Alþýðublaðið - 07.06.1942, Blaðsíða 5

?-4£UM«K4agux 7. frú»í 1943.
AU»YPUSIJIIIft0
fpaihpnar.
ISUSNDINGAIl eru án efa ein
þeirra þjóða, sem mestan á~
feuga hefir fyrir stjórnmálum,
Á það við um flestar eða allar
stéttir þjóðarinnar. Oft hafa
öldur stjórnmáladeilnanna risið
hátt hér á landi. Eftir aldamótin
má nefna sem dæmi deilumar
um „uppkastið'1 svonefnda og
þingrofskosningamar 1931. í
fyrra skiptið var það sjálfstæð-
iamálið, sem deilunum olli, í síð-
ara skiptið kjördæmamálið.
Bæði þessi mál eru nú aftur á
dagskrá meðal þjóðarinnar x
þeim kosningum, sem nú fara í
hönd. Sennilega rísa ekki mikl-
ar deilur út af sjálfstæðismálinu
að þessu sinni, þar er þjóðin
kominn að sameiginlegri niður-
stöðu. Hún mun einnig innan
skamms komast það í kjör-
dæmamálinu, og sú niðurstaða
hlýtur að verða, að allir viður-
kenni sem sjálfsagðan hlut, að
allir íslendingar eigi að hafa
jafnan kosningarétt hvar í
flokki sem þeir standa og livar
sem þeir búa á landinu. Aftur-
haldið, sem nú streitist á móti
þessari réttlætiskröfu, mun
verða sigrað, og það mun verða
að sætta sig við þenna sigur hins
framsækna nýja tíma, eins og
afturhaldið verður jafnan að
gera, fyrr eða síðar.
Eftir að þjóðstjórnin sáluga
var mvnduð árið 1939 virtist
færast einkar einkennilegur
doði yfir stjómmálalífið í land-
inu, og stjórnmálaáhuginn, sem
íslendingar eru frægir fyrir,
virtist ibókstaflega vera að
deyja út.
Kommarnir voru að vísu að
nöldtra eitthvað úti í homi, en
meginþorri þjóðarinnar lét sig
það lithi skipta, hvað umboðs-
menn Stalins lögðu til málanna.
En smámsaman breyttist við-
horfið. Þjóðstjórnin sýndi sig
ekki að vera hlutverki sínu og
ábyrgð vaxin. Hún tók að sýna
launastéttum landsins fyllsta
gerræði til þess að geta hlaðið
því betur undír stríðsgróða-
braskarana. Það var barátta Al-
þýðuflokksins gegn þessari ó-
hæfu, sem á ný hleypti hita í
stjómmálin. Gerðardómslögin
vöktu ahnenning fyrir alvöru af
dvala sínum. Sjálfstæðisflokk-
urinn fékk að kenna á því vem-
lega Við bæjarstjórnarkosning-
amar um allt land. Franxsókn
var þurrkuð út úr bæjarstjórn
Eeykjavíkur.
Á síðasta alþingi hóf Alþýðu-
flokkurinn sókn á nýjum víg-
stöðvum með því að bera fram
frumvarp um breytta kjördæma
skipun og leiða það til sigurs á
þeim vettVangi. Þetta mái mun
SIGLINGAR
milli Bretiands og íslaixds halda áfram eins og að
undanfömn. Hofom 3—4 skip í förum. Tilkynn*
ingar um vörusendingar sendist
Cullfford & Clark Ltd.
BKADLEYS CHAMBEES,
LONDON STKEET FLEETWOOD.
að sjálfsögðu ósamt gerðardóms-
pxálinu og gengismálinu verða
aðaldeilumál kosninganna.
Tólbak og smjörl&i.
ALTAL.A© er, að 2 þekkt-
ir fjárafla- og verzlunar-
menn ætli að gera þessar kosn-
ixigar dálítið óvenjulegar og
skemmtilegar með því að öjóða
fram „sprengilista“. Menn þess-
ir eru Sigurður Jónasson, for-
stjóri Tóbakseinkasölunnar og
Ragnar Jónsson, forstjóri smjör-
líkisgérðarinnar Smára, sem tal-
inn hefir verið aðalmaðurinn á
bak við útgáfu „I>jóðólfs“. Sig-
urður Jónasson ætlar sjálfur
fram í fremstu eldlínu; hann er
hræddur um, að listinn yrði
annars ekki tekinn alvarlega, en
sagt er, að Ragnar ætii að hafa
sig lítt í frammi sjáKur, en muni
þó eiga sæti neðarlega á listan-
um.
