Alþýðublaðið - 02.09.1942, Blaðsíða 4

4
ALÞVÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 2. september 1942
Útcefandl: Alþýðuflokkarinn
Misijórl: Stefán Fjetursson
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar. ritstjómar: 4901 og
4002
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Ver8 f lausasölu 25 aura.
Alþýðaprentsmiðjan h. í.
Níðingsverkið
á Smáravöllum
VIÐ ERUM óvanir her-
mennsku og hernaði, ís-
lendingar, og er því sízt áð
furða, þótt okkur bregði við,
þegar land okkar er allt í einu
setið fjölmennum her. Það er
heldur ekkert óeðlilegt, að við
séum nokkurn tíma að venjast
þeim anda og þeim siðum, sem
hernum fylgja. Það verða vel-
viljuð setulið líka að skilja. Við
erum enda smámsaman að læra
það hvað brýtur í bága við boð
þau og bönn, sem nauðsynleg
eru talin af hernaðarástæðum.
En — við munum aldrei venjast
skuggahliðum þeim, sem komið
hafa fram á sambýlinu, við mun
um aldrei venjast tilefnislaus-
um og vansæmandi árásum,
sem einstakir borgarar þessa
þjóðfélags verða fyrir af ein-
staklingum í aðkomumannalið-
inu. Smáárekstra getum við lát-
ið okkur skiljast, þeir eru eðli-
legar afleiðingar þröngbýlis,
þar sem búa menn af ólíkum
þjóðum, óvanir að umgangast
hver annan. En viðbjóðslegir
stórglæpir, nauðganir, mann-
dráp og banatilræði vekja okk-
ur ugg og ótta. Slíks gátum við
vænzt af öðrum, en ekki vernd-
urum okkar.
Þegar setulið engilsaxnesku
þjóðanna stigu hér á land
vökíu þeir atburðir ýmsar til-
finningar í brjóstum íslendinga.
Allir hefðum við það helzt kos-
ið, að til þessa þyrfti ekki að
koma, en flestir sættu sig við
það, því að þeir töldu dvöl setu
liðanna hér veita þjóðinni ör-
yggi og skjól gegn öðru verra.
Þá von eigum við líka enn og
setjum allt traust okkar á sigur
lýðræðislandanna.
En þegar við kynntumst
skuggahliðunum kom í ljós, að
öryggi borgaranna var í nokk-
urri hættu. Einstakir óhappa-
menn úr setuliðinu hafa unnið
hermdarverk á varnarlausum ís
lendingum, jafnvel konum og
hörnum, og hefir því miður orð-
ið skemmra milli þeirra stóru
högga upp á síðkastið. Skyn-
samir menn og gætnir hljóta
auðvitað að skilja hvílíka fá-
sinna það er að kenna öllum
hernum eða jafnvel þjóðinni,
sem sendir hann, um glæpi
þessara stigamanna. En hitt er
augljóst, að slík afbrot hljóta að
draga úr vinarþeli og sam-
vinnuþýðleik almennings við
aðkomumennina. „Þar á ég úlfs
von, sem ég eyrun sé,“ segir
gamalt máltæki. Menn vita
aldrei hvern þeir hitta fyrir í
fjölda ókunnugra manna, og
ÖNNUR GREIN JÓNS BLÖNDALS:
Er unt að stöðva verðbólguna ?
i.
AÐ LŒGrGUR í augum uppi
að miklum vandkvæðum
hlýtur að verða bundið að
stöðva verðbólguná, eftir að
hún er komin á jafnhátt stig
og raun er á og að grípa verður
til miklu róttækari aðgerða nú
ef það á að takast, heldur en
þurft hefði, ef hafizt hefði verið
handa um það í tíma.
Allar hinar svokölluðu til-
raunir hins sameiginlega meiri
hluta Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokksins, sem ráðið hefir
stefnunni í dýrtíðarmálunum,
hafa byrjað á skökkum enda, ef
svo mætti segja.
