Alþýðublaðið - 02.07.1942, Blaðsíða 4

N
4 ________________________AU»YÐUBLAÐiÐ____________________________________________Fjmmtndasapgjflí 1942
JÓN BLÖNÐAL:
Hvað tekur við eftir striðið?
J*(jH)ÖublaKÍ>
Ótffefandl: AlþýSuílokicarlnn
EUtstjórl: Stefán PJetursson
Ritstjóm og afgreiðsla 1 Al-
þýöuhúsinu við Hverfisgðta
Slmar ritstjómar: 4901 og
4902
Slmar aígreiðslu: 4900 og
4900
Verð f lausasölu 25 aura.
AlþýðuprentsmiSJan h. f.
Eftir þrjá daga.
AÐ eru nú ekki eftir nema
þrír dagar til kosninga.
Fundahöldum er að verða lokið
i kjördæmunum úti um land.
Tvö útvarpskvöld eru aðeins
eftif. Þegar þau eru um garð
gengin, fer varla hjá því, að
kjósendurnir verði búnir að
gera það upp við sig, hvaða
flokki þeir greiði atkvæði sitt
á kjördegi.
Þrátt fyrir allt möldviðri,
Jþrátt fyrir allar blekkingar
kosningabaráttunnar, munu
flestir kjósendur gera sér það
Ijóst, að það er fyrst og fremst
kosið um mál, bæði brennandi
og örlagaþrungin mál, sunnu-
daginn 5. júlí. Og eftir afstöðu
kjósendanna til þeirra mála
hlýtur það því að fara, hvern
flokkinn þeir kjósa.
*
tÞað er þá fyrst að telja kjör-
dæmamálið. Þar hafa allir
flokkar, að Framsóknarflokkn-
um einum undanskildum, lýst
því yfir, að þeir séu þeirri þýð-
ingarmiklu breytingu fylgjandi,
sem samþykkt var á síðasta
þingi. Þar skiptast kjósendumir
því að sjálfsögðu í fyrsta lagi
milli Framsóknarflokksins og
Állra hinna. En er það þá sama,
iávern þeirra síðamefndu þeir
kjósa með tilliti til kjördæma-
málsins? Nei, það er aUs ekki
sama. Eða hver er búinn að
gleyma því, að Alþýðuflokkur-
inn varð að heyja langa og harð-
vítuga baráttu fyrir þessu rétt-
lætismáli á þingi í vetur, áður
en Sjálfstæðisflokkurinn sá sér
þann kost vænstan, að taka af-
stöðu með því? Og eru ekki enn
uppi eðlilegar efasemdir um
það, að Sjálfstæðisflokkurinn
sé heill í því máli? Eða hvernig
stendur á því, að forystumenn
hans láta Framsóknarflokkinn
ómótmælt bera sér það á brýn,
að þeir hafi í vetur skuldbundið
sig til þess að hindra framgang
kjördæmamálsins? Um komm-
únista er það vitað, að þeir hafa
engan áhuga og ekkert frum-
kvæði sýnt í þessu máli frekar
en öðrum, er til umbóta horfa.
Það ætti því ekki að vera erfitt
fyrir fylgismenn kjördæma-
breytingarinnar að gera það
upp við sig, hvaða flokk þeir
kjósa: Það er Alþýðuflokkur-
inn. Hann átti frumkvæðið að.
kjördæmabreytingunni. Og
hann einn stendur að henni
heill og ógrunaður um græsku.
*
En hvað þá um gerðardóms-
lögin, sem eru annað aðalkosn-
ingamálið?
Þar stendur Alþýðuflokkur-
inn og hefir frá upphafi staðið
á.móti íhaldsflokkunum báðum,
Sjálfstæðisflokknum og Fram-
sóknarflokknum. Þeir gáfu í
sameiningu út bráðabigðalögin
gegn launastéttunum í vetur í
berhöggi við Alþýðuflokkinn og
áður yfirlýstan þingvilja. Og
þeir lýsa því enn yfir, að þeir
vilja viðhalda þessum kúgunar*
lögum, sem allir vita, að hafa
ekki nema eitt markmið: að
halda niðri kaupi launastétti
anna til þess að stríðsgróða-
mennimir geti grætt því meira.
