Alþýðublaðið - 02.08.1942, Blaðsíða 6

6
Afmæli Noregskonnngs
ALÞÝOUBLAÐIÐ
Sunnudagur 2. ágúst 1942.
Fræglr prófessorar
Framh. af 5 s.íðu.
sjómannaheimilin og sjómanna-
hótelin; sjómannakirkjurnar,
herdeildir þeirra á sjó og landi
og allar stjórnarskrifstofumar.
Hann hefir orðið hið lifandi ein-
ingartákn allra Norðmanna
þeirra, sem um þessa mundir
heyja baráttuna utan landsteina
Noregs. Samband konungs og
stjórnar .og allra æðri starfs-
manna hefir byggzt á gagn-
kvæmum skilningi og trausti.
Einstakir meðlimir stjórnarinn-
ar, þar á meðal forsætisráðherr-
ann; hafa setið í ríkisráði kón-
ungs í sjö ár. Konungurinn
hefir deilt örlögum þeirra í
hlíðu og stríðu og er orðinn á-
gætur vinur þeirra.
Konungurinn hefir alltaf haft
náið samband við þá, sem bar-
áttuna heyja heima fyrir. Hann
hefir lagt mikla áherzlu á að
fá að tala við alla þá Norðmenn,
sem komið hafa heiman að sem
flóttamenn og hafa farið yfir
Norðursjóinn eða komizt á ein-
hvern annan hátt. Hann hefir
líka við mörg tækifæri flutt út-
varpsræður til þjóðar sinnar í
Noregi. Fólkið heima hefir van-
izt því í þrengingum sínum og
söknuði undir nazistastjórninni,
að sækja sér traust og ráðlegg-
ingar í hin rólegu og festulegu
orð konungsins. Hann hefir
stöðugt vaxið í áliti þjóðarinnar
og nafn hans eitt nægir til að
efla mótspymuna gegn kúgur-
unum. Hákon konungur er orð-
inn hið sameiginlega tákn allrar
norsku þjóðarinnar.
Starf Hákonar konungs í
Bretlandi er í beinu áframhaLii
af starfi hans heima í Noregi.
Án skrauts og viðhafnar ein-
beitir hann sér að þeim störfum,
sem fyrir honum liggja — þeim
skyldustörfum sínum að vera á-
samt ríkisstjórninni í fylking-
arbrjósti í baráttu þjóðarinnar
fyrir frelsi og sjálfstæði. Líf
hans er einfalt og óbrotið, og
hann er til skiptis á ríkisráðs-
fundum í London og viðstaddur
óbrotnar móttökuathafnir í
norska sendiráðinu, og þess
á milli dvelst hann á heimili
sínu úti í sveit. Hann er mjög
önnum kafinn. Frístundum sín-
um ver hann einkum til að lesa
'blöð. Hann fylgist mjög vel með
í gangi styrj aldarinnar og með
lestrinum aflar hann sér þekk-
ingar bæði á norskum málum
og alþjóðamálum.
Hann hefir furðulega glögg-
an skilning á stjórnmálum og
hefir gefið ráðherrum sínum
vinsamleg ráð, þegar vandi hefir
verið á höndum, einkum í þeim
vandamálum, sem skapazt hafa
síðan 9. apríl 1940. Þær ráð-
leggingar hafa orðið Noregi til
ómetanlegs gagns. Þeir, sem eiga
viðræður við konunginn, verða
hrifnir af því, hvað hann er
innilegur og laus við að vera
hátíðlegur. Þeim verður það
fljótlega ljóst, að hann er lát-
laus maður, sem er fljótur að
greina innantóm orð og hégóma
frá alvörunni, og hefir óbeit á
smjaðri og fláttskap. Hann er
fastur fyrir og viljasterkur, en
jafnframt hefir hann kímnigáfu
og hefir alltaf gaman af góðu
spaugi. En fyrst og fremst hefir
Hákon konungur djúptækt sið-
ferðiþrek til að ;bera*, og það er
ef til vill sú sanna orsök þess,
að hann er mikilmenni.
ÁVARPIÐ
(Frh. af 5. síðu.)
eru^ heyja ef til vill frélsisbar-
áttu sína með öðrum aðferðum.
