Alþýðublaðið - 25.08.1942, Qupperneq 4

4
ALÞVÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 25. ágúst 1942,
fUjnjðnbUMð
tttK^tandi: AlþýSKÍiokkBr!ui»
Ritstjóri: Stofán Pjetwissoia |
Ritstjóra og aígreiðsla í Al- I
þýðubúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og
4002
Simar nfgreiðsiu: 4S60 og
4906
V«rC í lsusasölu 25 ura.
Alþýðaprentsiálðjaii b. i.
laDnamálin 01 af-
náx prðariémsiis.
S&MNINGAENIR milli Dags-
brúnar og Vínnuveiíenda-
íélagsins eru ekki a'ðeins mikill
sigur fyrir verkamennina í
Reykjavík. Þeir eru ekki síður
rnikill sigur á því öngþyeiti á
vinnumarkaðinum, sem hin
illræmdu gerðardómslög eru bú
in að skapa, ekki hvað sízt hér
í Reykjavík.
En betur má ef duga skal.
*
í fyrsta lagi verður gerðar-
dómurinn í sinni núverandi
mynd að hverfa fyrir fullt og
allt. Og samtímis því er knýj-
andí nauðsyn að samþykkja þá
breytingartii íögu Alþýðuflokks-
ins við stjórnarfrumvarpið um
afnám gerðardómsins, að verka-
lýðsfélögum og vínnuveitend-
um skuli heimilt að segja upp
gömlum kaup- og kjarasamn-
ingum með viku fyrirvara. Því
að samþykkt hennar er höfuð-
skilyrðið fyrir því, að hægt sé
að samræma kaupgjaldið í land-
inu á stuttum tíma, réfta hlut
þeirra launastétta, sem enga
kauphækkun hafa getað fengið
hingað til fyrir gerðai dóminum
og aftur úr hafa dregizt af þeirri
ástæðu, þegar aðrir fengu veru-
legar kauphækkanir og kjara-
bætur með smáskæruhernaðin-
um. Sem sagt: Þetta er höfuð-
slcilyrðið fyrir því, að takast
megi að yfirstíga öngþveitið,
sem gerðardómurinn hefir
valdið, að takast megi að skapa
frið og lögleg viðskipti á ný á
vinnumarkaðinum. Að öðrum
kosti er engin trygging fengin
fyrir því, að smáskæruhernað-
urinn haldi ekki áfram — nú af
hálfu þeirra, sem eiga eftir að
fá hlut sinn réttan. Og er erfitt
að sjá, hverjum ætti að vera
þægð í því, úr því sem nú er
komið, að fara yrði áfram slík-
ar leiðir til þess að knýja fram
sjálfsagðar réttlætiskröfur
þeirra, sem énn hafa enga
kauphækkun fengið.
* ,
Maður skyldi ætla, að ríkið
vildi ekki láta sitt eftir liggja
að taka þátt í þessu viðreisnar-
starfi á vinnumarkaðinum og
bæta úr því tjóni, sem gerðar-
dómúrinn er þúinn að gera. Al-
þýðuflokkurinn hefir í þeirri
von borið fram tillögur á þingi
þess efnis, að ríkið hefji þegar
í stað samninga við alla þá,
sem á vegum þess vinna, að
það gangist fyrir allsherjar-
vinnumiðlun í landinu með það
fyrir augum, að greiða fyrir
nauðsynlegustu framleiðslu í
Þriðja grein Arngríms Kristjánssonar:
Ályktanir í stuttu máli.
SÍÐUSTU grein minni leit-
aðist ég við að gera lesend-
anum það Ijóst. hversu gálaus-
lega. væri farið að ráði sínu, er
tveim þriðju hlutum barnanna
væri sleppt út í hina hörðu lífs-
fbaráttu við 14 ára aldur, svo
að segja án nokkurs jákvæðs
eftirlits eða umönnunar frá
hálfu þjóðfélagsins, þar sem svo
stendur á, að hin neikvæðu upp-
eldisáihrif liggja í launsátri
næstum því við hvert fótmál
unglingsins.