Alþýðuflokkurinn hefir hins
vegar sýnt það, að hann leggur
framtíð sína og heiður að veði
fyrir því, að þessi svívirðilegu
kúgunarlög skuli brotin á bak
aftur undir eins og hann hefir
bolmagn til. Hann sýndi það
strax í vetur með því, að segja
sundur stjómarsamvinnunni við
þá flokka, sem að kúgunarlög-
unum stóðu. Og hann hefir á-
vallt sýnt það síðan í þraut-
seigri baráttu utan þings og inn-
an fyrir því, að gera gerðar-
dómslögin óvirk og undirbúa á
þann hátt að fá þau afnumin.
Kjósendur þurfa því ekki að
vera í vafa, hvaða flokk þeir
eiga að kjósa með tilliti til gerð-
ardómsins. Þeir, sem vilja brjóta
kúgunarlögin gegn launastétt-
unum á bak aftur, kjósa allír AI-
þýðuflokkinn. Hinir, sem vilja
viðhalda' þeim, kjósa annað-
hvort Sjálfstæðisflokkinn eða
Framsókn.
*
Það er í þriðja lagi kosið um
gengismálið.
Þar em línurnar nákvæmlega
þær sömu og í gerðardómsmál-
inu. Alþýðuflokkurmn stendur
þar einn á móti báðum íhalds-
flokkunum. Hann hefir lagt
fram frumvarp um að gengl
krónunnar verði hækkað aftur
upp í það, sem það var fyrlr
gengislækkunina 1939. Hann
telur launastéttir landsins og
sparifjáreigendur eiga skýlausa
réttlætiskröfu til þess eins og
ástandið er nú orðið breytt frá
því, sem það var þá. Og hann
telur það einnig ömggustu
ráðstöfun, sem hægt sé að gera
til þess að halda dýrtíðinni x
skefjum. Eni Sjálfstæðisflokk-
urinn og Fxjamsóknapflokkur-
inn vilja, þrátt fyrir marggefin
loforð um gengishækkun, við-
halda lággenginu á kostnað al-
'imennings til þeiss að st^fðs-
gróðamennirnir geti haldið þeg
ar fengnum gróða sínum óskert
um og haldið áfram að hlaða
utan um hann á sama hátt og
hingað til.
Það getur því enginn efi leik
ið á því, hvernig atkvæði kjós-
enda falli með tilliti til geng-
ismálsins. Þeir, sem vilja hækka
gengi krónunnar, kjósa allir
Alþýðuflokkinn. Hinir, sem
vilja viðhalda lággengi hennar,
kjósa annaðhvort Sjálfstæðis-
flokkinn eða Framsókn.
*
Þessi þrjú mál em aðalmál
kosninganna, sem fram eiga að
fara eftir þrjá daga. Þá gerir
þjóðin út um það með atkvæð-
um sínum, hvað hún vill held-
ur: Kjördæmabreytinguna og
jafnrétti kjósenda í landinu, af-
nám kúgunarlaganna og j.afn-
rétti launastéttanna við aðrar
Btéttir, og hækkun, króinunn-
I.
ARÁTTAN f yrir frelsinu er
jafngömul mannkyninu
sjálfu. Alltaf hafa hinir sterkari
og meiri máttar notað aðstöðu
sína til þess að tmdiroka og
kúga þá, sem veikari voru og
fátækari. Baráttan fyrir frels-
inu hefir átt sér ótal vígvelli og
tekið á sig ótal myndir, svo sem
baráttan við þrælahald, stétta-
kúgun, undirokun heilla þjóða,
ófrelsi og réttleysi konuimar,
ofurvald auðvalds og atvinnu-
rekendavalds og þannig mætti
lengi telja.
í lok miðaldanna fékk barátt-
an fyrir frelsinu öfluga lyfti-
stöng, þar sem vom kenningar
maninréttindastefnunnar (hu-
manismans); franska stjómar-
byltingin losaði um fjötra
stéttaskipulagsins og Iagði
grundvöllinn að hínni lýðræðis-
legu þróun 19. og 20. aldarinn-
ar. Smámsaman bratnuðu niður
múrveggir stéttaforréttindanna,
almennxir kosningaréttur er
£ Iög tekinn og jafhírétti kon-
unnar er viðurkennt.
