Alþýðublaðið - 25.07.1942, Blaðsíða 5

ILaageurdagtur 23. júlí 1»42.
AwrgimAem
Ffandmaðar Bandarikjanna
ndmer 2s Yamamofto aðmíráll
VERSTÍ óvinur Ameríku-
manna. annar en Adolf
Hitier, er sennilega Isoroku
Yamamoto, skorpinn og sköll-
óttui Japani, sem er æðsti mjað-
ur japanska flotans. Hann hefir
helgað líf sitt þeirra ákvörðun
að lama yfirráð hins hvíta
kynstofns.
„Þegar stríðið milli Japana og
Bandaríkjanna brýzt út,‘‘ skrif-
aði hann einu sinni vini gínum,
, mnn ég ekki láta mér nægja
að ieggja undir okkur Guam,
Filippseyjar, Hawaii og San
Fransisco. Ég mun , ;efna að þvi
marki að ráða friðarskihnálun-
um í Hvíta húsinu í Washing-
ton.
Ég hitti Isoroku Yaœamoto
löngu áður en hann varð að-
míráll og óaðgengilegur. En
hatur hans var þá þegar biturt
og óslökkvandi. Það var árið
1010 beima hjá baa*óoi Uriu,
aðmírál. Gamli baróninn sagði
œér að tala við þennan óásjá-
lega náanga. „Ég er. á förum,
hann tekur við,“ sagði Uriu.
Ég fór að spyrja Yamamoto,
og hann svaraði öllu og stund-
um hrottalega. Ég skrifaði eitt-
hvað af því niður í vasabók
mína um kvöldið.
Yamamoto fékk þegar í sssku
hatur á Ameríku, þegar faðir
hans sagði honum hvemig
þessir hvítu óþokkar hefðu kom
ið á svörtum skipum og vaðið
inn í Japan og ógnað syiú
himinsins.
í mörg ár sá drengurinn enga
útlendinga. Hann áiti heima í
Nagaoka í norðvesstur-Japan.
Þar urðu menn að ganga í snjó-
skóm úr strái á vetrum, þegar
þeir fóru að aíla brennis eða
aS fiska í köldum sjónum.
Þama kynntist drengtirinr. haf-
inu fyrst og féll sú kynning
vel í geð.
Hann sagði frá þvi með kald-
hranalegri ánægju, að hann
hefði orðið að berjast við
hvirfilbylji og óveður, að hann
hefði verið í fiskibát, sem
'hvolfdi, og orðið að synda í
köldum sjónum í klettaskúta,
þar eem hann varð að bíða í
tvo daga, unz óveðrinu slotaðL
Hann ákvað að gerast fyrst
fiskimaður, en ráðast síðan í
flotann, þegar hann hefði aldur
tiL
Faðir hans hér Teikichi
Takano, Ijótur maður og blá-
snauður, og hataði útlendinga
af öllu.hjarta. Þegar hann dó
ættleiddi hin auðuga Yama- J
moto-fjölskylda drenginn.
Y arr.amoto^EóDrið tilbað
Búddha, en var líka Shinto-
dýrkenduij. Hesríoringjamix
höfðu komið auga á gildi Shinto
dýrkunarinnar. 'Þeir endur-
vöktu þe^sa gömlu trú,
gerðu haþa að vígi keisaratign-
unarinnar og þeirrar hugmynd-
ar, að það vær hið guðdómlega
hlutverk Japans að dreifa
myrkrinu, sem hvíldi á hinni
guðlausu jörð.
Þetta féll Isoroku vel í geð.
Yamamoto aðmíráll.
Hann kraup Búdda fyxir siða-
sakir, en blótaði Shinto-altarið
daglega.
Saga Japans, sú sem Isoroku
las í skóla, hefir verið endurrit-
uð til þess að hæfa anda hemað-
arins. Nú var Nipponþjóðin
gerð að guðum, „sæði sólarinn-
ar“.
„Var yður ekkert kennt um
þróúnarkenninguna? spurði ég
Yamamoto.
