Alþýðublaðið - 05.09.1942, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 5. scptcmber 1942»
Maria Hallgrimsdéttlr:
Menn, sem itæma konnr t ótlegð
arleysi. „Þá væri allt í lagi,“
sagði hún. „Þú getur gefið
barnið,“ sagði ég. „Ég gæti ekki
gefið barnið mitt.“ Mér fannst
hún vera með aleiguna sína,
lífið, sem hún var að biðja
að tortíma, á móti vilja
sínum og betri vitund. Ég
þurfti ekki að spyrja hana
um, hvers vegna að hún hefði
misst trúna á lífinu.
Mér flaug margt í hug,
ástandsnefndin ógleymanlega,
undir grímu mannúðar og
gæsku, átti kannske ein-
hvern þátt í því með almenn-
ingsálitinu, sem átti áð 'bæta
öll mein siðferðisins. Hvaðan
kom slíkum mönnum réttur,
til þess að ganga svo nærri
konum? Var það ekki hnefa-
rétturinn — ofbeldið? Við
lifum á óöld. Það hefir æ-
tíð þótt létt verk og löður-
mannlegt að vega að konum,
jafnvel enn í dag er það níð-
ingsverk, hvort heldur er í
orði eða’á borði. Það fór hroll-
ur um mig. Allt var á hverf-
anda hveli og þó fór lífið sínu
fram. Unga stúlkan gekk álút
eftir götunni í sólskininu. Mér
Verkamenn!
s
V
i
V
V
V
VÍSCOl|
v
leðurfeitiv
v
margfaldar endingu vihnu- ^
stígvéla yðar og gerir þau *
vatnsheld.
MILO
„,«<>. ií,p°
UUlDSfiLUBIRrSni' ARNI JÓNSSON. HSfNAMIC.9
fannst dimmt í heimi, og mig:
furðar á því að mennirnir
skuli dæma hana.
M. H.
(U|»fðnbUðrt
ðtrdanði; Alþýðuflokkurinn
Kltstjóri: Stefán Fjetursson
Ritstjórn og afgreiðsla i Al~
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902
Simar afgreiðslu: 4900 og
4006
Verð i íausasölu 23 aura.
AlþýðnprentsmiSjan h. f.
Alltaf of seint.
Aldrei í sögu reykja-
VÍKUR hefir húsnæðis-
leysið þjáð bæjarbúa eins og
nú — og er þó langt til jafnað,
því að húsnæðisvandræðin eru
orðin ,,króniskur“ sjúkdómur
þessa bæjarfélags.
Maður skyldi ætla að reynsl-
an af þessum sjúkdómi bæjar-
félagsins hefði getað kennt
valdamönnum þess. einhver ráð
til úrbóta, en sjón er sögu rik-
ari. Þeir hafa ekkert lært, því
að allt, sem gert hefir verið
til skamms tíma af ráðamönn-
um bæjarfélagsins hefir verið
afkáralejg hírossalækning, kák
eitt, sem lítið hefir, eða ekkert,
bætt úr bölinu.
Sama sagan endurtekur sig ár
eftir ár um flutningsdagana að
hundruð og jafnvel þúsundir
manna standa á götunni og eiga
hvergi höfði sínu að að halla
— og þetta hefir orðið enn
hörmulegra hin síðustu ár, því
að nú eru menn farnir að vera
stöðugt húsnæðislausir.
í þessu máli, eins og svo
fjölda mörgum öðrum, hafa að-
varanir Alþýðuflokksins reynzt
réttar og á rökum reistar. Fyrir
meira en 20 árum hóf Alþýðu-
flokkurinn baráttu sína fyrir
því, að Reykjavíkurbær hæfi
byggingaframkvæmdir í stór-
um stíl, að hann Ieigði síðan
edgin fbúðahúsnæði eða seldi
það og ynni þannig á móti hús-
næðisvandræðunum,, ' sem þá
þegar voru farin að þjá mörg
heimili.