Á nítjándu öldtnmi eru það
fýrst og fremst tvær stefnur,
sem taka forystuna í frelsisbar-
áttunni, frjálslynda stefnan
(liberalisminn) og jáfnaðar-
stefhan (sósíalismihn) báðar
greinar af sömru. rót. Frelsi,
jafnrétti og bræðralag var ein-
kunnarorð ftrönsku: stjornar-
byltingarihrtar'. Það varð eihrág
einkunnarorð jafhaðarstefnumn-
ar:
Á nítjándu öldinnx,. eftir því
semi j af naðarsítef nunm jókst
fylgi’ um heim? allan, öðluðust
ýmsar stéttir og flehri eihstak-
Iihgar meira frelsi en ncádcru
sihnx áður. Þró.un auðvaldsins
jók velmeguiMJia og framleiðsl-
una á öllum sviðum langt um-
ír am það, sem áðurhafði þekkzt.
En brátt komu skuggahliðar
auðvaldsskipnlagsins í Ij'ós, og
það varð greinilegt, að hið
st j cmarf arslega ®g; lýð.ræðislega
frelsi, sem hin frjálslynda
stefna hafði traað á, var ekki
nægilegt til þess að allar stétt-
ir þjóðanna gætu orðið frjálsar.
Auðsöfnunin, valdið yfir hinum
tröllauknu framleiðslutækjum,
sjálft ríkisváldið, allt varð þetta
fjötur um fót þeirrar stéttar,
sem var n.ú orðin langfjölmenn-
ust, stétt launþeganna. Og svo
gægðist vofa atvinnuleysisins
fram á sjónarsviðinu.
II.
Þess vegna var baráttan fyrir
frelsinu hafin á nýjum grund-
velli, grundvelli sósíalismans.
; Sósíalistar gagnrýndu auðvalds-
skipulagið og hið borgaralega
lýðræði. Þeir sýndu fram á
ar — eða misrétt i hinnar gömlu
kjördæmaskipunar og kosn-
ingafyrirkomulags, áframhald-
andi kúgun launastéttanna og
lággengi krónunnar. Þeir, sem
vilja sigur jafnréttisins og rétt-
lætisins, kjósa allir Alþýðu-
flokkinn, hinir kjósa Sjálfstæð-
isflokkinn og Framsókn,
skipulagsleysi auðvaldsfram-
leiðslunnar, kröfðust efnalegs
frelsis fyrir allar stéttir. Barátta
jafnaðarstefnunnar gerir skipu-
lagninguna að nýjum og örlaga-
ríkum þætti í frelsisbaráttu
mannkynsins, baráttunni fyrir
andlegu og efnalegu sjálfstæði
hvers einstaklings, af hvaða
kyni, stétt, þjóð eða kynflokki,
sem hann er.
En smámsaman verður Ijóst,
að skipulagningin felur í sér
geigvænlegar hættur fyrir sjálft
frelsið. Það er 'hægt að útrýma
atvinnuleysi , með skipulagn-
ingu, ef tekið er allt persónulegt
frelsi af atvinnuleysingjunum,
þeim skipað að fara á þann stað,
sem valdhöfunum sýnist, og að
vinna við þau störf og fyrir það
kaup, sem þeir ákváðu. Og þeir,
sem ná stjórnarfökum á hinni
skipulögðu framleiðslu, hafa
fengið í sínar hendur ægilegt
valda- og kúgunartæki, ef því
er ekki beitt í þjónustu frelsis-
ins, heldur x gagnstæða átt.
VÍSIR gerði í gær útvarps-
umræðurnar fyrir Reykja-
vík á mánudagskvöldið að um-
talsefni og skrifar um þær með-
al annars þetta:
„Mocgum mtm hafa komið á ó-
vart hve útvarpsumræðumar voru
feiknaþ unriar, — hve málefnum
var ger léleg. skil, en þeim mun
meira af personulegum hnífilyrð-
um„ óröksittddum ásökummi í garð
andstæðiisgaaama og röngum álykt-
unum, sem af slíkum ásökunum
voru dregnar. Málflutningur sumra
fulltrúanna bar vott um taugaó-
róa, sem engan veginn á heima í
stjómmálunum. Kjésendumir ætl-
ast til þess, að í slíkum umræð-
um sem þessum séu málefni skýrð
eftir því, sem efni standa til, en
hafa enga ánægju af bamalegum
deilum um allt og ekkert, sem
fjalfa svo aðallega um það hvort.
klippt hafi verið eða skorið.“
Það var töluvert hæft í dónaái
Vísis um útvarpsumræðurna.? á.
mánud.kv. að því er ræðumenn
sumra flokkanna snertir, og þá
alveg sérstakl. um ræðumenn.
