Alþýðublaðið - 02.07.1942, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 2. júli 1942
AIPYPUBUWP
Hver er svo afstaða Svíakon-
ungs til styrjalda? Einu sinni
var hann spurður að því, hver
væri orsök hinna geysilegu vin-
sælda hans' í Svíþjóð. Hann
svaraði: — Sú staðreynd, að ég
reyni að halda þjóð minni utan
styrjalda. Og í útvarpsávarpi til
þjóðar sinnar 1933 sagði hann:
— Dagsverki mínu mim nú senn
verða lokið. Guð gefi, að ég geti
skilað syni mínum frjálsu og ó-
háðu ríki, sem nýtur virðingar
og viðurkenningar allra þjóða.
Hann reynir ennþá að fylgja
sömu stefnu og þá, sem reynd-
ist Svíþjóð svo happadrjúg í
síðustu styrjöld. Hann var þá
hvatamaður að sameiginlegri
hlutleysisstefnu Norðurlanda-
þjóðanna.
Samkvæmt persónulegu hoði
hans komu konungar Noregs og
Danmerkur til fundar við hann,
ásamt utanríkis- og forsætis-
ráðherrum sínum, í Mahnö í *
Suður-Svíþjóð. Þar urðu þeir á-
sáttir um sameiginlega hlut-
leysisstefny.
*
Það er enginn vafi á því, þó
að sumir Svíar hafi hallazt að
Bretum og aðrir verið hlynntir
Þjóðverjum í fyrri heimsstyrj-
öldinni, að allur almenningur í
Svíþjóð var hlynntur hlutleysi.
Auðvitað gátu Svíar ekki kom-
izt hjá því að verða fyrir miklu
tjóni. Þeir misstu um 280 kaup-
skip auk mikilla vöírubirgða,
sem voru gerðar upptækar í
Englandi. í þrjú ár komust þeir
að góðum skilmálum við Breta,
sem kröfðust samvinnu við Svía
um birgðaflutning til Rúss-
lands, en því var lokið með
bolsévíkabyltingunni árið 1917.
Viðskiptasáttmáli við banda-
menn var undirritaður snemma
á árinu 1918, þar sem Svíum
var leyfður innflutningur gegn
vissum sérleyfum. En sjóhern-
aðurinn gerði siglingaleiðirnar
ótryggax, og Svíar urðu að auka
viðskipti sín við Þjóðverja, sem
þeir voru neyddir til að fá kol
hjá. í lok stríðsins var mikill
skortur í S.víþjóð, einkum mat-
vælaskortur.
I núverandi styrjöld er hlut-
leysisstefnan miklu erfiðari í
framkvæmd, því að Svíar eru
einir um hana. Bræðraþjóðir
þeirra á Norðurlöndum eru her-
numdar. Og Svíar, sem þurfa að
flytja inn mikið af nauðsynjum,
verða að halda uppi miklum
siglingum. En hlutleysi sínu
hafa þeir getað haldið til þessa
dags.
❖
i
Samúð konungsins ætti að
vera með bandamönnum. Móðir
hans var lærisveinn Florence
Nightinggale, — -sonur hans
kvæntist Margaret prinsessu af
Connaught. Yngri sonur hans
kvæntist stórhertogadóttur frá
Rússlandi og dætur hans urðu
krónprinsessa Noregs, krón-
prinsessa Danmerkur og Ást-
ríður heitin Belgíudrottning.
Ef til vill hefir það verið hin
Gústav Svíakomingur,
óbilandi trú hans á hugsjónir
lýðræðisins, þær hugsjónir, sem
sköpuðu honum nafnið „bezti
ráðgjafi ráðgjafa sinna“, sem
voru frumhvöt hinnar þing-
ræðislegu yfirlýsingar hans:
„Hagsmunamál Svíþjóðar, heið-
ur þjóðarinnar og friður eru þau
takmörk, sem ég hefi jafnan
fyrir augum. Með guðs hjálp
vona ég, með því að fara þá
leið, sem við höfúm þegar valið,
að hægt sé að forða þjóðinni frá
ógnum styrjaldarinnar.“
Er minni pólitískur áliugi hér í bænum en úti á landi?
Ummæli Sjálfstæðismanns á Akranési, sem hitti nagl-
an á höfuðið.
HVERS VEGNA eru allir
svona danfir?“ Ég heyrði
pólitískan leiðtoga spyrja kunn-
ingja sinn að þessu í gær. Hann
var nýkominn utan af landi og
hafði tekið þátt í kosningafundum
þar. Ég hitti hann og kunningja
hans á götu, og af því að hann er
ekki sammála mér í pólitíkinni,
eða ég ekki honum, fór ég að tala
við hann til að heyra í honum
hljóðið.
