Alþýðublaðið - 08.09.1942, Blaðsíða 4
'4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 8. septembcr 1942t
fNjnjöttbUÍHí)
Útgefandi: Alþýðuflokknrinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson. |
Ritstjórn og afgreiðsla í Al- .
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjómar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Samræming
kaupgjaldsins.
¥7'AUPSAMNINGAR standa
nú mjög víða yfir milji
verk alýðsfé lagan n a og atvinnu-
rekenda. Hafa félögin sagt upp
fyrri samningum, í samræmi við
það ákvæði, sem sett var inn í
lögin um dómnefnd í verðlags-
málum fyrir forgöngu Alþýðu-
flokksmanna, að segja megi upp
samningum með vikufyrirvara.
Þetta var gert með það fyrir
augum, að takast megi að sam-
ræma kaupgjaldið. Starfa verka-
lýðsfélögin nú að því, og er það
mjög mikilsvert, hversu það
tekst.
Eitt helzta ranglæti gerðar-
dómslaganna var það, hve mis-
jafnlega kaupbindingin kom
niður á launþegum, eftir því
hvar þeir bjuggu á landinu.
Fósu hin dreifðu þorp víðs vegar
um landið verst út úr þessu, en
í Reykjavík og stærri bæjunum,
þar sem mest var um vinnuna,
urðu kaupgjaldsákvæðin aftur
á móti áhrifalust. Stafaði það
af því, að hér var vinnueftir-
spumin svo gífurleg, að verka-
menn þurftu ekki að taka nein-
um lélegum kjörum. Víða í af-
skekktari landshlutum horfði
þetta öðru vísi við. Þar var
vinnueftirspurnin minni, og þar
eiga margir líka erfiðara um vik
að skipta um vinnustað, öðru
vísi en dveljast langdvölum
fjarri heimilum og f jölskyldum.
Á slíkum stöðum komu kaup-
bindingarákvæði gerðardóms-
laganna harðast niður.
Þó fóru allir þeir, sem heim-
angengt áttu, burt frá þessum
stöðurn, að minnsta kosti í bili,
til þess að leita sér betur laun-
aðrar atvinnu annars staðar.
Fólksstraumurinn til Reykja-
víkur er orðinn meira áhyggju-
efni en nokkru sinni. Skortur
vinnuafls í hinum dreifðu
byggðum hefir aldrei verið
meiri, og þykir atvinnuvegmn
sveitanna og smáþorpanna
sums staðar nokkur hætta búin
af. Fólkið streymdi þangað, sem
kjörin voru betri.
Ef vel tekst til um samræm-
ingu kaupgjaldsins, ætti að
verða á þessu nokkur breyt. til
batnaðar. Þá þurfa menn síður
að yfirgefa heimili sín í leit að
betur launaðri atvinnu en fæst
heima fyrir. Menn ganga líka á-
nægðara að störfum sínum, þeg-
ar þeir vita, að þeim er ekki gert
mishátt undir höfði eftir því,
hvar þeir eiga heima. Samræm-
ing kaupgjaldsins hindrar þann-
ig að nokkru leyti óeðlilegan
aðflutning vinnandi fólks til
Frá sjðunda fulltráaþingi sam*
bands islenzkra barnakennara
SJÖUNDA fulltrúaþing
Sambands íslenzkra
bamakennara var haldið hér
í Reykjavík í síðustu viku, og
ræddi það fjöldamörg mál,
sem snerta hag og menntun
kennara og fræðslumálin í
landinu.
Fer hér á eftir yfirlit um
störf þingsins:
I. Þingið var sett á þriðju-
daginn kl. 2 í Austurbæjarskól-
anum.
25 fulltrúar mættu fyrsta
daginn. Tilkynnt hafði verið um
40 fulltrúa, en rúmlega 30
mættu.'
i sambandinu eru um 400
ksnnarar.
