Alþýðublaðið - 09.07.1942, Blaðsíða 5

Flmmtudagur 9. jáií 1942.
S
ALÞYÐUBUÐIÐ
Svii skrifar um:
Svípjóð og hlutleysi hennar,
Paulette Goddard.
Flestir kannast við leikkonuna Paulette Goddard, sem hefir leikið
á móti Charlie Chaplin — en hann „fann“ hana — og mörgum
öðrum, m. a. Bob Hope. Hún var um skeið gift Chaplin.
Það, sem Þórður gamli í Grjóta sagði við mig í gær. —
Sumartimglin hafa öll sprungið út í útnorðri. — Bréf
frá stúlku um ókurteisi og dónaskap.
SÆNSKUR FRÉTTARRIT-
ARI skrifaði nýlega í
blaðið News Letter, sem er eitt
af alaðblöðum brezka Alþýðu-
flokksins, eftirfarandi greic
um hlutleysi Svíþjóðar og ná-
grannalönd hennar:
Það er einkennileg stað-
reynd, að vinir okkar eiga auð-
veldara með að gera okkur
gramt í geði en óvinir okkar
— eða ef til vill er það ekki
svo einikemnilegt, þar eð við
vitum að tilgangur óvina vorra
er sjaldan góður, en þykjumst
þekkja hug vinar okkar og
okkur kemur það því á óvart,
þegar hann snýst öndverður
Þetta á jafnt við um þjóðir
sem einstaklinga. Mönnuni
hefir oft sézt yfir þetta, þegar
menn dæma um viðhorf manna
í tveimur löndum, sem ótvírætt
telja sig vinveitta Englending-
um, en slík afstaða hefir ein-
mitt komið fram meðal Svía og
Svisslendinga.
Af eigin reynzlu get ég að-
eins talað um Svíþjóð. En að
því er til þessa lands tekur
kemur þetta mjög skýrt í Ijós.
Þar hefir mönnum runnið í
skap við Englendinga vegna
þess, að svo hefir stundum litið
út, sem Englendingar hafi
grunað Svía um svik, þeir hafa
gagnrýnt þá og ekki skilið þá,
meira að segja grunað þá um
hjálp við óvinina. Þetta kann
allt að vera ímyndun úr Sví-
um, en þessar skoðanir hafa
verið uppi, það er staðreynd.
Þó má ekki skilja þetta svo,
að sökin sé einungis að finna
hjá öðrum aðilanum, Englend-
ipgar hafa gerfið' ástæðu til
slíkra grunsemda. Sum ensku
blöðin hafa borið vitni urn því-
líkt skilningsleysi á afstöðu
Svía, að Svíar hafa tekið það
óstinnt upp.
Enginn vafi leikur á því, að
um níutíu hundruðustu sænsku
þjóðarinnar eru hliðhollir Eng-
lendingum. Það er enginn
vandi að ganga úr skugga um
þetta. Þjóðverjar vita þetta,
þeir hafa ekki þurft að leggja,
sig í líma við að uppgötva þáð,
og allir vita, að nazistarnir
„treysta ekki Svíum“. Svíum
er þetta vel ljóst sjálfum, og
þeir hafa engar áhyggjur út
af því, þó að nazistarnir
treysti þeim ekki. Þá langar
ekkert til að vingast við naz-
ista. Þeim er sama þótt þeir
gruni þá um græsku. En hitt er
verra, þegar vinir manns
gruna mann um græsku.
Svíar eru fúsir að viður-
kenna, að vissar athafnir stjórn
arinnar ku!nni að hafa gefið
tilefni til grunsemda. En þeir
staðhæfa, að ef brezku blöðin
vildu leggja á sig það ómak
að gera sérf grein fyrir stað-
reyndunum og setja sig í spor
Svía, þá myndu þessar grun-
jsemdír hverfa eins og dögg
fyrir sólu. Og þeir staðhæfa
ennfremur, að árásimar á Sví-
þjóð í blöðunum hafi stundum
verið ekki einungis óskynsam-
legar, heldur einnig blátt áfram
heimskulegar, og að þeir hafi
enga viðurkenningu fengið fyr-
ít ýrnsar athafnix,, sem hafi
bjargað Bandamönnum frá
stórtjóni.
Athugum nú legu Svíþjóðar
með tilliti til styrjaldarinnar.
Fyrst og fremst verður að
gæta þss, að þrátt fyrir stærð
landsins og langa og vogskorna
strönd telst Svíþjóð með
smærri ríkjum í Evrópu, með
aðeins rúmur sdx milljónir
íbúa. í hernaðarlegu tilliti get-
ur engin ógn staðið af þjóðinni,
og sízt þar sem það hefir að
hálfu leyti verið afvopnað um
skeið. Þjóðin á enga löngun
heitari en þá að fá að vera í
friði fyrir öðrum þjóðum og
hafa vinsajnleg skipti við aðr-
ar þjóðir. Auk þess vilja þeir
styðja norræna samvinnu.
