Alþýðublaðið - 02.07.1942, Qupperneq 1

KJÖRORÐIN
5. júlí eru: Með kjör-
dæmabrey tingunni!
Með krónuhækkun!
Á móti gerðardómn-
um!
KJÓSUM
A-listann í Rvík og
frambjóðendur Al-
þýðuflokksins í kjör-
dæmunum úti um
land!
23. árgangur.
Fimmtudagur 2. júlí 1942.
149. tbl.
Hverju hefir Alþýðuflokkurinn kom-
ið fram og um hvað er kosið 5. júlí?
Eftir Stefán Jóh. Sfefánsson. í . ;
Stefán Jóh. Stefánsson talar.
FRÁ því að Alþýðuflokkur-
inn var stofnaður fyrir
rúmum aldarfjórðungi hefir
hann, í fullu samræmi við stefnu
skrá sína, starfað að því, eftir
því sem aðstæður hafa leyft á
hverjum tíma, að auka rétt al-
þýðunnar í landinu til stjórn-
málaáhrifa, með það fyrir aug-
um að bæta og öryggja lífskjör
hennar, glæða skilning, þroska
og menningu hennar til sameig-.
inlegra átaka til ummyndunar
þjóðfélagsins í anda jafnaðar-
stefnunnar og lýðræðisins.
Einn merkilegur þáttur í þess
ari baráttu, er endurbættur
kosningaréttur og kjördæma-
skipun.
Kjördæmaskipunin var næsta
úrelt og óréttlát áður en Al-
þýðuflokkurinn kom til sög-
unnar. — En hann barðist
frá uppafi fyrir breyting-
um til bóta á þessu skipu-
lagi. Málinu miðaði hægt um
sinn, og ástandið versnaði eftir
því sem lengur leið og fleira
fólk safnaðist saman við sjá-
varsíðuna í bæjum og þorpum,
þó sérstaklega í Reykjavík. Ár-
ið 1921 var þingmönnum í
Reykjavík fjölgað úr 2 í 4 og
1931 var Hafnarfjörður gerður
að sérstöku kjördæmi. En þetta
voru aðeins smá leiðréttingar,
sem þó voru góðra gjalda verðar
Á árunum 1931—34 stóð höfuð
orusta um gagngerðar breyting
ar á kjördæmaskipun landsins,
og hafði Alþýðuflokkurinn þar
forystu. Það endaði eins og
alkunnugt er með stjórnarskrár
breytingunni 1934. Þingmönn-
um í Reykjavík var þá fjölgað
upp í 6, hið gamla úrelta lands-
kjör var lagt niður, en í stað
þess tekið upp nýtt fyrirkomu-
lag landskjörs, þar sem 11 þing-
menn voru valdir eftir ákveðn-
um reglum, til jöfnunar milli
þingflokka. Þetta var veruleg
réttarbót, þó hún næði of skamt,
enda var það ekki sök Alþýðu-
flokksins.
En það kom á daginn að
meira þurfti að gera til lagfær-
ingar kjördæmamálinu. Á síð-
asta alþingi bar Alþýðuflokkur-
inn því fram frumvarp að nýrri
breytingu á kjördæmamálinu,
og miðaði hana við það, sem lík-
legast mætti þykja að hægt yrði
að fá samþykt. Það tókst og að
nokkru, en ekki öllu leyti: Fjölg
un þingmanna í Reykjavík úr
6 í 8, sérstakur þingmaður fyr-
ir Siglufjörð og hlutfallskosn-
ingar í fvímenningskjördæm-
um. Ekki var unt að fá Akranes
og Neskaupstað sérstök kjör-
dæmi. En þessi breyting er þó
ótvírætt mjög mikið í áttina til
jöfnunar millli þingflokka, og
nokkur leiðrétting á því rang-
læti, er fólkið við sjávarsíðuna
hefir þurft að sæta.