Mér er það vel Ijóst, áð allur
þorri þeirra manna, er á ann-
að þorð hugsa um þessi efni eða
láta þau sig nokkru skipta, við-
urkennir, að hér er hreinn voði
fyrir dyrum, svo framarlega að
ekki sé .hafizt handa um gagn-
gerðar breytingar til umbóta á
sviði uppeldis- og fræðslumála,
sérstaklega hér í Reykjavík og
stærstu kaupstöðum landsins.
Ég hafði í uppihafi þessa
greinaflokks gefið fyrirheit um,
að ég skyldi reifa nokrar tillög-
ur, er ég hefi trú á að horfðu að
verulegu leyti til umbóta, ef
framkvæmdar yrðu, og skal ég
nú þegar ganga hreint til verks.
MinsiBXs nlaaienna
barnaskéln sisai íok-
ið vlð 12 ára aMnr.
Eins og nú standa sakir, er
almenn skólaskylda frá 7—14
ára. Að minnsta kosti 50%
barnanna hér í Reykjavík koma
í skólann árið sem þau verða
7 ára., án þess að þekkja stafina,
og verulega mörg þeirra eru
næstumlþv í ótaiandi, og er orða-
forði þeirra mjög takmarkaður.
Þótt svo sé; kemur þetta ekki
að sök, ef un.gtbnmadeildir skól-
máli og reikningi, eiga að [
j hverfa úr skólum: Þær eru ó- I
| ^þarfar og ofviða hálflæsum eða \
ólæsum ibörnum. Þær eru undir-
rót ,,námsleiðans“ og 'venja
börn á svik og undanlátssemi
við störf sín.
Vegna hinna almennu fræði-
greina (sögu, landafræði, nátt-
úrufræði og kristinfræði), þarf
þeirra í stað að leggja ríkari á-
herzlu á, og enn meiri en nú er
gert, skemmtilega frásögn og
aukna sýnikennslu með hjálp
nútíma kennslutækni (m. a.
skólakvikmynda og skugga-
rnynda). Þá þarf í hinum al-
menna barnaskóla að leggja
enn meiri rækt við líkamsþjálf-
un og handavinnunám en gert
er.
Ef barnaskólinn ynni mark-
víst að því, að rækja skyldur
sínar við fræðsluna innan á-
kveðinna takmarka og helgaði
störf sín meir „for^angsfögun-
um” (lestri, skrift og reikningi)
iþá mundi honum takast að gera
85—90% barna vel læs og skrif-
andi og leikin í meðferð eins
konar talna.
Auk þess, sem hér hef ir verið
sagt um störf í hinum almenna
barnaskóla, verður þar að gæta
þess, að varðveita barnið sem
félagsveru, kenna því algildar
reglur í umgengni við önnur
börn og almenna háttprýði í um
gengni meðal fullorðinna. Þar
þarf að glæða fegurðarkennd
þess og ímyndunarafl og um-
fram allt varðveita heilsu þess
og eðlilega barnslega lífsgleði.
Alsneaaisai* gpeindur
frumhaldsskóli Syrip
auglinga frá 12-16
ára.
ið, að skipt sé um set við 12 ára
aldur, eins og hér er gert ráð
fyrir, felast í eftirfarandi:
Á 12 ára aldursskeiði er það
komig í ljós, hvað 'barninu hent-
ar bezt að taka fyrir, sem aðal-
viðfangsefni í ihinum greinda
framhaldsskóla. Þá er þegar
hægt að flokka börnin, miðað
við hæfileika þeirra og færni.
Þá setjast börnin fersk og
vonglöð að algerlega nýjum við-
fangsefnum.
í hinum nýja framhalds-
skóla starfa deildir (eða sér-
skólar), er þau 15—20% barna
setjast í, er síðar koma til með
að stunda langt og erfitt fram-
haldsnám og síðan sérnám.