Oft hefir verið sagt um smá-
ríkin, að þau hefðu átt í tæka
tíð að stofna bandalag sín á.
milli og halla sér að lýðræðis-
ríkjum Yestur-Evrópu. Elorfi
maður um öxl til áranna fyrir
stríðið, er hægt að skilja það,
ef hver og ein þessara þjóða
spyr sjálfa sig: „Ég, og hverjar
flei|i.“ Það þýðjr ekkert að
ræða pólitík á þvílíkum grund-
velli. Að minnsta kosti virtust
fordæmi vesturveldantna ekki
fleiri?“ Það þýðir ekkert að
menn um hlutverk LavalS í
Abessiniustyrjöldinni og mis-
tök Þjóðabandalagsins?
Þá má ekki gleyma því, að
þegar styrjöldin skall á, hafði
,það ástand skapazt, sem sænsk-
ir stjómmálamenn litu á sem
hið óheppilegasta, sem fyrir
Svíþjóð gæti komið. Þjóðverj-
ar og Rússar voru orðnir banda-
menn og vinir — að minnsta
kosti á ytra borðinu.
Þegar Rússar réðust á Finna
staðfestist hinn versti grunur
Svía. Afstaða Þjóðverja var sú,
að þeir studdu kröfur Rússa á
hendur Finnum ,svo 'að hægt
væri að halda við hinni fölsku
vináttju,- svp lengi' sem þöiif
þætti, jafnvel þótt yrði stund-
um að fórna gömlum vinum.
Sænska stjórnin varð að horfa
á staðreyndirnar, ef þjóðin átti
ekki að sogast út í hringiðuna
I— í styrjöld á tveimur víg-
stöðvum gegn tveimur stærstu
herveldum álfunnar. Þeir urðu
líka að líta raunsæjum aug-
um á þá hjálp, sem vænta
máetti frá vesturveldunum.
Þeir mátu ekki þá möguleika
mikils. Þeir vissu, að jafnvel
þótt hjálparleiðangur yrði
sendur af stað, yrði áð flytja
hann yfir Norðursjóinn og
þvert yfir Noreg og Svíþjóð.
Þetta er gríðarleg vegalengd og
erfið yfirferðar, og auk þess
■ vafasapit, hversu sá her stæði
sig á ókunnugum stöðum við
skilyrði, sem hermennirnir
voru óvanir. Au,k þess vissu
þeir, að Þjóðverjar myndu líta
á það sem fjandskap, ef fram-
andi her yrði fluttur yfir sænskt
land og nota það sem styxjald-
arorsök. Þess má geta að Norð-
mertn voru þá gersamlega á
sama máli.
Svíar hafa hlotið ámæli
mikið í enskum blöðum, sem
hafa borið Svíum á brýn svik
við bræðraþjóð, sagt að sænska
þjóðin væri á fallanda fæti og
þar fram eftir götunum.
Þegar horft er um öxl virðist
öll þessi barátta hin furðuleg-
asta, og það er naumast hægt
að tnia því að þetta skyldi:
geta borið við. Að fyrir aðems
örfáum árum síðan skyldi
meiri, en ekki betri hluti
brezkra blaða leggjn alla á-
herzlu á að fá litla þjóð til þess
að hefja stríð gegn hinni risa-
vöxn rússn. þjóð og ráðast
á hana með hrakyrðum fyrir
það, að hún skyldi ekki vilja
hjálpa Englendingum til að
koma hjálparliði, sem hefði
haft þær afleiðingar, að Rúss-
land og Þýzkaland hefðu sam-
einazt. Þetta er eins og furðu-
legir ónar. Að vissu þykjast
sumir sannfærðir um, að þetta
hefði aldrei borið við. En það
verður aldrei hægt að sann-
færa Svía um það. Og þeir
minnast þess, hvernig fór,
þegar Englendingar ætluðu
að reyna að skakka leikinn í
Noregi.
Og enn hlutu Svíar ámæli
fyrir, að þeir sameinuðust ekki
Norðmönnum í styrjöldinni
gegn Þjóðverjum. Hér hefir
einnig verið ruglað staðreynd-
um. Þrátt fyrir allar ákærur
brezkra blaða fyrir litla hjálp
til handa Finnum, höfðu Svíar
raunverulega gert meira en þeir
máttu og gátu. Þá varð einnig
að athuga vamarmöguleika
Norðmanna, sem voru töluvert
minni en Svía, það varð að
athuga, hve mikla hjálp Bret-
ar gætu veitt og síðast en ekki
sízt hemaðarstyrk Þjóðverja,
sem sást í bjö.rtustu ljósi eft-
ir fall Frakklands. í stuttu
máli, það mátti ganga út frá
því sem algerlega vísu, að ef
Svíar réðu til atlögu við hlið
Norðmanna, myndu þeir falla
ásamt Norðmönnum, og aðeins
leiða hörmungar yfir sína eigin
þjóð, án þess að geta gert nokk-
urt gagn í hinni sameiginlegu
baráttu fyrir frelsinu.