ÉG SPURÐI Á MÓTI, áður en
kunninginn fékk tækifæri til þess
að svara: „Finnst þér að við séum
daufir hér í Reykjavík? Voru þeiv
áhugasamari úti á landi?“ — Hann
sagði: „Mér finnst almenningur
tala svo lítið um pólitík hér — það
er meira talað um pólitík úti á
landi.“
PETTA GETUR VEL VERIÐ.
Það eru minni æsingar út úr póli-
tík nú hér í Reykjavík en voru til
dæmis 1937. Ástæðan er áreiðan-
lega sú, að nú eru allir önnum
kafnir. Nú hafa allir meiri vinnu
en þeir geta afkastað. Kjör flestra
eru góð. Menn eru tiltölulega vel
ánægðir af því að þeir hafa nóg
fyrir sig að leggj,a. En 1937 gengu
hundruð manna atvinnulaus. Tóm-
stundirnar voru alltof margar —
og langar — og æsingafundir, upp-
þot og skraf um kosningamálin
hafði einhvers konar fróun í för
með sér fyrir fólkið.
KOMMÚNISTAR halda því
fram, að á kreppu- og atvinnuleys-
istímum sé verkalýðurinn mót-
tækilegastur fyrir byltingakenn-
ingar. Ég hygg að það sé rétt. En
þeir bæta öðru við. Þeir segja: „Á
slíkum tímum er bezt að skipu-
leggja verkalýðinn í samtök og efla
hann til markvissrar baráttu. Og
þetta er alls ekki rétt. Reynslan
hefir sýnt að þegar verkalýðurinn
þjáist ekki af atvinnuleysi, er hann
hæfastur til baráttu fyrir stéttar-
hagsmunum sínum.
„AKURNESINGUR“ skrifaði
mér í gærmorgun á þessa leið:
„Þeir háðu einvígi héma á Akra-
nesi í gærkveldi Sigurður Einars-
son og Sigfús Sigurhjartarson. Ég
hygg að þessa fundar verði lengi
minhst hér. Kommúnistar höfðu
auglýst þennan fund með óskap-
legum hávaða og ætluðu sér víst
að græða eitthvað á þessum fundl.
En þar skjátlaðist forsprökkunum
hrapallega. Við Akurnesingar höf-
um aldrei fyrr séð nokkurn mann
fara aðra eins hrakflör á nokkrum
opinberum fundi og Sigfús Sigur-
hjartarson á þessum. Þar var bók-
staflega engu á bætandi.
„EN ÉG SKRIFA ÞÉR þetta bréf
sérstaklega vegna eins atviks, sem
kom fyrir á fundinum. Þegar Sig-
fús var búinn að flytja sína fyrstu
ræðu klöppuðu nokkrir menn. Við,
sem heima eigum hér, urðum dá-
lítið undrandi yfir því að sjá hverj-
ir það voru. Það voru kunnir Sjálf-
stæðismenn. Maður sneri sér að
einum þessara manna og sagði:
„Hvað er þetta? Þú klappar fyrir
kommunum!“ Sjálfstæðismaðurinn
svaraði: „Vitanlega, maður, þeir
eru að hjálpa okkur.“
„ÉG ÁLÍT að þetta svar þurfi að
komast fyrir augu verkalýðsins,
ekki aðeins hér á Akranesi, þar
sem kommúnistar eiga ekkert
fylgi og engin sundrung er til inn-
an verkalýðshreyfingarinnar, held-
ur og í Reykjavík og víðar. Hafði
Sj álfstæðismaðurinn ekki rétt fyr-
ir sér? Er það ekki hlutverk
kommúnistanna að hjálpa íhald-
inu? Erum við verkamenn ekki
veikari til starfsins og baráttunnar
fyrir málefnum okkar, ef við erum
sundraðir? Og hverjir hafa sundr-
að? Því ætti hver að geta svarað
sér sjálfur.“
Hannes á horninu.
Gústav Sviakonungur.
Ameginlandi evrópu,
þar sem konungar hafa
gufað upp frá því núverandi
Iheimsstyrjöld hófst, stendur
<ainn konungur eins og klettur
úr hafinu — Svíakonungur, sem
varð áttatíu og fjögurra ára 16.
júní síðast liðinn. Hann hefir
verið konungur lands síns um
tvær heimsstyrjaldir, og þjóð
hans hefir verið hlutlaus í báð-
tzm.