Það hefir verið reynt að
halda niðri kaupgetu launa-
stéttanna, án þess að gera nokkr
ar alvarlegar tilraunir til þess
að hefta flóð stríðsgróðans, því
skattlagning hans með beinum
sköttum, löngu eftir myndun
hans, hlýtur að koma að mjög
takmörkuðu gagni.
Þessar tilraunir til þess að
stöðva verðbólguna — ef þá á
að nefna þær nafni, sem þær
alls ekki verðskulda — hafa
því í senn verið ranglátar, en
jafnframt fánýtar og gagns-
lausar, ef ná átti því takmarki,
sem látið var í veðri vaka að
stefnt væri að.
Sú spurning, sem allir þeir,
er stuðla vilja að þjóðfélags-
legu réttlæti, og jafnframt að
heiltorigðrji fjíáírmálastefnu,
hljóta að leggja fyrir sig er
þessi:
Hvernig er hægt að stöðva
verðbólguna, án þess að skerða
eða bindra þær kjarabætur eða
hlutdeild í stríðsgróðanum,
sem (launastéttimum ber með
réttu? Hvernig er hægt að koma
í veg fyrir að allur ávinningur
launastéttanna a£ kjarabótunum
farist í flóðöldu verðbólgunnar
og niðurstaðan verði á skömm-
um tíma atvinnuleysi og hrun?
Þessari spurningu ættu allir
ábyrgir menn að reýna að svara
áður en haldið er áfram lengra
feigðarflani verðbólgunnar.
II.
Fyrsta og óhj ákvæmilegasta
skilyrði til þess að stemmt verði
stigu við verðbólgunni, er það
að stríðsgróðaflóðið verði stöðv
að. Um þetta ber öllum saman,
en á hvem hátt verður það
þessi afbrot gera þá því tor-
tryggnari og smeykari í sam-
búðinni. Það er óhjákvæmilegt,
að sú tortryggni hlýtur líka að
mæta fjölda hinna saklausu
setuliðsmanna, en þessi ótti er
eðlilegur, og hemaðaryfirvöldin
verða að gera mönnum sínu'm
það skiljanlegt í ljósi þeirra at-
burða, sem gerzt hafa.
Níðingsverkið á Smáravöllum
vekur hrylling og viðbjóð allra
íslendinga. Það eykur enn á-
hyggjur feðranna um dætur sín-
ar og 'böm sín, og áhyggjur eig-
inmanna um konur sínar. ís-
lendingar verða að gæta ýtrustu
varúðar.
yrða, að úr því sem komið er,
verður það efcki gert eingöngu
með sköttum eða verðlagseftir-
liti. Ðáðar þessilr leiðdr hafa
gefið þá reynslu, að örvænt má
teljast að þær ikomi að fullu
gagni, án annarra róttækari að-
gerða. Skattaleiðin er í fyrsta
lági of seinvirk (nema útflutn-
ingsgj aldið, sem er gott, þar
sem það nær til þess að komast
að rótum stríðsgróðans), en
auk þess eru þúsund aðferðir
fyrir alla sem atvinnurekstur
stunda til þess að fara í kring
um skattalögin.Sama er að segja
um verðlagseftirlitið, það er
hægt að sniðganga það á ótal
vegu, nema því aðeins að það
verði eitthvert óskaplegt bákn,
sem hafi nefið ofan í hvers
manns kirnum. En auk þess
hefir ekki einu sinni verið
reynt að láta verðlagseftirlitið
ná nema til lítils hluta af inn-
fluttum vörum.
En nú verða menn að athuga
að ein aðaluppspretta stríðs-
gróðans nú er einmitt innflutn-
ingsverzlunin. Mörg hundruð
ný verzlunarfyrirtæki hafa
verið stofnuð og öll græða þau
á tá og fingri. Og hinar dýru
útlendu vörur margfaldast oft
í verði áður en þær koma í
hendur neytendanna. Önnur að-
aluppspretta stríð&gróðans er
vitanlega útflutningsveÍTzlunin
og sú þriðja viðskipti við setu-
liðið.
Stríðsgróðaflóðið verður
ekki stöðvuð öðru vísi en að
hið opinbera fái í sínar hend-
ur yfirráð yfir utanríkis-
verzluninni, þannig að það
geti algerlega ráðið verðlagn-
ingunni á innfluttum vörum
og tekið úr umferð nægilega
mikið af tekjum útflytjend-
anna.