En iþó að menn virðist gleymá
ýmsu mjög fljótt, þá ættu þeir
þó að muna, hvernig þá var
tekið í þessar tillögur. íhalds-
flokkurinn taldi það ekki „ná
nokkurri átt að taka fram fyrir
hendur á einstaklingsframtak-
inu í byggingamálunum“ og það
stoðaði ekki neitt, þó að Alþýðu-
flokksmenn í bæjarstjórn og A1
þýðublaðið sýndu fram á það,
að einstaklingsframtakið myndi
ekki hugsa um það að hafa
nægilegt húsnæði, og því gæti
það orðið böl fyrir bæjarfélag-
ið, ef ekki yrði hafizt handa.
Baráttan um þetta mál hefir
staðið svo að segja hvern dag
síðan. Stærsta sigur sinn í því
— og raunverulega þann eina,
vann Alþýðuflokkurinn, þegar
hann fékk með samningum
við Framsóknarflokkinn íögin
um verkamannahústaði sett.
Síðan þau vorú samþykkt hafa
fjölda margar ágætar íbúðir
verið byggðar. Bæjarstjórn
Reykjavíkur tók þessum lögum
með fullum fjandskap og lýsti
yfir því, þegar hún var spurð
YMIS BLÖÐ halda áfram
að hóta íslenzkum konum
og dæma þær í útlegð fyrir
framferði, sem að þeirra dómi
er vítavert. Flest er þetta ritað
af meiri tilfinningu en skiln-
ingi eða þekkingu. Ungar
stúlkur eru ýmist særðar við
ættjarðarást eða þeim er hótað
með útlegð — og ekkert dugar.
Fyrir nokkru var ég í hópi
nokkurra íslendinga, sem voru
að kvarta yfir kvennmanns-
leysi, svo kurteislegt sem það
nú er. Við stúlkurnar vorum
fremur fáorðar. Loks tók einn
'þeirra að aka sér og sagði, að
það væri ljóta hallærið, síðan
herliðið kom, áður hefði verið
úr nógu að moða! Við kvöddum
þá, og höfðum á tilfinningunni
að við hefðum ekki verið í góð-
um félagsskap.
Manntalsskýrslurnar síðustu
árin — jafnvel áratuginn —
hafa sýnt, að þúsundir kvenna
eru umfram menn í Reykjavík.
Ættjarðarástin er sjálfsagt
sterk tilfinning, en er ekki
sjálf lífshvötin enn, sterkari?
Ætli að lífshvöt hraustrar og
þróttmikillar æsku sé ekki
sterkari en nokkur ættjarðar-
ást eða tryggð við æskuheim-
ili?
Öldum saman hafa mennirnir
verið knúðir út í stríð — á
vígvöllinn — af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum, og ætíð
hafa konurnar setið eftir heima
og gætt hins unga lífs, haldið
við hinu eilífa lífi á jörðunni.
Meginþættir mannlegs eðlis eru
líkir gegnu(m aldirnar. Goða-
fræðin á sögu um konungs-
son, sem hafði þrætueplið
milli handa: þrjár gyðjur
kepptu um eplið, ein hét kon-
ungssyninum vizku og her-
frægð, önnur lofaði auðæfum
og ríki, og hin þriðja fegurstu
konu jarðar, og hvað kaus hann
— auðvitað fegurstu konu jarð-
arinnar.
um álit sitt á lögunum, að að
hennar 'hyggju myndu þau gera
meira ógagn en gagn. Reynslan
hefir þó sýnt annað.
En bæjarfélagið hefir ekkert
gert, nema ef vera skyldi Póla-
byggingarnar endur fyrir löngu
og svó Höfðaborgin í fyrra.
