þó
vita, að var hvorti;veggja engia
síður ósamræmanlegt stefnxi
Alþýðuflokksins, sem þá enix.
var í stjórn, heldur en fuB-
komin hlutdeild Kveldúlfssjó-
mannanna í stríðsgróðanum
stefnu Sjálfstæðisflokksins, eða
fullkomið jafnrétti kjósenda
stefnu Framsóknarflokksins? Er
það ekki nokkuð bröslegt, að
Framsóknarflokkurinn skuli nú
vera að bera sig upp undan því,
sem hann sjálfur hefir byrjað
og skapað foi-dæmi um?
* !
En Framsóknarblaðið virðist
ekki hafa neina hugmynd um
Framh. á 6. síðu.