Gustav er ekki Svíi að ætt-
emi. Móðir hans var prinsessa
frá Nassau, amma hans var
barnabam Jósefínu keisarainnu
og langafi hans var sá eini af
marskálkum Napóleons, sem
hugsaði eins mikið um eigin
hag og keisarans. Bemadotte
marskálkur, prins af Ponte
Carvo^ lét gera sig að ríkiserf-
ingja í Svíþjóð árið 1810, og
konungurinn viðurkenndi rétt
hans til ríkis í Svíþjóð undir
nafninu Karl Johan, og af hon-
um er komin núverandi kon-
ungsætt.
Sem krónprins öðlaðist Gustav
mikla herfræðilega þekkingu og
langa skólagöngu og góða há-
:skólamenntun. Hann ferðaðist
víða og lærði að lesa og skrifa
átta tungumál og talar fimm
tungumál.
*
Hann kom til ríkis eftír föður
. sinn, Oscar II., 8. desmber 1907,
,á þeim tíma, þegar þjóðin var
farin að hugsa meira um fjár-
hagslegt og atvinnulegt frelsi
en hirðljóma konungsins. Vegna
veikinda föður síns hafði Gustav
þegar tekið drjúgan þátt í
.stjóm landsins um skeið, eink-
um árið 1905, þegar aðskilnað-
ur Noregs og Svíþjóðar fór
ifram. Hann lét sér vel lynda að
leggja niður hina fjögurra alda
gömlu kórónu ásamt silfurhá-
sætinu í höll sinni. Hann var ó-
'brotinn og alþýðlegur maður og
ihikaði ekki við að gerast kon-
ungur í lýðræðisríki.
Hversu vel honum hefir
heppnazt hlutverk sitt má
■znarka á því, að á áttræðisaf-
mæli hans hafði Alþýðuflokk-
urinn í Stokkhólmi mikil há-
ííðáhöld honum til heiðurs, þar
.sem því var lýst yfir, að hann
væri fyrirmyndarkóngur í lýð-
ræðisríki.
*
í í einkalífi sínu virðist kon-
unurinn hafa lagt megináherzlú
á að rækta með sér alþjóðlegan
hugsunarhátt og efla líkams-
hreysti sína. Hann bætti á marg-
krossað brjóst Görings stór-
krossinum með keðju, æðsta
heiðursmerkinu sænska, og ei
að síður fór hann í fyrsta skipti
í opinbert kvikmyndahús til að
horfa á Victoríu drottningu.
Sagt er, að hann sé eini mað-
urinn, sem hafi borðað kvöld-
i verð með Disraeli og hádegis-
verð með Hitler — og að þeim
hádegisverði loknum vildi hann
óvægur fá að leika tennis við
pólska Gyðinginn Prenn. Hann
er frægur tennisleikari og á það
| því að þakka, að hann heldur
; heilsu sinni og kröftum exm þá.
Sú saga er sögð um Gustav
kommg, að eitt sinn er hann tók
þátt í tvímenningskeppni, hafi
| Suzanne Lenglen viljað ráð-
J leggja honum og kallað til hans:
' Meira til vinstri, yðar hátign,
— meira til vinstri! En kommg-
urinn á að hafa svarað: — Þetta
minnir mig á ráðuneytisfund
hjá forsætisráðherranum mín-
um.
*
Auk tennisleiksins fer hann
oft á fiskiveiðar og elgsveiðar.
Og hann er frægur fyrir prjón
og útsaum. Hann fer aldrei svo
j í burtu, að hann hafi ekki með
sér nálar og ísaumsdúka og er
sérfræðingur í frönskum seytj-
ándu aldar útsaumi og ítölskum
útsaumi. Hann hrósar sér af
því, að útsaumur sinn sé jafn-
góður á röngunni sem réttunni.
Hann hefir glitsaumað altaris-
klæði fyrir kirkjuna í Lovo.
Eitt sinn var hans getið í
fréttum blaðanna í tilefni af
hraustlegra framgöngu við að
kæfa eld, sem kom upp í höll
einni í Stokkhólmi.
| Konungurinn spilar bridge
nærri því á hverju kvöldi og
hefir mjög gaman af að lesa
lenilögreglusögur, enda á hann
éitthvert stærsta einkasafn lög-
reglusagna, sem til er í heimin-
um. Loks er hann mikill silfur-
munasafnari, leirkera- og postu-
línsgripasafnari, og marga slíka
muni hefir hann fengið í París
og Rómaborg.
♦
Konungshöllin í Stokkhólmi