Sjálfstæðisflokksins Magnus
Jónsson og Bjarna Benedikts-
son, sem voru óvandaðri og ó-
merkilegri í málflutningi sín-
um en nokkur annar, að Einari
Oigeirssyni einum undanskild-
um. En um það keihur nú flest
um hugsandi hlustendum sam-
an, að Einar sé að verða einn
þrautleiðinlegasti og ómerki-
legasti ræðumaður, sem hér
heyrist. Það liggur ekki í því,
að Einar sé ekki nógu mælsk-
ur, heldur í hinu, að það er eng-
in uppbygging í ræðum hans,
fátt eitt af því, sem hann segir,
annað en innantóm slagorð,
— blekkingar eða bláber,
vísvitandi ósannindi, flutt af
SV0 tilbúnum rerpbingi, að eng-
Þarna blasa við tvö gxfurleg;
vandamál. Annaríí; vegar hin
stjórnlausa auðvaMsþróun með
ótakmarkaða samkeppni og ægi-
legt atvinnuleysisböl fyrir hina i
eignalausu verkamannastétt,
hins vegar skipulagning, sem fer
út í öfgar ofstjórnar og bindur
þegna þjóðfélagsins á nýjan ;
klafa ófrelsis og kúgunar ríkis-
valdsins.
HI.
Þegar núverandS heimsstyrj-
öld brauzt út, var þróunin kom-
in á þetta stig. Tvær af stærstu
þjóðum heimsins,, Rússar og .
Þjóðverjar, höfðu tekið upp
skipulag, sem á báðum stöðum
var kennt við sösíalismaim,
nazistamir kalla sig eins og
kunnugt er þj óðemisjafnaðar-
menn, en báðar þessar þjóðir
höfðu útrýmt frelsinu innan vé-
banda sinna, nema fyrir tiltölu-
lega fámennan flokk manna í
hinum ríkjandi stjómarflokk-
Framh. á 6. sfðu.
um hugsandi manni dylst, hve
ómerkilegur: ræðumaðurinn er.
En ræða Bjaiaxa Benediktsson-
ar var ekki núkið betri. Sjald-
an hefir öllhx aumari blekkinga
vaðall heyrzrfe hér í útvarpinu.
Það va:ri i gaman að vita, hvar
Vísir hefðii íí þeirrf ræðu fundið i
samvizkusama úitskýringu mála.
Nei, dómur Vísxs ixm útvarpsr-
umr-'eðúmar á mánudagskveld*
ið háttir ekkx hvað sízt Bjæraai
Beiiedikfösoa.
*
Þjóðviljiiaæt skrifar nú;. mik--
ið5umibÓks sem nýlega er komr-
íhn ú’fe í xslenzkri þýðipgu 4
vegum' kommúnista og nefnist
„Undir ráðstjórn“, en höihndur
i henn-ar er dómprófasiaxr frá
I Kaættarabœrg á 'Etnglaadi:. Úti
uœ heim reyna konsmunistar
að: breiða þessa bók úfemeð alls-
konar tæpiyrðum u» það, að
hún sé pftir qijkibiskupinn í
Kantaraborg!! Um þessa bók
sagði Þjóðviljinn, meðal ann-
ars x gær:
„í hinni frægu bók eftir Hew-
lett Johnson, Unöír ráðstjóm, sem'
nýlega er komin út á íslenzku,
fjallar einn kaflinn um lýðræðið i
ráðst j órnarríkjunum.
Fyrirsögn kaflans er: „Lýðræðis-
legasta stjórnarríki í heimi.“ f
þessari fyrirsögn felst dómur próf-
astsins um stjórnarskrá ráðríkj-
anna frá 1936. Kaflinn hefst með
þessum orðum: „Hinn 5. des. 1936
skapaðist ný tegund lýðræðis á
tímum, þegar ofbeldi í mynd fas-
ismans reyndi opinberlega að upp-
ræta allar lýðræðishugsjónir og
ógnaði lýðræðisríkjunum.“
Þessi tilvitnun í bókina er á-
gætt sýnishorn af því, hve gáfu-
leg hún er. „Ný tegund lýðræð-
Frh. á 6. síðu.