II, Sfarísinenn þingsins: Að
satnmgu þingsins lokinni var
ko.'áím fa.-seti þingsins, og
hlaut kosningu Jónas Jósteins-
son. 2. forseti var kosinn Helgi
Þorláksson, Vestmannaeyjum,
en 3. forseti Hlöðver Sigurðsson
Stokkseyri. Einnig vou þá kosn-
ar fastanefndir. Ritarar: Sig-
urður Gunnarsson skólastjórþ
Húsavík, 2. Hjörtur Krist-
roundsson, Rvík, 3. Helgi Þor-
láksson, Vestmannaeyjum, 4.
Gúnnar Ólafsson, Fáskrúðsfirði.
III. Helztu mál:
1. Skipulag fræðslumála.
2. Ríkisútgáfa námsbóka.
3. Launamál kennara. Alþingi
hefir skorað á ríkisstjórnina, að
endurskoðuð verði launakjör
opinberra starfsmanna, og mun
Samband ísl. bamakennara gera
í því sambandi tillögur um
framtíðarlaunakjör barnakenn-
ara.
4. Tryggingamál (eftirlaun o.
s. frv.).
5. Menningarsjóður kennara.
(Stofnaður til minnAigar um
séra Magnús Helgason skóla-
stjóra. Sjóðnum á að verja til
ab styrkju barnakennara til
framhaldsnáms og auka mennt-
ihi þefe'a í hvívetna.)
6. Skólabyggingar.
7. Barnabókmenntir.
IV. Ný stjórn S. í. B. var kos-
in og hlutu kosningu: Aðal-
steinn Sigihundsson formaður,
Sigxxrðru Thorlacius, sem var
fráfarandi formaður sambands-
ins, baðst eindregið undan end-
urkosningu vegna starfs síns
sem fulltrúi kennarastéttarinnar
í Bandalagi opmfoerra starfs-
manna. Ritari sambahdsins var
kosinn Ingimar Jóhannesson, en
Páhni Jósefsson gialdkeri.
Meðstjórnendur voru kosnir:
Sigurður Thorlacius varaformað
ur, Jónas B. Jónsson vararitari,
Arngrímur Kristjánsson vara-
gjaldkeri og Gunnar M. Magn-
úss ritstjóri Menntamála, tíma-
rits sambandsins.
V. Helztu samþykktir full-
trúaþingsins:
1) Samþykkt var skipulags-
skrá Menningarsjóðs kennara,
sem stofnaður er til miimingar
um séra Magnús Helgason
skólastjóra.
2) Tryggingamál kennara:
samþykkt var að fela sambands- }
stjórninni að vinna áfram að
þessu máli. Guðmundur Guð-
mundsson. tryggingafræðingur,
flutti erindi um tryggingamál.
Urðu nokkrar umræður um
þessi mál, og var einkum rætt
um lífeyrissjóð barnakennara.
3) Mál frá fræðslumálanefnd:
Ríkisútgáfa námsbóka: Sam-
þykktar voru tvær tillögur.
Efni þeirrar fyrri var þetta:
Lögum um ríkisútgáfu náms-
bóka sé breytt þannig, að stjórn-
arnefnd sú, sem kosin hefir ver-
ið til þess að sjá um ríkisútgáf-
una, verði felld niður, en
fræðslumálastjórninni falið
starf hennar. Framkvæmda-
stjórn útgáfunnar sé áfram í
höndum forstjóra Ríkisprent-
smiðjunnar Gutenbergs.
Hin tillagan var áskorun um
að ríkisútgáfan gefi út meira af
bókum til móðurmálskennsl-
unnar, svo sem skrifbækur,
stafsetningarorðabækur og
hentuga málfræði.
4. Barnabókmenntir: Sam-
þykktar voru tvær tillögur. Sú
fyrri var ákorun til skólaráða
barnaskólanna um að láta óvil-
halla menn dæma barnabækur
til leiðbeiningar fyrir almenn-
ing. Þannig yrði greidd gata
hollra barnabóka, en hinum gert
erfiðara fyrir.
Efni síðari tillögunnar var,
að kosin yrði milliþinganefnd,
sem athugi, hvort ekki sé til-
tækilegt að stofna til fullkom-
innar útgáfu barnabóka, sem
yrði undir umsjón barnakenn-
ara.
í nefndina voru kosnir: Aðal-
steinn Sigmundsson, Sigurður
Thorlacíus og Ármann Hall-
dórsson.