Stefán Jóhann Stefánsson
skrifaði í hitteðfyrra meðan
hann var félagsmálaráðherra
bréf til borgarstjórans og hvatti
eindregið til gagngerðra að-
gerða gegn fyrirsjáanlegum hús
næðisvandræðum. Borgarstjóri
gerði ekkert fyrr en nokkum
vikum fyrir fyrsta október í
fyrra, þegar hann svo að segja
rakst á húsnæðislausa fólkið á
hverju götuhorni alla tíma dags
ins. Þá hóf hann undirbúning-
inn að byggingu Höfðáborgar
og afleiðingin varð sú að hún
kom allt of seint til þess að bæta
úr sárustu þörf þá. Þannig hafa
allar framkvæmdir verið af
hálfu bæjarfélagsins. Þær hafa
komið of seint.
Seint í sumar var svo hafist
handa um einu raunverulegu
Mörg nútímastúlkan muh
hugsa það, sem Guðrún Ósvíf-
ursdóttir sagði, er Kjartan fór
utan og hún vildi fara með: Eg
ann ekki íslandi. En bak við
það hlýtur að liggja, að Guð-
rún unni Kjartani meira en ætt-
jörðinni. Og enn tekst mönnum
að snúa ást konunnar upp í hat-
ur. Það hefir orðið hlutskipti
margra kvenna að ganga er-
lendum hermönnum á hönd,
enga þeirra mun langa til að
verða eftir á íslandi, að stríð-
inu loknu; annað er, hvað að-
stæður geta neytt þær tiL Ann-
að mál er, hvort það er ekki
eðlileg skylda föðurlandsins, að
sjá fyrir þeim, eða hvað eiga
þúsundirnar að gera, sem eru
umfram?
Mikið er talað um þjóðrækt
nú á dögum, en er ekki mannúð
og gagnkvæmur skilningur
einstaklinga lítillar þjóðar,
nauðsynleg undirstaða til þess
að þjóðin standi §em einn mað-
ur. Sjaldan kemur út blað, sem
á einn eða annan hátt ekki ó-
virðir konuna, þótt ekkert blað
gangi eins langt og eitt víðlesn-
asta dagblaðið okkar, sem oftast
birtir fáránlegar skrítlur um
eiginkonuna, unnustuna, tengda
móðurina eða stúlkuna. —
Það er ekki einu sinni hnytt-
ið, og marga konu hefi ég
heyrt hafa orð á því að segja
blaðinu upp vegna þessa áróð-
urs.
Fyrir helgina streymdi fólk-
ið út úr bænum. Eg sat eftir og
horfði á fjöllin allavega lit í
sólskininu og sjóinn silfurblá-
ann. Fólkið hraðaði sér af stað
með bakpoka, og töskur — í
glitklæðum — upp í sveit.
Þetta var eitthvað svo ánægju-
legt. Eg hitti unga og glæsilega
stúlku, hún var einbeitt á svip-
inn, en svo alvarleg, að mér
fannst hún sorgin uppmáluð.
Hún spurði mig hvað hún ætti
að gera, því hún 'væri ekki ein.
„Giftu þig“, sagði ég í hugsun-
byggingaframkvæmdirnar fyrir
almenning, sem bæjarfélagið
hefir haít með höndum. Það
var árangur af tveggja áratuga
baráttu Alþýðuflokksins og
samþykkt samkvæmt tillögu
fulltrúa hans í bæjarstjórn. En
það er ekki nóg að byggja einu
sinni nokkra tugi íbúða. Bærinn
verður allt af að vera að hyggja.
Og við skulum vona, að bygg-
ingarnar, sem byrjað er á á
Melunum, séu aðeins upphafið.
Þessar byggingar bæta hins
vegar ekki úr neyðinni nú. Það
var byrjað allt of seint, alveg
eins og allt hefir verið gert of
seint í þessum málum áður. —
Reynslan, sem Reýkvíkingar
hafa fengið af afskiftum bæjar-
stjórnarmeirihlutans í hús-
næðismálunum ætti að hafa
kennt þeim þann sannleika, að
það er skaðlegt fyrir þá að fela
slíkum mönnum forsjá mála
sinna
En nú eru margir einmitt að
súpa seyðið af því að hafa gert
það.