Því hefir verið fleygt, að
Hermann Jónasson stæði á bak
við lista Sigurðar Jónassonar, og
ættu betta að vera eins konar
prófkosningar milli hans og Jón-
asar. Öðrum þykir þó senni-
legra, að Hermann ætli sér að
gera upp við Jónas á öðruip vett
vangi, enda sé hann ekki alveg
viss um að Sigurður verði tek-
inn alvarlega! Sé þessi síðari til-
gáta rétt, verður .listinn tæplega
skoðaður öðru vísi en senx einka
fyrirtæki Sigurðar Jónassonar.
Hér verður ekki úr því skorið,
hvort nafnið er réttara: „Her-
mannslistinn" eða „tóbakslist-
inn“, en þessi tvö nöfn kvað list-
imx þegar hafa fengið í bænum.
Lista Þjógólfsmanna kalla
gárungarnir „smjörlikislistann“
en þeir setn að honum standa,
eru þó nánast alis konar „hrist-
ingur“ — eins og þeir sögðu á
Ísaíirði í vetur — manna með ó-
líkustu skoðanir — og trúar-
brögð.
Hækkun átsvaraima.
REYKVÍKINGAit hafa nú
heyrt ávæning af því, hvað
híður þeirra, þegar hin nýja nið-
urjöfnunarskrá verður birt —
I yæntanlega nokkru fyrir kosn-
ingar, ef prentim hennar gengur
ekki tiltakanlega seint. Eins og
Alþýðublaðið hefir skýrt frá, er
þar um að ræða stórkostlega
hækkun útsvaranna — ekki á
hátekjunum, stríðsgróðanum —
heldur á útsvörum alls almenn-
ings, Þetta er einn ávöxturinn
sem Reykvíkmgar uppskera af
samningum Sjálfstæðisflokksins
við Framsókn. Samkv. nýju
skattalögunum má engin útsvör
leggja á þær tekjur, sem eru
umfram 200 þús. kr., í stað þess
að á þeim hefði aðalþungi út-
svaranna átt að hvíla, ef ekki
hefði verið tekið fram fyrir
hendumai- á niðurjöfnunar-
nefndunum og þær handjámað-
ar. Það vita allir, að þessir
samningar voru gerðir með vit-
und og vilja Bjama borgar-
stjóra; hann er hægri hönd Ól-
afs Thórs, sem samninginn gerði
og á sæti í miðstjórn Sjálfstæðis
ílokksins, sem fékk samkomulag
ið við Framsókn til meðferðar
áður en frá því var gengið.
Þessir samningar um skatta-
málin tryggja Kveldúlfi að
mega halda a. m. k. 40% af
milljónagróða sínum 1941 ó-
skertum, ofan á allar þær íviln-
anir, sem hann fékk í fyrra hvað
snerti gróða ársins 1940 og nam
milljónum króna. Segjum að
Kveldúlfxxr hafi grætt 6 milljón-
ir króna árið 1941, sem varla
fflun of hátt áætlað, þá fær hann
að halda eftir tæpum tveimur og
hálfri milljón króna, sem bæt-
ast ofan á hinxx óskaplega stríðs-
gróða ársins 1940.
Foringjar Framsóknar og
Sjálfstæðisflokksins vitna oft í
önnur lönd, þegar þeir eru að
réttlæta ofbeldissráðstafanir
sínar. í Englandi er allur stríðs-
gróði — .100% — tekinn til
þarfa hins opinbera; þannig er
samartburðurinn í skattamálun-
um. En hér er verið að skapa
heila stétt af milljónamæringum
í fátækasta landi heimsins, og til
þess að það geti orðið, verða út-
svörin á almenningi í Reykjavík
að hækka um 59—100%. Og
hverjir ráða nú meirihlutanum
í niðurjöfnunamefndinni? Sjálf
stæðisflokkurinn eirm.
