Alþýðublaðið - 10.09.1942, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBUÐIÐ
Fimmtudagur 10. sept. 1942L
fUþijðnbloðtó
Útgefandi: AlþýSuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Sfmar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Afgreiðsla siálfstæðismðlslns í aigingi.
Shrípaleikor Fram-
; sðknarflokksios.
ÞAÐ væri ekki ástæðulaust
þó að Framsóknarmenn
minntust skrípaleiks þess, sem
flokkur þeirra lék á alþingi á
þriðjudaginn, síðasta daginn,
sem umræður og atkvæða-
greiðslur fóru fram um mál í
efri deild og sameinuðu þingi,
með nokkrum kinnroða, þeg-
ar fram líða stimdir. Því að
sjaldan hefir nokkur flokkur
sýnt meira ábyrgðarleysi gagn-
yart þjóðinni og meira virðing-
arleysi fyrir sjálfum sér.
❖
Til skamms tíma myndi eng-
inn hafa trúað því, að nokkur
flokkur hér á landi vildi veröa
til þess, að stofna til sundr-
tmgar og ófriðar um sjáhstæð-
ismálið. Til þess virtist engin
ástæða vera. í því máli liggja
fyrir svo skýrar og ótvíræðar,
sameigmlegar yfirlýsingar allra
flokka fá síðustu árum, að eng-
um gat dottið annað í hug, en
að þeir myndu halda áfram að
fylgjast að í því.
En nú vita menn, eftir það,
sem gerðist á alþingi í þing-
lokin, að Franisóknarflokkur-
inn er, undir forystu Hermanns
Jónassonar og Jónasar Jónsson-
ar, þess albúinn, að stofna til
stríðs hér innanlands um stjálf-
stæðismálið. Ekki vegna þess,
að hann hafi þar neina aðra
stefnu, eða heimti neinar rót-
tækari samlþykktir í því, en
en aðrir flokkar — heldur í því
eina skyni að reyna að notfæra
sér óvæntan þröskuld á vegi
sjálfstæðismálsins sér til
flokkslegs framdráttar, en öðr-
Tjan flokkum til sví^irðingar,
enda :þótt það sé sannað mál,
að Framsóknarflokkurinn ber
sízt minni ábyrgð á þeim vanda,
sem við höfum komizt í með
afgreiðslu sálfstæðismálsins, en
aðrir flokkar. Þvert á móti hef-
ir formaður þess flokks og blað
alltaf hvatt til þess ýtrasta í
því máli ,einnig til þess að síð-
asta skrefið yrði stígið í því á
hinu nýjafstaðna þingi — því
var Hermann Jónasson einnig
samþykkur eins og sannað hefir
verið — þó að Framsóknar-
flokkuxinn vilji nú hlaupa frá
allri ábyrgð og skerast úr leik
í þessu viðkvæmasta og sam-
eiginlegasta máli allrar þjóðar-
innar.
*
En ofan á þetta ábyrgðar-
leysi gagnvart þjóðinni, sýndi
Framsóknarflokkurinn á þingi
á föstudaginn slíkt virðingar-
leysi fyrir sjálftun sér, að al-
Álit stjórnarskrárnefndar i efri
deild, lagt fram við 2. umræðu
málsins þar i fyrradag.
i ■ ♦■■■—.-.—»
EINS og frá var skýrt hér í blaðinu í gær, var stjórn-
skipunarlagafrumvarpinu um breytingar á stjómar-
skránni, þess efnis, að heimilt skuli að slíta sambandinu
við Dani og stofna lýðveldi með alþingissamþykkt og
eftirfarandi þjóðaratkvæði, vísað til sérstakrar stjórnar-
skrárnefndar í efri deild áður en það var afgreitt sem lög
frá alþingi.
Sá fáheyrði atburður gerðist í sambandi við þetta, að Fram-
sóknarflokkurinn neitaði að eiga fulltrúa í stjórnarskrámefnd-
inni, og voru því ekki kosnir í 'hana nema þrír menn, einn fyrir
hvern hinna flokkanna þriggja, og voru það þeir Haraldur Guð-
mundsson fyrir Alþýðuflokkinn, Brynjólfur Bjarnason fyrir
Kommúnistaflokkinn og Bjarni Benediktsson fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn.
Skiluðu þeir sameiginlegu áliti sem vakti mikið uppþot af
hálfu Framsóknarmanna í efri deild við aðra umræðu málsins,
og var á þessa leið:
„Allt til þessa hafa lands-
menn verið sammála um, að
sjálfstæðismálið yrði eigi leitt
til lykta og lýðveldi á íslandi
eigi stofnað nema með breyt-
ingu á stjórnarskránni. A. m. k.
hafa til þessa engin andmæli
komið fram gegn því, að svo
bæri að haga meðferð málsins.
Nú er því í fyrsta skipti haldið
fram af sumra hálfu, að þetta sé
hægt að gera með einfaldri þing-
samþykkt. Þeir, sem 'þessu
halda fram, ru|la saman annars
vegar því, sem gera má til
•bráðabirgða sem neyðarráðstöf-
un, og hins vegar því, sem gera
þarf til að koma þessum málum
í fast stjórnskipulegt horf. Ef
fallizt væri á þessa einkennilegu
skoðun, þá mætti með sama rétti
breyta til frambúðar öðrum
ákvæíjfum stj ómarskrár'innar,
eins og til dæmis kjördæmaskip-
uninni, með einfaldri þingsam-
þykkt. Sú leið, sem sumir fram-
sóknarmenn benda nú á, liggur
því ekki að endanlegri lausn
sjálfstæðismálsins, heldur í átt
upplausnar og öryggisleysis.