„Jú, sem vesiræna kenningu
aðeins. En kennarar vorir gerðu
oss alltaf ljósa sérstöðu þjóðar
vorrar.“
„Þér getið tæplega átt við
söguna um goðin Izanagi og
Izanami, sem sköpuðu Japans-
eyjar og íbúa þeirra? Slíkt taka
menntaðir nútíma-Japanar
varla alvarlega? sogði ég.
Yamamoto varð drumbslegur.
„Óskið þér eftir að spyrja um
fleira?“
Ég hætti mér nú ekki lengra
út á þennan hála ís.
„HVflö féll yður þezt í skól-
anum?“
„Æfingamar. Við fórum lang
ar göngur í snjókomu og rign-
ingu. Stundum lágum við úti

Tómata
á meðan þeir ern
með láffa verðlna

um nætur. Við réðumst á til-
búin virki. Við stunduðum mis-
munandi æfingar, eftir því
hvort þær fóru fram í fjöllum
sléttlendi eða skógum, við lærð-
um að fara yfir ár og gera inn-
rásir.“
„Hvenær byrjuðu þessar æf-
ingar?“
IrMenn byrja sex ára gamlir
í skólunum. Mest var gaman að
hinum ái'legu heræfingum, sem
10 000 drengir tóku þátt í, þeim
var skipt í t.vo heri, annar sótti
á, en hinn varðist, og hófst
viðureignin klukkutíma fyrir
sólarupprás. Vanir liðsforingj-
ar stjómuðu okkur. Auðvitað
skutum við bara púðurskotum,
en rifflar okkar, byssur, vélbyss
ur og fallbyssur voru allt raun-
veruleg tæki og enginn leikur.
Þetta var ágæt æfing.“
Seytján ára gamall var Yama
mot.o orðinn æfður hermaður
og gekk þá inn í liðsforingja-
skólann. Þar stundaði hann
nám í þrjú ár, en önnur þrjú
ár var hann á heræfingaskipum.
Yamamoto var á flaggskipi
Tagos aðmíráls í orrustunni,
þegar rússneski flotinn var
eyðilagður. Hann missti tvo
fingur ,en fékk ágætt tækifæri
til að fylgjast með flotastjóm
hins bráðsnjalla flotafoxingja,
og hann sá, að gulur maður
gat borið hærri hlut yfir hvít-
um. Og hann heitstrengdi, að
það skyldi gert verða ennþá
greypilegar.
Þegar ég talaði við hann var
honura þegar orðið ljóst hvaða
vopn mundi vera áhrifamest í
þessu augnamiðL „Þýðingar-
mesta skip framtíðarinnar,
sagði hann, „verður skip, sem
flutt getur flugvélar.“ Og þetta
sagði hann 1915, þegar flug-
vélamar voru vanþroskaðar og
klunnalegar og flugvélasklp
voru hvergi til nema í ímyndun-
inni.
Þessi brúni, óþýði maður sló
botninn heldur fruntalega í
samtalið. Ég spurði hann hinn-
ar venjulegu spurningar um
viðskipti Japana og Bandaríl;ja-
manna og bjóst við því venju-
lega svari.
„Þau viðskipti er ekki hægt
að bæta og munu fara í hund-
ana,“ hreytti hann út úr sér.
Ég gat ekki séð, að hann sæi
á nokkum hátt eftir þessum
orðum..
Okuma greifi, forsætisráð-
herra, sagði mér, að Yamamoto
mundi eiga íraaitið fyrír sér.
Annars hafði lítið verið um
hann lalað. Er> þegar stundir
iiðu fram,.fór ég að taka eftir at
gerðum hans.
Harm var, setturí tjil hárra
metorða í flugher flotans. 1925
varð hann fulltrúi flotans í
japanska sendiráðinu í Wash-
ington. Þar lærði hann ensku
til hlítar og fékk ágæta æfingu
í póker. ÍEftir að hann kom heirn
varð hann foringi herskipanna
Isuzu og AkagL Hann barðist
jafnan fyrir auknum flugflota
og flugvélaskipum.