Sigurður Kristjánsson.
|TIÐ UMRÆÐURNAR um
kjördæmamálið á alþingi
sagði Sigxxrður ' Kristjánsson
eitthvað á þá leið, að hann harm*
aði það ekki, þótt „spyrðuband-
ið“ á milli Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins slitn-
aði, því það væri ,,sjálfsmorð“
fyrir hvaða flokk sem væri að
vinna með Framsókn. Það er
ekki ósennilegt, að það hafi m.
a. verið þessi ummæli og and-
staða S. K. gegn gerðardómin-
uni, sem höfðu nærri þvi kostað
hann þingsætið í Reykjavík.
Ólafur Thors og klíka hans,
sem hyggst að endurnýja banda
lagið við Jónas og Hermann
eftir kosningarnar I haust eða
jafnvel strax í sumar, treysta
því ekki, að Sigurður fáist til að
vera ríá'' -rnorðskandidat á nýj-
, : :h, úr því honum tókst að
losa liolú; sirrn úr „spyrðuband-
inu“, sem Ólafxu: Thors reyndi
að halda honum flæktum í, í
lengstu lög.
En það kom í ljós, að Sigurður
átti fleiri skoðanabræður hvað
snertir bræðralagið við Jónas og
Co., heldur en þægilegt var fyrlr
flokksstjórnarklíku þeirra Ólafs
og Bjarna borgarstjóra. Þeir
urðu að sætta sig við þá háðung
að verða að undirgangast það
jarðarmen a® taka Sigurð á list-
ann, enda þótt þeir væru búnir
að tilkynna honum, að flokkur-
inn óskaði ekki að hafa hann í
kjöri. Það er ekki í fyrsta sinnið
sem þeir eta ofan í sig, Ólafur
og Bjarni. En þó fengu þeir því
ráðið, að Bjarni fékk að sitja
kyrr á listanum, en afstöðu
hans til „spyrðubandsins“
þekkja allir. Hins vegar var full-
trúa kaupmanna, Birni Ólafs-
syni, sparkað, enda mun hann
nærri því eins óvinsæll á meðal
Tímamanna og Sigurður Krist-
jánsson. Há'lfan sigur við unn-
um, geta þeir sagt, Ólafur og
Bjarni.
Nýr vinur verkalýðsins.
ÞEGAR gengislögin voru
sett 1939 og gengið lækk-
að, vildi Hermann Jónasson ekki
leyfa neinar kaupuppbætur, en
Alþýðuflokknum tókst að fá
þær fram eftir langar stymping-
ingar.
Hermann Jónasson lagðist á
móti því, að greidd væri full
dýrtíðaruppbót um áramótin
1939/40, þegar lögin voru end-
urskoðuð. Fyrxr mjög harða
baráttu Alþýðufl. fengust
lögin nokkuð bætt, en hinir bezt
launuðu verkamenn fengu þó
dýrtíðina ekki bætta nema að
hálfu og varla það, þar á meðal
prentarar.
Hermann Jónasson skýrði frá
því síðar, að hann hefði verið
að hugsa um að biðjast lausnar
fyrir ráðuneytið af því að hanii
hefði ekki viljað bera ábyrgð á
því, að verkamenn fengju fulla
dýrtíðaruppbót með frjálsum
samningum við atvinnurekend-
ur um áramótin 1940/41.
Hermánn Jónasson samdi við
Ólaf Thors um að leggja 10%
launaskatt á alla launþega
nokkru síðar. Aðeins skörp and-
staða Alþýðuflokksins hindraði
þetta. Ólafur át ofan í sig loforð-
in, sem hann hafði gefið Her-
manni, eins og oftar.