Fyrir harðfylgi Alþýðuflokks
ins var hægt að fá þessa breyt-
ingu samþykta á áíðasta alþingi,
en aðrir flokkar voru ýmist hik-
andi, áhugalausir eða málinu al
gerlega andvígir.
Þegar þetta mál kemur til end
anlegra úrslita við alþingiskosn
ingarnar 5. júlí n. k., er nauð-
synlegt að leggja það ríkt á
minni AÐ Alþýðuflokkurinn
hefir frá öndverðu barist fyrir
umbótum kjördæmamálsins og
kosningaréttarins, AÐ hann hef
ir haft frumkvæði að málinu nú
eins og fyr, og AÐ aðrir flokkar
eru því ýmist algerlega and-
stæðir eða hikandi og áhuga-
lausir. Þeir, sem meta þetta
mál mikils, eins og vert er, ættu
því ekki að vera í vafa um það,
hvaða flokkur fái því bezt borg
ið.
Alþýðuflokkurinn hefir ekki
látið sér nægja að afla almenn-
ingi aukinna pólitískra réttinda.
Honum er ljóst að það er að-
eins meðal til þess að ná mark-
inu, Vegna þess hefir hann frá
upphafi barizt fyrir endurbót-
um á lífskjörum og öryggi al-
þýðunnar. En einmitt til þess,
að sú orusta bæri árangur, var
nauðsynlegt að alþýðan skipaði
sér í fylkingar, til varnar og
sóknar, bæði á stjórnmála- og
verklýðsmálasviði. Alþýðuflokk
urinn hefir því orðið samtök
þeirra manna hér á landi, sem
eftir leiðum lýðræðis og þing-
ræðis keppa að endurbótum
þjóðfélagsins í dægurmálabar-
áttunni, og, hefir ummyndun
þess í jafnaðarmannaríki að
lokamarki. Qg Alþýðuflokkur-
inn hefir einnig lagt allt kapp
á, að sameina launastéttir lands
ins innan Alþýðusambandsins,
til sameiginlegrar baráttu fyrir
bættu kaupi og kjörum.
Þessi tvíþætta fylking al-
þýðunnar liefir á síðastliðnum
aldarfjórðungi áorkað miklu,
þrátt fyrir það, þó andstaða auð
valdsins og þjóna þess hafi í
beinni baráttu varið hvern
skika á hagsmunasvæði sínu,
og að kommúnistar hafi, allt frá
því fyrir 1930 og til þessa dags,
rekið hina örgustu og óvægn-
ustu árása- og klofningsstarf-
semi innan samtakanna, og það
með all verulegum árangri, sér
staklega 1930 og 1938. Kaup-
gjald verkalýðsins hefir stór-
hækkað og samræmst um land
allt, aðbúnaður þess á vinnu-
stöðum mikið batnað, og veru-
leg vinnutímastytting verið
framkvæmd í mörgum vinnu-
greinum. En ekki er minna vert
um stjórnmálaáhrif Alþýðu-
flokksins á þessu tímabili.
Það er brotið blað í íslenzkri
stjórnmálasögu, er Jón Bald-
vinsson komst á þing. Straks
á fyrsta þinginu, sem hann sat
á, 1921, voru samþykt togara-
vökulögin. Síðan hefir haldið
áfrarn látlausri umbótalöggjöf,
og vaxið því meira, sem áhrif
Alþýðuflokksins hafa verið
meiri á alþingi. Yrði of langt
mál upp að telja öll þau afrek,
er unnist hafa. Nefna má aðeins
alþýðutryggingarnar, verka-
mannabústaðina, endurbætur á
framfærslulöggjöfinni, stríðs-
tryggingar sjómanna, fyrirmæl-
in um öryggi skipa og báta, stór
kostlega endurbætta heilbrigð-
ismálalöggjöf þar á meðal
berklavarnalögin nýju, miklar
endurbætur á iðnaðárlöggjöf-
inni, síldarverksmlðjurnar og
hraðfrystihúsin? atvinnubæturn
ar og auknar verklegar fram-
kvæmdir. Þannig mætti næst-
um endalaust áfram telja, og
um hvern málaflokk fyrir sig
rita langt mál. Og bak við fram-
kvæmd hverrar einstakrar um-
bótar, liggur langt stríð og mikil
vinna.