5. Skipulag fræðslumálanna.
Samþykkt var að skora á
fræðslumálastjóra að hefja nú
þegar þann undirbúning og þá
rannsókn, sem telja verður
nauðsynlega til þess að endur-
skoða og breyta að öllu núver-
andi fræðslu- og uppeldismála-
kerfi.
6. Menntun kennara. Sam-
bandsstjórninni var falið að
beita sér fyrir því við fræðslu-
málastjórnina, að undirbúnings-
menntun kennara verði bætt á
eftirfarandi hátt: a. Námstími
kennara lengist úr þremur vetr-
um í fjóra. b. Inntökuskilyrði í
Kennaraskólann séu þyngd svo,
að þau svari til þeirrar kunn-
áttrg sem krafizt er til gagn-
fræðaprófs hins minna. c. Kom-
ið sé upp við Háskóla íslands
Reykjavíkur, og annað þangað,
sem kaupgjaldið var hærra en
úti um landið, og vinnueftir-
spumin er meiri.
Af þeim fregnum, sem borizt
hafa af kaupsamningum hingað
og þangað um landið, er útlit
fyrir, að þeir ætli að takast vel.
Menn fagna almennt afnámi
gerðardómslaganna og þeirrar
spillingar, sem-þau höfðu í för
með sér. Almenningur skilur
líka, hversu samræming kaup-
gjaldsins er þjóðinni mikilsverð
eftir það, sem á undan er gengið.
rannsóknarstofnun í uppeldis-
vísindum, þar sem útskrifaðir
kennarar geti stundað nám.
Sama stofnun annist leiðbein-
ingar og rannsóknir í þágu
barnafræðslunnar.
7 a) Launamál kennara. I
málinu voru samþykktar tvær
tillögur: 1. Sambandsstjórninni
var falið að beita sér fyrir því,
að eftirfarandi atriði nái fram
að ganga á næsta alþingi: a.
Aldursuppbætur kennara verði
jafnar og náist að fullu eftir 6
ár í stað 9. b. Skólahéruð, þar
sem fastir skólar eru, sjái skóla-
stjórum fyrir húsnæði, ef þeir
óska þess, en annars jafngildi
húsnæðis í peningum. Héruð
þessi tryggi einnig kennurum
húsnæði, ef þeir óska þess. c.
Kennarar allra fastra skóla hafi
sömu laun. d. Níu mánaða starfs
tími teljist fullt starfsár og
annar starfstími eftir því.
2. Vegna samþykktar alþing-
is um að endurskoða launakjör
almennt, var samþykkt að kjósa
fimm manna milliþinganefnd,
sem ásamt sambandsstjórninni
vinni að því að bera fram launa-
kröfur kennarastéttarinnar í
samræmi við kröfu annarra
stétta.
7 b) Þingið lýsti ánægju sinni
yfir því, að alþingi ákvað að
láta endurskoða launalög opin-
berra starfsmanna.
7 c) 7. fulltrúaþing S. í. B.
skorar á alþingi og ríkisstjórn að
láta endurskoða reglur þær, er
verðvísitalan er byggð á. Reisa
síðan vísitöluna á víðtækari
grundvelli.
8) Þingið felur sambands-
stjórn að beita sér fyrir því, að
ríkið styrki nokkra kennara ár-
lega til þess að ferðast milli
skóla innanlands, á starfstíma
skólanna, t. d. í einn til tvO'
mánuði, í því augnamiði að
kynnast góðum kennsluaðferð-
um og öðru, sem gagnlegt má
teljast starfi þeirra.
9) Þingið mótmælir þeirri ó-
hæfu, að ýmsir barnaskólar
landsins hafa verið látnir hætta
störfum undanfarin ár, löngut
áður en starfstíma þeirra var-
lokið og tafðir frá því að hefja
störf á réttum tíma á haustin,
án þess að nauðsyn á þessum.
töfum hafi verið sýnileg. Skor-
ar þingið á fræðslumálastjóra
að hindra allar þær ,tafir á störf-
um skólanna, sem ekki stafa af
óhjákvæmilegum forföllum eða
brýnni nauðsyn almennings.