Svo kom undanhaldið frá
Dunkirk og fall Frakklands.
Þjóðverjar virtust hafa á valdi
sínu allt meginland Evrópu.
Þjóðverjar gerðu hverja kröf-
una á fætur annarri á hendur
Svíum, og sumar þeirra vora
uppfylltar. Þær höfðu ekki
mikla raunverulega þýðingu,
en þó var Svírtm þvert um
geð að uppfylla þær. En Sví-
ar vora um þetta leyti í mik-
illi klípu. Og ef alls er gætt,
hafa Svíar ekki komið ódrengi-
lega fram. Samband þeirra var
allt í einu rofið við markað-
inn, en þrátt fyrir það hefir
þeim tekizt að halda iðnaðin-
um áfram. En þeim hefir ekki
tekizt þrátt fyrir mikið erfiði,
að halda Finnum frá meiri
hernaðarævintýrum.
Frh. á 6. síðu
EKKI ER NÚ MIKIL HLÝJ-
AN“, sagði Þórður gamli í
Grjóta viff mig í gær, „það er held
ur engin furða, öll sumartunglin
springa út í útnorður. Við fáum
ekki hlýju fyr en seinnipartinn í
honum ágúst“. Ungur maður stóð
hjá mér, þegar gamli maðurinn
mælti þetta. Hann glápti steinhissa
á liann. En það er oft gott, sem
gamlir kveða. Svona var talað í
gamla daga, svona talar enginn
ungur maður. Hvað skyldu marg-
ir hinna yngri, sem ferðast um
göturnar hér í bænum vita dags
daglega á hvaða átt hann er?
Hvað skyldu margir vita um tungl
komur, eða hvernig þau „springa
út‘V
PN ÞÓRÐUR gamli í Grjóta
veit lengra, en nef hans nær, en
það vitum við ekki yngri menn-
imir. Hann er nú rúmlega 77 ára.
Hann er mnfæddur Eeykvíkingur
og vann að því með öðrum að
leggja skólpræsin í Aausturstræti.
Okkur yngri mönnunum finst ó-
trúlegt að enn skuli vera lifandi
maður, sem hefir unnið það verk.
Þórður í Grjóta var eitt sinn helzti
„músikant“ Reykjavíkur, mesta
uppáhald unga fólksins, því að
hann spilaði betur á harmoniku en
allir aðrir, og hann skemmti með
músík sinni á öllum danzleikjum.
NÚ ER HANN orðinn gamall og
hættur að spila á dansleikjum. En
lífsreynsla og speki hins aldraða
skýn út úr andlitinu. Hami þekk-
I ir stjörnurnar og áttimar í fleir-
um eh einum skilningi. Hann get-
ur spáð betur um veðrið en Jón
Eyþórsson með állan sinn lærdóm
og „apparöt“. Hann ferðast nú f
strætisvögnunum milli barnanna
sinna — og unir vel lífinu.
KR. S. skrifar 'mér: „Reykvík-
ingum hefir oft gefist kostur á
að sjá blaðagreinar, sem fjalla um
ósvífni erlendra hermanna, sem
gera óp að íslenzkum stiilkum er
ganga um göturnar, og kalla á
eftir þeim. Og hefir almenningur
áfellst þá fyrir, en sérstaklega
hafa íslenzkir karlmenn haldið
uppi sögum um slíkt. Því er heldur
ekki bót mælandi",
EN — RETKVÍKINGAR hafa
ekki séð blaðagreinar um ruddaleg
hróp og köll, og dónalegar aðdrótt
anir fslendinga á eftir heiðarleg-
um stúlkum, eða finnst þeim að
íslendingar hafi rétt til slíks at-
hæfis? Ástæðan til að ég skrifa
þessar línur, er sú að í morgun um
kl. 10 þurfti ég að fara inn í garð,
sem er í Kringlumýrinni. Við veg-
inn á leiðinni inn eftir voru karl-
menn og unglingsstrákar við hús-
byggingu. Þegar ég gekk þar fram
hjá byrjuðu þeir að kalla á eftir
mér, og koma með aðdróttanir
gagnvart mér og Ameríkumönn-
um, sem voru hinu megin við veg
inn, en ég lét mig það engu skipta.
ER ÉG KOM TIL BAKA ca.
hálfri klukkustund síðar kölluðu
þeir entn til mín, og meðal annars
æpti eitt unglingskvikindið hvort
ég hefði nú fengið afgreiðslu. Ég
hef satt að segja aldrei orðið fyrir
slíku fyrr, enda átti ég ekki von
slíks framferðis hjá íslendingum,
sem þeir fordæma mest hjá útlend
Frh. á 6. síðu.