Vér höfum aðeins þessa einu
leið.
f dag þökkum vér kcnungin-
um fyrir að hann hefir bent oss
á hana.
Einn sjálfstæðismað-
UR sagði það í vor, all-
hróðugur, eftir dr. Alexander
Jóhannessyni, að tíminn myndi
nú verða notaður meðan Sjálf-
stæðismenn sætu að völdum.
Nokkru síðar komu blöðin
með þá fregn, að nú ætti að
fara að vanda betur til háskóla-
kennara en áður hefði verið.
Var forsætisráðherrann, Ólafur
Thors, búinn að gefa út reglu-
gerð um hvernig ætti að velja
háskólakennara, en hún er
þannig, að veitingarvaldið er
raunverulega tekið úr höndum
þeirra, sem hafa það að lögum,
og fengið í hendur háskólakenn-
urunum, sem fyrir eru, og er
mælt að fræðimennirnir Alex-
ander Jóhannesson og Niels
Dungal hafi ráðið mestu um
'þetta. Er almenningi nokkuð
kunn fræðimennska dr. Alex-
anders, en til skýringar á fræði-
mermsku Dungals er saga sú,
er hér fer á eftir:
Árin fyrir stríðið voru Þjóð-
verjar að reyna að vingast við
ýmsar þjóðir, til þess að ná fót-
festu í landi þeirra (meðal ann-
ars við íslendinga). Var einn
liðurinn í starfi þessu að bjóða
fræðimönnum til Þýzkalands,
til þess að halda þar fyrirlestra,
og mæltu nazistavaldhafarnir
þýzku svo fyrir við þýzkan há-
skóla, að hann skyldi bjóða ís-
lenzkum fræðimanni að halda
tvo fyrirlestra við háskólann.
Nú er það svo í Þýzkalandi, að
það er siður þar, að þeir, sem
eitthvað eru eða eitthvað geta,
bera það utan á sér, að þeir séu
miklir menn, þ. e. að þeir eru
þeim mun merkilegri með sig,
sem þeir eru frægari eða í meiri
metorðum, og er þetta eitt af
fegurstu blómum hernaðarand-
ans þýzka. Þegar þetta er at-
hugað, þarf engan að undra, að
Þjóðverja rhéldu að Niels Dun-
gal væri mesti fræðimaðurinn
hér við háskólann. Var honum
boðið að halda tvo fyrirlestra
við þennan þýzka háskóla. Átti
annar fyrirlesturinn að vera um
ísland, en hinn um fræðigrein
Dungals. En hvað skeður? Þeg
ar þessi merkilegi fræðimaður
er búinn að halda fyrri fyrir-
lesturinn, þá afþakkar háskól-
inn hinn síðari. Nú er það
reyndar svo, að Þjóðverjar hafa
í mörg ár vanizt þunnri súpu,
og að háskólum þar hefir farið
mjög hnignandi undir einræði
nazista, enda hafa um 2000 vís-
indamenn verið handteknir þar,
eða verið reknir úr landi. En
margir háskólar voru enn ekki
nema að nokkru leyti á valdi
nazista, og svo var um þenn-
an. Þeir, sem honum réðu, vildu
ekki eiga á hættu fyrir hönd
hans andlega næringarsjúk-
dóma, og álitu að landið, sem
gert hafði þennan mann að há-
skólakennara, væri bezt að hon-
um komið sjálft. Þetta er nú
sagan um hvernig herra Niels
Dungal jók hróður íslands.
En svo vikið sé aftur að því,
sem grein þessi hófst á, að um
leið og Ólafur Thors ákvað, að
háskólakennarar, sem teknir
yrðu í framtíðinni, yrðu að
ganga undir próf hjá þeim Dun-
gal og Alexander Jóhannessyni,
þá gerði hann mann að nafni
Ólaf Björnsson að háskólakenn-
ara. Verður það ekki skilið á
annan veg en þann, að forstjóri
Kveldúlfs og ríkisstjórnarinnar
j álíti að þessi nafni hans skari
! svo fram úr, að hann sé að
minnsta kosti jafnsnjall Alex-
ander og Dungal (og er satt að
1 segja ekki ólíklegt að svo sé).
Hefir þessi Ólafur Björnsson
ar í Morgunblaðið, og lætur þar
með almenningi í té gott sýnis-
horn af fræðimennsku sinni og
rökvísi. Verður vísindamennska
þessa nýja háskólakennara
rædd í annarri grein.