•*#
UM LANGAN TÍMA hafa
öll blöð verið full af
bollaleggingum um það, hvað
gera ætti til þess að stöðva
verðbólguna og dýrtíðarflóðið.
Hér fara á eftir nokkur orð um
þetta mál, sem nýlega birtust í
Skutli, blaði Alþýðuflokksins á
ísafirði:
„Nú hafa .... höfundar gerð-
ardómslaganna rekið sig á, og
sumir þeirra viðurkennt að þjóð-
in hafi ekki viljað hlý^a þess-
um ranglátu lögum, en hvað
ætla þeir svo að gera?
Ætla þeir að stöðva auðsöfnun
einstaklinganna, og hvernig ætla
þeir þá að gera það? .... Er það
máske rétta leiðin að láta auð-
inn safnast á einstakra hendur, og
taka svo aftur einhvern hluta
hans með sköttum? Á venjulegum
tíma getur verið að það dugi. En
nú dugar það ekki. Þegar menn
hafa fengið milljónirnar í hend-
ur, eru þeir ekki fúsir á áð láta
þær af hendi aftur. Og heldur en
að gera það, er beitt klóm og:
kjafti, skattsvik og hvers konar
spilling dafnar, braskið kemst í
algleyming, jarðir eru keyptar af
bændunum fyrir afarverð, fiski-
bátarnir af eigendum fyrir freist-
anai upphæðir, vinnuaflið lokkað
frá aðalatvinnuvegunum í fánýta
þjónustu spekúlanta og spákaup-
mennsku. Þetta eru ávextir þess,
að auðurinn fær að safnast í
dyngjur og færa þjóðfélagið úr
skorðum.
Eg fæ ekki betur séð ,en að ein
leið, og aðeins ein, dugi, og hún
er sú, að ríkið taki í sínar hend-
ur alla utanríkisverzlunina og alla
flutninga frá landinu og til þess.
Með því væri gripið fyrir ræt-
ur auðsöfnunarinnar, því hana
má hvarvetna rekja til þessara or-
saka. Með' því fengi ríkisvaldið
full umráð yfir því auðmagni, sem
spekúlantarnir skaða þjóðina nú
með og valda verðbólgu og hvers'
konar lausungu. Með því móti
væri hægt að veita fjármagninu
þangað, sem þess væri þörf, og sjá
um, að það flytjist ekki þangað,
sem það veldur tjóni, eins og nú
á sér oft stað. Með því væri hægt
að gera aðalatvinnuvegi lands-
manna fyllilega samkeppnisfæra
við naargvíslega óþjóðnýta sl.arf-
semi, sem nú eyðir orku fullorð-
inna karla og kvenna þúsundum
saman.“
Þessi orð skera sig gleðilega
út úr mörgu því, sem um vanda
mál verðbólgunnar og dýrtíð-
arinnar hefir verið skrifað. Hér
er ekki verið með neinn harma
grát né vangaveltur, heldur
stungið upp á að taka fyrir
rætur meinsemdarinnar.
Þjóðviljinn birti í gær eftir-
farandi kafla úr bréfi frá ein-
um flokksmanni sínum:
,Við verðum að hafa pólitík
okkar eitthvað meira en ásakan-
ir á andstæðingana. Við verðurn
líka að leitast við að beina hug
fólksins að því, sem við viljum að
komi og við verðum að sýna fólk-
inu fram á í fullri alvöru að sós-
íalisminn kemur ekki yfir það
eins og regnið úr skýjunum, held-
ur einungis fyrir tilverknað þess
sjálfs....Mér mislíkar stórlega
hvað flokkurinn leggur í ræðu og
riti einhliða áherzlu á gagnrýni
á andstæðinga. Hann verður líka
að hamra inn í fólkið að hefjast
handa um samtök og félagsskap.
Við verðum að kenna fólkinu fé-
lagssiðgæði.“
Jú, hugsunin er falleg. En
er það ekki svipað því, að fara
í geitarhús að leita sér ullar, að
far í koirunúnistaflokkinn til að
,,kenna fólkinu félagssiðgæði“?