Saga Alþýðuflokksins hefir
verið viðburðarík og óvenjuleg
á marga lund. Stefna flokksins
hefir frá öndverðu til þessa
dags verið hin sama. En eftir
aðstæðunum og breytilegum
tímum hefir orðið að hnika til
starfsaðferðunum. Á góðum
tímum hefir verið unt að taka
stórstíg skref áfram. Á örðug-
um tímurn hefir orðið að reisa
varnarvirki og láta sér nægja
smá útrásir og áhlaup. Þá hefir
stundum orðið að beita orkunni
aðallega til varnar árásum and-
stæðinganna. En ekki hefir
markið gleymst né stefnan
breytst.
*
Nú standa fyrir dyrum al-
mennar alþingiskosningar eftir
5 ára kjörtímabil. Það tímabil
hefir verið örðugt á marga lund
og vandasamt. Fyrst geysar at-
vinnukreppan, síðan kemur
heimsstyrjöldin. Alþýðuflokk-
urinn sýndi það þá eins og endra
nær, að liann hagaði starfsað-
ferðum sínum eftir aðstæðun-
um. Þegar augsýnilegt var að
ekki var komið í veg fyrir lækk
un krónunnar, lagði hann allt
kapp á að tryggja launastétt-
unum það öryggi og bætur,
sem u'nt var. Þegar kreppan
breyttist í ævintýyalegt góð-
æri atvinnuveganna, heimtaði
hann Iaunastéttunum til handa
bætt kjör og fékk það hlutverk
með höndum að standa á erfið-
um verði gegn síendurteknum
árásum andstæðinganna. Þessi
vörn hindraði margar árásir, en
að síðustu mönnuðu andstæð-
ingarnir sig upp til lokaáhlaups
á launastéttirnar með setningu
hinna illræmdu gerðardómslaga,
sem orðið hafa allt í senn, rang-
látur f jötur um fót margra, skap
að misrétti og um leið orðið að
hlægilegu viðundri í löggjöf
landsins, og þau lögin, sem mest
eru brotin og minnst virt, bæði
af alrtienningi og ýmsum vald-
höfum. Alþýðuflokkurinn hefir
einnig freistað þess, að koma á
gengishækkun, sem áreiðanlega
er bezta og varanlegasta dýr-
tíðarráðstöfunin. En bæði Fram
sókn og Sjálfstæðisflokkurinn
hefir lagst á móti, og kommún-
istar verið með öllu áhuga og
aðgerðalausir í því, eins og öll-
um umbótamálum og skynsam-
legum ráðum. Og þegar farið
var að reka atvinnuvegina með
miklum gróða, og peningar voru
yfirfljótanlegir í landinu, krafð
ist Alþýðuflokkurinn endurbóta
og aukningar á félagsmálajög-
gjöf landsins, svo sem með setn
ingu laga um orlof Iaunastétta
og fleira. En andstæðingarnir
sýndu eins og oft áður, ýmist
tómlæti eða beinan fjandskap.
Þær alþingiskosningar er nú
fara fram eru næsta merkileg-
ar. Alþýðuflokkurinn berst á-
fram á sömu brautinni, sem
hann í upphafi markaði. Hann
heitir á alþýðu landsins til
stuðnings
réttlátari kjördæma-
skipun,
afnámi gerðardóms-
laganna,
hækkun íslenzku
krónunnar,
endurbótum á alþýöu
fryggingunum,
löggjöf um orlof
Baunastéttanna,
auknum verkamanna
bústöðum,
verndun Sýðræðis og
mannréttinda:
Með lokatakmarkinu: Island fyrir alþýðuna!