Ilermann Jónasson stóð hálfu
ári síðar að tillögum um að lög-
binda kaupið algerlega, þ. e.
leyfa ekki fulla verðlagsuppbót,
og samdi um þetta við Ólaf
Thors. Ólafur kyngdi loforðinu
aftur, þegar Stefán Jóhann hót-
aði að segja af sér, ef þetta yrði
samþykkt, en þá sagði Hermarm
af sér, vildi ekki bera ábyrgð á
því, að verkamenn fengju fulla
verðlagsuppbót. |
Hermann Jónasson lét Ríkis-
prentsmiðjuna Gutenberg neita
öllum kröfum prentara um hin-
an minnstu kjarabætur og óð
síðan upp í rákisútvarpið á
gamlárskvöld til þess að stappa
stálinu í atvinnurekendur og
lýsa því yfir, að það væri hreinn
þjóðarvoði, ef nokkrar grunn-
kaupshækkanir væru leyfðar.
Og svo trompaðí. Hermann
Framh. á 6. síðu.
Eggin eru horfin af markaðinum. — Framleiðendurn-
ir selja sjálfir til neytenda. — Verðlækkun eggjanna
lækkaði vísitöluna. — Garðaráðunautm* lætur undan
sauðkindunum.
EOGIN ern gersamlega horfin
af markaðinum. Þan voru
lækkuð skyndilega fyrir nokkrn
niður úr öllu valdi. Þær birgðir,
sem þá • voru til, voru seldar, en
síðan kom ekki meira. Framleið-
endurnir segja: Okkur dettur ekki
i hug að selja egg á opinberum
markaði meðan verðið er ákveðið
svona lágt. Það borgar sig í fyrsta
lagi alls ekki að framleiða egg
fyrir þetta verð og svo viljum við
vitanlega fá sem mest fyrir fram-
leiðslu okkar, eins og aðrir.
ÞETTA ER skiljanleg afstaða.
Nú er það vitanlegt að það eru
ekki allir í þessum bæ, sem hafa
egg á borðum sínum. Alþýðu-
heimili nota egg yfirleitt ekki til
rnatar. Það er aðeins í kökur, sem
egg eru notuð á heimilum lág-
launamanna. Hins vegar eru egg
með í útreikningi vísitölunnar og
verðlækkunin á þeim var vítan-
lega tekin með þegar vísitalan var
reiknuð út um daginn. Verðlækk-
unin verkar því sem kauplækkun
hjá öllum, ekki aðeins þeim, sem
eta egg, beldur líka hjá þeim, sem
ekki eta egg.
HINS VEGAR vita það allir, að
þaE er margt, sem ekki kemur
meó í útreikningi vísitölunnar —.
og lítið sem ekkert yerðlagseí'irlit
er með. Það hækkar stöðugt —
Svona verður vfsitalan fðlsk.
Hvemig stendur á þvl að Ólai ir
Thors hefir ekki enn látið endur-
skoða grundvöll vísitölunnar.
Hstm barði í borðið í vetur svo að
heyrðist um land allt gegnum -út-
varpið og sagði að vísitalan skyldl
löguð. Þetta muna allir, nema, að
því er virðist, Ólafur Thors. Hann
hefir gleymt því.
SVONA ER ÞETTA allt með
þessi gerðardómslög, allt tóm vit-
leysa, en þó nægileg til að geta
unnið sitt hlutverk: að halda niðri
kaupi og kjörum hins vinnandi
fólks, að lögfesta kaupið, vernda
stríðsgróðann o. s. frv. Það mega
vera skrítnar sauðkindur, sem
verðlauna slíkt á kjördegi með at-
kvæði sínu.
NÚ HEFIR Matthías Ásgeirsson
neyðzt til að láta undan þeim,
sem mest skemma garðana hans,
Þeir hafa búið til tröð yfir eitt
horn Arnarhóls. Þeir gerðu það
líka í fyrra, en Matthias skar það
upp og þakti að nýju með hvann-
grænum þökum. Nú veit hann ekk-
ert ráð anhað en að búa til reglu-
lega myndarlega tröð þama yfir
túnið fyrir þá, sem virðast láta
fæturna ráða stefnu sinni. Ég er
ekki að áfellast Matthías fyrir
þetta. Það myndu fleiri en hann
hafa gefizt upp fyrir þessu pakki
En blóðugt er það, því er ekki að
neita. Ég gæti trúað að það byggi
til nýja tröö meðfram þessari. Það
x'cexi eftir öðru.
Hanaes 4 boraiuu.