Þá yrði einnig allt verðlags-
eftirlitið mjög einfalt í fram-
kvæmdinni, þar sem hið opin-
bera ákvæði smásöluverð á öll-
um innfluttum vörum.
Til þess að ná ofangreindu
marki má vitanlega hugsa sér
fleiri en eina laúsn og skal það
ekki nánar rætt að sinni. Aðal-
atriðið er það að ekki eru nein
tök á því að hafa hemil á stríðs-
gróðanum með núverandi skipu-
lagi á innflutningsverzluninni,
en auk þess má benda á að allar
líkur eru til þess að það skips-
rúm, sem við getum fengið í
nánustu framtíð verði mjög tak-
Enginn skilji þessi orð svo,
að dreginn sé í efa einlægur
vilji hernaðaryfirvaldanna og
mikils meirihluta setuliðsins til
þess að afstýra slíkum vandræð-
uin. Þeir vilja vafalaust gera
allt til að hindra þau. Enda er
allt komið undir vilja þeirra og
viðleitni fyrir okkur, þessa fá-
mennu og varnarlausu smáþjóð.
Við viljum líka eflaust langflest
umgangast sambýlismennina án
fjandskapar og ótta. Það hefð-
um við langhelzt kosið. En iþað
hefir óneitanlega komið í ljós,
að öryggi borgaranna hefir
mjög aukizt hætta, og brennt
bam forðast eldinn. ***
markað, miðað við hina miklu
innflutningsþörf og kaupgetu
og þessvegna er einnig nauðsyn-
legt að hið opinbera hafi hönd í
ibagga með innflutningnum á
allt annan hátt en hingað til
og sjái um að sá innflutningur,
isem er okkur nauðsynlegur
gangi fyrir. Núverandi skipu-
t lagsleysi á þessum málum er
orðið algerlega óviðunandi
einnig af þessum ástæðum.
Til þess að hafa hemil á stríðs
gróðanum og draga úr verð-
foólgunni þarf auk þess, sem
að ofan greinir, að gera
samtímis aðrar ráðstafanir,
sem aðeins skal minnt á hér,
þar sem þær bafa verið þaul-
ræddar áður, að hækka gengi
íslenzku krónunnar, halda uppi
öflugu verðlagseftirliti, skatt-
leggja stríðsgróða og brask,
koma á skyldusparnaði almenn-
ings, lækka tolla á nauðsynja-
vörum o. s. frv.
III.
Annað aðalskilyrðið til þess
að verðbólgan verði stöðvuð er
skipulagning vinnumarikaðar-
ins.
Sú ringureið og öngþveiti,
sem ríkjandi hefir verið á þessu
sviði undanfarið, er að vísu
SPURNINGIN um það, hvort
stjórn Sjálfstæðisflokksins
eigi að sitja fram yfir haust-
kosningar, enda þótt bæði Al-
þýðuflokkurinn og Kommúnista
flokkurinn hafi lýst yfir, að hún
njóti ekki lengur hlutleysis
þeirra, er nú töluvert rædd í
'blöðimum. Morgunfolaðið segir
í aðalritstjórnargrein sinni í
gær:
„Þar sem að stjórnin er minni-
hlutastjórn, er það auðvitað á valdi
þingsins að skipta um stjórn.
En eins og flokkum er skipað á
alþingi nú, er ekki annað nær
hendi en að sama stjórn fari með
völdin áfram, þar til nýtt þing
hefir verið kosið samkvæmt hinni
nýju kosningatilhögun. Ekkert
hefir ennþá komið í ljós, sem sanni
það, að nokkur einn flokkur eða
flokkasamsteypa í þinginu geti
myndað ríkisstjórn, sem ekki sé
minnihlutastjórn eins og núver-
andi ríkisstjóm er.