Hann talaði líka margt um
Pacmh. á 9. siðu.
I
Hann átti víst bágt með að segja nei við þær, kvikmyndastjörn-
umar, þegar þær komu til hans á tröppum öldungadeildarimiar
og báðu hann að kaupa af sér merki til styrktar landvörnunum.
Senatorinn heitir Robert Taft og er frá Ohio, en stúlkurn
heita Dorothy Schoemer og Jetsy Parker)
Götumar, útlit bæjarins og „hreinlaetið“ í kringum
búsin. Ummæli ferðamanns frá Kanada.
|> G HEF ÁÐCB sagt þaS, aS i nokkum bæ, sem svo illt er að
* sáSaskapnrinn og hirðnieys- I rata um sem hann.“
iS hér í bæmun hefir vaxið svo
gíforlega viS hemámlS og hina
mikln vinnn, aS ég tel næstom
þvi þýðingarlanst aS skrifa mikið
nm það. Bærinn lítnr að ýmsn
leyti át eins og nýbyggjarabær,
þar sem öiln ægir saman. En síð-
ar, þegar mn hægist, má gera
kröfnr nm bætt útlit bæjarins og
það strangar kröfnr.
EG SKRIFAÐI eitt sinrs mikiö
um þetta mál og drep n?5 visu
á það enn við g við. Og það var
ekki vanþörf á því. og er það
ekki. Þetta heflr Soffoníasi Thor-
kelliv. ni frá Winnipeg fundist
— hann. er cnn að skrii'a /erða-
sögu sfna í Heúwskringlu og f síð-
asta blaði gerir hann útlit faæjar-
r í.ns oð ximtalsofni. Get ég ekH
stiiit mig um að birta hér nokkrar
setningar úr sögu hans. Hann seg-
ir meðal annars:
„VEKDR ÞAÐ MEST af öllu
undrun manns, hvað göturnar eru
óreglulegar og stuttar, langflest-
ar þeirra aðeins stubbar. Víða
renna þær í odda, aðrar með ská-
beygjum sitt á hvað, er gerir um-
ferð alla stórhættulega, og tefur
hana að miklum mun. Engin regla
er sýnileg, hvorki eftir staðhátt-
um, landslagi eða umferðaþörf. Eg
hefi aldrei séð uppdrátt af neln-
um bæ, sem svo er lagður öt sem
ReykjavQc, og aldrei kotnið 1
,;ÞÁ ER ÞESSI FRÆGA Hring-
braut, sem er óvenjulega hlálegt
fyriribrigði í skipulaginu og óprakt
iskt; kemur manni hún svo fyrir,
sem bötm væru að gera girðingu
úr leggjum kringum völur sínar.
Og hvergi gat ég komið auga á
það, að gata þessi væri til mikilla
umferðabóta, eða, réttara sagt, —
þeir iiartar hennar, sem búið var
að leggja.“
„ÞÁ ERU GÖTURNAR sjálfar.
Nokkrar þeirra möl og bik, en
ílestar aðeins möl; margar eru
þær mjóar í gamla parti bæjarins,
en í hinura nýrri sasmilega breiö-
ar. Unriirhurðutinn x göturnar
brötið grjót, og virúst veí frá þyf
gengið, ofan 4 það kemur svo möl-
in, cn nckkuð ieírkennd og pví
ekki sem bezt til þeirra hluta. En
hitt er þó lakara, að möl þessl er
lin og mylst í sundur við xunferð,
verðiu- að mylsnu og ryki; er það
mikill bagi að hafa svo haldlítinn
ofan í burð, því að hann fýkur
geysimikið, en í bleytxim myndast
forarleðja.“
„ÞAÐ SKEPTIST venjulega á
moldryk eða bullandi for eftir
tíðarfarinu, en fyrir mitt leyti vil
ég þó heldur forina. Því að þótt
vilpumar séu bæði djúpar og
margar, þá geta mexm gætt sín,
MLá&tOu.