10) Þingið telur afarbrýna
nauðsyn á, að komið sé upp hið
bráðasta sæmilegu upptoku-
heimili fyrir vandræðaunglinga
í Reykjavík og dvalarheimili 1
sveit fyrir vandræðadrengL
Skorar þingið fastlega á rík-
isstjórnina að hefjast þegar
handa um að koma upp stofn-
unum þessum samkvæmt heim-
ild í lögum um eftirlit með ung-
mennum.
11) Þingið telur asskilegt, að:
stofnuð séu íþróttafélög meðal
nemenda þeirra barnaskóla, sem
eru nægilega fjölmennir til
þess, og sjái þau nemendum
fyrir þeim íþróttaiðkunum, sem.
þeir óska eftir í viðbót við fasta
xþróttakennslu skólarma. Þegar
slík félög hafa verið stofnuð,
telur þingið æskilegt að stofn-
að sé samband þeirra, og hafi
> það m'. a. með höndum að sjá
um skólaíþróttamót.
1 12) Þingið lætur í ljós ánægjxi
sína yfir því, að byrjað var síð-
Frh. á 6. síöu.
VÍSIR ræðir um stjórnskip-
unarlagafrumvarpið nýja í
forystugrein í gær. Er blaðið
ekki vel ánægt með frumvarp-
ið, en tekur því þó ekki illa. í
greininni segir meðal annars:
„Hefir hér verið lagt inxi á
nýja leið í löggjöf og óvenjulega
enda auðsætt, að söðlað hefir ver-
ið um frá því, sem ætlað var á
síðasta þingi um afgreiðslu og
meðferð sjálfstæðismálsins. Hér er
spor í rétta átt undirbúið, en ekki
stigið, og munu það reynast þjóð-
inni nokkur vonbrigði.
Þótt alþingi hafi í bili orðið að
víkja nokkuð af þeirri braut, sem
upphaflega var fyrirhuguð, er ekki
um að sakast. Aðalatriðið er hitt,
að stefnt sé í rétta átt og engar
yfirsjónir drýgðar, sem draga úr
rétti vorum. Um endanlega af-
greiðslu sjálfstæðismálsins verður
aldrei samið. Þar er aðeins tvennt
til: Sjálfstæði fullt og óskert að
alþjóðalögum, eða sjálfsteeði ekki.
Þriðja leiðin var að vísu reynd
1918, en henni verður ekki áfram
haldið, enda þá ekki ætlunin að
svo yrði. Það er elcki af fjandskap
við aðrar þjóðir, að íslendingar
vilja tryggja sjálfstæði sitt, en allt
er það illa i garð íslenzku þjóð-
arinnar, sem að utan kemur og
hamla vill í gegn endanlegu sjálf-
stæði þjóðárinnar. Sá veit gerst.
hvar skórinn kreppir, sem her
hann, og enginn getur vitað það
betur, þótt hann hafi stærri fæt-
ur og styrk meiri. Þetta eru al-
menn og sígild sannindi, — jafn-
góð með öllum þjóðum.“
:Jí
Morgunblaðið ber sig illa
undan því á sunnudaginn, aö
einstaka alþingismenn mis-
bjóði þinghelginni og virðingu
þingsins með Ijótum munnsöfn-
uði. Er blaðinu einkum þungt
til þingmanns Vestur-Skaftfell
inga og þykir hann heldur
skæður í munninum. Um þing-
helgina segir þetta í biaðinu:
„Friðhelgi þingsins á ekki a8
vera skálkasícjól ódrengskapar og
fúlmennsku. Þingmenn, sem ekki
geta hagað orðum sínum prúð-
mannlega, jafnvel þótt í deilum
eigi, þeir eru ekki þinghæfir. —*
Þingmenn, sem viðhafa sóðalegt og
ruddalegt orðbragð í þingræðu
saurga þinghelgina. Ef þjóðin
skildi sinn vitjunartíma, ættu
slíkir þingmenn aldrei aftur-
kvæmt inn í þingið.“
Þessi orð eru réttmæt, hvaða
þingmenn, sem í hlut eiga.