Fljótt á litið karrn einhverjum að
virðast, að við þær aðstæður, sem
markaðar eru með hinum fyrr-
greindu yfirlýsingum á alþingi,
bæri núverandi ríkisstjóm að segja
af sér. Þegar hins vegar þau við-
horf eru athuguð, sem hér hefir
verið taent á, verður auðsætt að
þafí væri að svo komnu máli óráð.
Kosningar munu fram fara inn-
an skamms. Alþingi kemur þá sam-
an á ný. Þá kemur að því að
mynda verður ríkisstjórn, sem nýt-
ur þingræðislegs sthðnings og get-
ur starfað á breiðari grundvelli en
núverandi ríkisstjóm var í upphafi
markaður.“
Eins og sjá má á þessum um-
mælum telur Morgunblaðið á-
stæðulaust fyrir stjórnina að
fyrst og fremst foein afleiðing
verðbólgunnar og hinna van-
hugsuðu gerðardómslaga, sem
hindruðu eðlilega samninga
verkamanna og atvinnurek-
enda um anál sín, en einnig
þess skipulags eða skipulags-
leysis, sem verið hefir á þessum
málum af hálfu setuliðsins.
Kannast allir við starfsemi
ýmissa spekúlanta, sem að
nokkru leyti starfa á vegum
setulisðins gegn prósentúm af
vinnu verkamanna, en hafa auk
þess með höndum ýmsar aðrar
framkvæmdir.
Þar sem gerðardómslögin eru
nú úr sögunni má vænta þess
að hinn svonefndi smáskæru-
hernaður hætti. Hann var nauð
synleg neyðarvörn verkamanna
gegn ranglátri löggjöf, en getur
vitanlega ekki gengið til lengd-
ar, þar sem honum eru sam-
fara allskonar truflanir á at-
vinnulífi þjóðarinnar, stöðvan-
ir á siglingum og nauðsynleg-
um framkvæmdum.
Sérstaklega verður að hafa
í hu(ga hva(rsu jþýjðingarimikil
miðstöð ísland er orðið í yfir-
standandi styrjöld. Áframhald-
andi ringulreið á atvinnumark-
inum gæti leitt til þess að við
kölluðum yfir okkur erlenda
íhlutun, enda þegar verið skýrt
frá því opinberlega að aðvaran-
ir hafi borizt um þetta efni.
En auk þess horfir nú til
vandræða með ýmsa nauðsyn-
(Frh. á Q. síðu.)
segja af sér, þrátt fyrir yfirlýs-
ingar Alþýðuflokksins og Kom-
múnistaflokksins, og ekki einu
sinni rétt að hún geri það. Ber-
sýnilega treystir blaðið á að
Framsóknarflokkurinn beri
ekki fram neina tillögu til van-
traustsyfirlýsingar á stjórninni
á þessu þingi, enda þótt honum
virðist nú vera í lófa lagið að
fella hana, ef hann aðeins vildi.
❖
Tíminn lætur hins vegar svo
sem honum finnist stjórnin ger-
ast furðu djörf að ætla að sitja
áfram, eftir það, sem skeð er.
Hann segir í aðalritstjórnar-
grein sinni í gær:
„Stjórnin, sem veit og játar
sjálf í kapp við stuðningsblöð sín,
að allt sé á hverfanda hveli í land-
inu í atvinnumálum, verðlagsmál-
um >og fjármálum, játar að hún
hafi yfirleitt misst taumhaldið þar,
sem mest reið á að verjast áföll-
um, þessi stjóm ögrar alþingi til
að láta sig fara áfram með völd,
sem ábyrga þingræðisstjórn, jafnt
fyrir því, þótt hún hafi aðeins
rúman þriðjung þingsins að bak-
hjalli.“
Já, það er náttúrlega gott og
blessað, að Tíminn skuli láta í
ljós vandlætingu sína yfir slíkri
ögrun af hálfu stjórnarinnar.
En hvers vegna kemur Fram-
sóknarflokkurinn ekki hrein-
lega með vantraustsyfirlýs-
ingu? Það skyldi þó aldrei vera
að hann hafi ákveðið að hjálpa
stjórninni með þegjandi hlut-
leysi til þess að sitja fram yfir
kosningar?
gert?
Ég held að óhætt sé að full-