P-
Verðlagsefíirlltið.
Framh. af 4. síðu.
að taka tillit til slíks, nema
fylgjast mjög nákvæmlega með
rekstri hverrar verzlunar, og
auk þesjs gætu breyitingaír á
veltunni orðið sitt hverjar hjá
einstökum verzlunum, en á-
lagningarákvæði yrðu að vera
hin sömu fyrir alla. En ekki
skaðar þó að gera sér grein
fyrir áhrifum breytinga á
veltunni í þessu sambandi, þ.
e. a. s. fyrir því, að haldist
álagningartalan óbreytt, en
aukizt vörusala kaupmannsins,
græðir hann meira en gert var
ráð fyrir, þegar álagningartal-
an var ákveðin, og öfugt.
Niðurstaðan af þessu er því
sú, að sé verðlagseftirlitið fram-
kvæmt með því að ákveða há-
markshundraðstöluálagningu,
hlýtur viðleitni kaupmanna til
þess að kaupa ódýrt að bíða
hnekki, auk þess sem erfitt get-
ur verið að komast að raun
um rétt kaupverð, og eigi tekj-
ur þeirra, sem verzla, að hald-
ast óbreyttar, yrði að gera mjög
tíðar breytingar á álagningar-
tölunni, þ. e. a. s. þegar inn-
kaupsverð vörunnar og velta
verzlunarinnar yfirleitt breyt-
ist, en hið síðast talda. er mjög
erfitt í framkvæmd.
Þessir gallar í þeirri aðferð,
sem nú er aðallega beitt, eru
þó svo þýðingarmilir, að engan
veginn verður fram hjá þeim
^engið. Og þa8| má hiklaust
telja beina brutto-álagningu
miklu heppilegri þ. e. a. s. að
ákveða beina (absolut) álagn-
ingarupphæð á ákveðið vöru-
magn, ákveðinn aurafjölda á
sykurkílóið, ákveðinn krónu-
fjölda á kolatonnið o. s. frv.
Þá hætta þeir, sem verzla að
hafa hag af dýrum innkaupum,
breytingar á kaupverði vör-
unnar hefðu þá engin áhrif á
álagninguna, en það yrði hins
vegar hagur hverrar verzlun-
ar, að reksturskostnaður henn-
ar yrði sem lægstur.
Það sem sagt var hér að f ram-
an um breytingu á veltunni,
ætti að vísu við eftir sem áður.
Aufkist vörusala kaupmanns,
græðir hann meira en gert var
ráð fyrir, þegar álagninsupp-
hæðin var ákveðin og öfugt.
Ykist sala ákveðinnar vöru
yfirleitt í landinu, mætti lækka
álagningarupphæð 'hennar, en
þótt einstökum kaupmanni
tækist að auka söluna á henni
og hagnaðist á því umfram
það sem gert var ráð fyrir, er
ekkert við því að gera og raun-
ar ekkert við það að athuga,
megan sá gróði er ekki óhóf-
legur og ágóði annarra af að
verzla með sömu vöru hefir
ekki aukizt svo, að ástæða sé
til lækkunar á álagningarupp-
hæðinni.
Reyk|a vikarmétið s
Fram og Vikiogar
beyja fjrrsta leiUoi.
AKVEÐIÐ er, að jélögin
Fram og Víkingur heyi
jyrsta knattspymukappleikinn,
sem jram jer á Reykjavíkur-
mótinu, sem hejst á jimmtu-
dagskvöldið.
Dómari verður Sigurjón
Jónsson, en varadómari Þorst.
Einarsson.
Annar kappleikurinn fer
fram á sunnudaginn kemur og
keppa þá Valur og KR. Dóm-
ari verður Guðjón Einarsson,
en til vara Baldur Möller.
Jón Norðfjörð, leikari,
frá Akureyri er staddur hér í
bænum. Mun hann bráðlega leggj-
ast inn í Landakotssjúkrahús sér
til heilsubótar. Hann dvelur nú
við Hringbraut 50, sími 5530.
Litfríð og ljóshærð,
og létt undir brún,
handsmá og hýreyg,
og heitir ....
Kominn
heim
Páll Slgnrðsson
læknir