Þá væri námsskrá í nokkrum
hluta hins greinda framhalds-
skóla miðað við (a. m. k. 2 síð-
ari árin) þann tiltölulega stóra
hóp, er ætlar sér lífsstarf í ihin-
um ýmsu iðngreinum, og yrðu
þá þær deildir eins konar for-
skóli hins almenna iðnskóla, en
unglingar fá nú, eins og menn
vita, ekki inngöngu í iðnskólana
fyrr en fullra 16 ára.
Enn væru deildír í hinum al-
menna framhaldsskóla ætlaðar
iþeim 10—15% toarna, er ég við-
urkenndi hér að framan (í kafl-
anum um hinn ahnenna /barna-
skóla) að ef til vill tækist ekki
að skila vel læsum og skrifandi,
ætlaðar börnum, er alls ekki
geta numið bókleg fræði.
Til þeirra deilda þarf alveg
sérstaklega að vanda, og yrði
verklegt nám og hvers konar
líkamsrækt höfuðviðfangsefnin.
auk þess sem þar væri að sjálf-
sögðu reynt að kenna nemend-
um undirstöðuatriði, er að
gagni mega koma í almennum
hagnýtum viðskiptum manna á
meðal.
Það á ekkl að fersaia
börn 14 ára.
í annarri grein minni, er birt-
ist s.I. fimmtud., iþóttist ég færa
gild rök að iþví, að fermingar-
athöfnina bæri að á röngu ald-
ursskeiði, og eins og á stendur
væri iþað beinlínis hættulegt, að
barnið öðlaðist með fermingunrfi
réttindi og skyldur, er því væri
um megn að rísa undir.
Um fermingarathöfnina sjálfa
og viðleitni hinnar kristnu
kirkju til þess að hafa siðbæt-
andi áhrif á ungmenni get ég
verið fáorður.
Ég veit, að þar liggur til
grundv. fögur hugsjón og góð
ur vilji. Eg vil aðeins að þessu
sinni beina þeirri eindregnu
ósk til prestastéttarinnar og
yfirstjórnar kirkjumálanna,
hvort ekki væri réttara að
ferma börnin annaðhvort 12
ára, er þau hætta námi í hinum
almenna ibarnaskóla, áður en
þau settust í framhaldsskólann^
eða !þá ekki fyrr en þau verða
16 ára, er þau hafa lokið þar
námi, og mundi ég fyrir mitt
leyti frekar hallast að því, en
fermingarathöfn, framkvæmd
á 14 ára aldursskeiði, á að
hverfa úr sögunni.
Arngrímur Kristjánsson.
ans thafa nægilega góðum og
markvissum kennslukröftum á
að skipa og skólinn að öðru leyti
búinn góðum ytri skilyrðum.
Hlutverk hins almenna barna
skóla með skólaskyldu 7—12
ára, á fyrst og fremst og aðal-
lega að vera það, að kenna
börnum að tala, lesa og skrifa
móðurmálið og gera þau leikin
í fjórum höfuðgreinum reikn-
ings. KennsluJbækur, sem ætlað-1
ar eru þessum aldursflokkum,
aðrar en kennslubækur í móður-
landinu, og hefji undirbúning
þess, að gengið verði strax á
næsta þingi frá löggjöf um átta
stunda vinnudag alls staðar þar,
sem honum verður við komið.
í mörgum samningum hefir átta
stunda vinnudagurinn þegar
verið viðurkenndur. En það er
þinginu skylt, að tryggja hinu
vinnandi fólki þessa réttarbót
einnig í framtíðinni, með lög-
gjöf, þannig að ekki þurfi að
þrátta um hana við hverja
samningsgerð. Frændþjóðir
okkar á Norðurlöndum eru fyr-
ir löngu búnar að gera það; og
er þess fastlega að vænta, að
það þing, sem nú situr, sjái
sóma sinn í því, að samþykkja
Sé hinn almenni barnaskóli,
með skólaskyldu frá 7—12 ára,
starfræktur eitthvað í líkingu
við það, sem ég ihefi gert grein
fyrir hér að framan, ef til vill
í óforsvaranlega stuttu máli, þá
geta unglingar hafið nám í ihin-
um almenna greinda framhalds-
skóla, að vissu leyti ibetur und-
irfoúin hvert fyrir sig, til sinna
viðfangsefna, en þau eru al-
mennt nú við 14 ára aldur.
Meginkostir þess fyrir barn-
einnig þessar tillögur Alþýðu-
flokksins.
*
Þá má að endingu ekki
gleyma launakjörum opinberra
starfsmanna, sem allt of lengi
hafa verið látnir bíða, enda þótt
langt sé síðan bæði Alþýðu-
flokkurinn og Kommúnista-
flokkurinn lögðu fram tillögur
á alþingi um sjálfsagða launa-
hækkun þeim til handa og
Bandalag opinberra starfs-
manna sjálft sneri sér til al-
þingis með svipaðar kröfur. En
samkomulag virðist nú loksins
hafa náðzt milli allra flokka
þingsins um þessa launauppbót
og ætti því engu að þurfa að
kvíða lengur í því efni.
AÐ fer ekki hjá því, að
ósigur og afnám gerðar-
dómsins hafi opnað augu
margra fyrir því, hve rétt Al-
þýðuflokkurinn hafði fyrir sér í
deilunni við Framsóknarflokk-
inn og Sjálfstæðisflokkinn í vet-
ur, þegar verið var að gefa út
gerðardómslögin, og er það þó
ekki í fyrsta skipti, sem reynzl-
an hefir sannað, hve mjög
stefna Alþýðuflokksins ber af
stefnu hinna bæði um framsýni
og réttlæti. Það er ekki við því
að búast, að andstæðingablöðin
viðurkenni þetta. En það er
ekki nema hispurslaus sann-
leikur, sem blaðið „Alþýðumað-
urinn“ á Akureyri segir nýlega
í grein um þessa sigra Alþýðu-
flokksstefnunnar síðan í vetur.
„Alþýðumaðurinn“ skrifar:
„Þessir sigrar eru mikilvægir
fyrir Alþýðúflokkinn. Það er ekki
einungis að honum hafi tekizt að
losa launastéttirnar úr þeim' fjötr-
urn, sem sameinað alvinnurekenda
vald Framsóknar og Sjálfstæðisins
ætluðu að leggja þær í um langan
tíma, og afla þeim löglegra tælti-
færa til að sjá hag þeirra borgið í
líkingu við aðra þegna þjóðfélags-
ins.
Það er ekki heldur það annað,
að þrátt fyrir sauðþráa mótspyrnu
valdhafanna og stuðningsflokka
þeirra á Alþingi, hefir orðið að
viðurkenna vegvísun Alþýðuflokks
ins í dýrtíðarmálunum rétta og.
sveigja inn á þær brautir, þó mikil
vægt sé frá þjóðhagslegu sjónar-
miði að þetta hefir verið gert.
Aðal-sigrar Alþýðuflokksins eru
þeir, að reynslan hofir sýnt
að tillögur hans eru byggðar á
framsýni og þekkingu á þjóðhags-
málum
að stefna hans og starfshættir
eru í samræmi við réttarmeðvit-
und og frjálshyggju siðmenntaðrar
þjóðar, sem ekki unir kúgun og.
einræði.
Sá flokkur, sem þannig er á
vegi staddur, á veg sinn og vaxtar-
skilyrði í framtíðiniii, þó yfirborðs
mönnum og gösprurum takist
endrum og eins að lyfta sér um
stund á öngþveiti þjóðmálanna,
sem skammsýnir forráðamenn
skapa“.
Já, Alþýðufíokkurinn varð að
víkja úr stjórn í vetur fyrir ger
ræði gerðdrdómsmannanna.
Hann gat ekki hindrað útgáfu
kúgunarlaganna og stofnun.
gerðardómsins. En rúmlega
hálfs árs reynsla er búin að
sanna, að mótmæli hans og að-
varanir voru á rökum reistar.
Stefna hans í þessum málum er
búin að sigra og brjóta gerræð-
ið á bak aítur. Sá ilokkur, sem
svo góðan og réttan málstað
hefir haft, þarf ekki að kvíða
framtíðinni, þótt á móti blási
stundum í bili.