Með frv. því, sem hér liggur
fyrir, er aftur á móti greitt fyrir
fulinaðarafgreiðslu sjálfstæðis-
málsins. Ef ekkert væri í málinu
að gert nú, eins og háttvirtir
•þingmenn Framsóknarflokksins
virðast vilja, þá þarf til endan-
legrar afgreiðslu þess samþykki
eins alþingis, þingrof og almenn-
ar kosningar samþykki hins-
nýja alþingis á frv. óbreyttu og
staðfestingu handhafa konungs-
valdsins. Auk þessa hefir al-
mennt verið svo ráð fyrir gert,
að áður en málinu væri endan-
lega til lykta ráðið, skuli um
það ganga þjóðaratkv. eða um
það haldinn þjóðfundur. í stað
þessarar margbrotnu meðferðar
er með þessu frv. löghelgað, að
til fullnaðarafgreiðslu málsins
sé nægilegt, að eitt alþingi sam-
þykki hana og hún verði síðan
samþykkt við einfalda þjóðar-
atkv.greiðslu. Þarf ekki að eyða
orðum að því, hvort leiðin sé
greiðfærari, né að því, að nú er
í fyrsta sinn ráðgert, að hið end-
anlega takmark verði ákveðið
í sjálfri stjórnarskránni.
Hitt er rétt, að nefndin hefði
miklu heldur kosið að sam-
þykkja nú frv. um sjálfa fulln-
aðarafgreiðslu málsins. Gegn
þessu eru samt veigamiklar á-
stæður, sem gera að verkum, að
ýmsir telja hæpið, að sam-
þykkt slíks frv. nú mundi
flýta endanlegri lausn málsins,
enda naúðsynleg einjng ekki
gert einsdæmi mun vera í
þingsögu okkar í seinni tíð.
Hermann Jónasson lét svo
um mælt í ræðu í efri deild, að
ríkisstjórnin hefði með þeirri
leið, sem hún og meirihluti
þingsins ákvað að fara í sjálf-
stæðismálinu til bráðabirgða,
eftir að sýnt þótti að ekki
væri unnt að stíga síðasta skref
ið í því á þessu þingi, gert
þjóðinni „smán“ og „minnkað
virðingu umheimsins fyrir okk.
ur meira en nokkurri ríkis-
stjórn nokkumtíma áður hefði
teki23t.“ og hann bætti því við,
að það væri „ekki hægt að
þurrka af þjóðinni smánina,
nema þurrka af henni núver-
andi ríkisstjórn.“'
Þessi þinglegu orð, eða hitt
þó heldur, sagði Hermann
Jónasson við umræður sjálf-
stæðismálsins í efri deild. En
aðeins örfáum klukkustundum
| síðar greiddi hann og allur
Framsóknarflokkurinn atkvæði
með því, ásamt Sjálfstæðis-
flokknum, að núverandi ríkis-
stjórn færi áfram með völd að
minnsta kosti fram yfir kosn-
ingar, enda lýsti formaður
Framsóknarflokksins, Jónas
Jónsson ,því yfir fyrir nokkr-
um dögum, að ekki væri sem
stæði nægt að fá betri stjórn
en hana, þó að sjálfsögðu
mætti ýmislegt að henni finna
eins og að flestum stjórnum!
Þarna hafa menn heilindi
Hermanns Jónassonar, Jórias-
ar Jónssonar og Framsóknar-
flokksins yfirleitt, þarna hafa
menn áhuga hans fyrir því, að
„þurrka smánina af þjóðinni,“
„með því að þurrka núverandi
ríkisstjórn af henni“! Aumari
skrípaleik hefir enginn flokk-
ur leikið á alþingi, nokkurn
tíma.
fyrir hendi um þvílíka lausn.
Jafnvel þótt engin önnur at-
vik kæmu þar til, mundi slíkt
frv., eins og þegar er sagt, ekki
öðla,st gildi fyrr en eftir að
næsta þing hefði samþykkt það
á ný, það verið staðfest á venju-
legan hátt og væntanlega eftir
að hafa samþykkt það á ný,
það verið staðfest á venjulegan
hátt og væntanlega eftir að hafa
hlotið samþykkt þjóðarinnar
við almenna atkvæðagreiðslu.
Ef frv. það, sem nú liggur fyr-
ir, verður samþykkt, er unnt
að afgreiða sjálft aðalmálið á
næsta þingi og skjóta því síðan
þegar undir atkvæði þjóðar-
innar.
Með þessu frv. er því hægt að
ljúka málinu nákvæmlega jafn-
fljótt og þótt sú leið væri farin,
sem í upphafi var fyrirhuguð.
Hitt er á valdi næsta þings að
ákveða, hvort fært þykir að af-
greiða málið þá þegar. Það fer
m. a. eftir því, hvort þjóðin
stendur einhuga um það. Þess
verður því að vænta, að sú til-
raun, sem hefir verið gerð til að
vekja sundrungu og ófrið um
málið, verði látin niður falla.
Einhuga þjóð getur miklu til
vegar komið, sem sundraðri
mistekst.
Samkvæmt framansögðu og
firænir
Tðnatar
J arðarberj a—essense
Kirsuberja—essense
Romm—essense
V anille—extr act
Pectmal
Lyklaveski
tapaðist í AQstnrbænum.
Há fundarlaun.
Skilist á afgr. Alþýðublaðsins
með skírskotun til þeirra yfir-
lýsinga, sem af hálfu flokkanna
'háfa komið fram í umræðunum,
leggur nefndin til, að frv. verðl
samþykkt.“ ,
\ FGREIÐSLA sjálfstæðis-
málsins á alþingi í þing-
lokin og átök þau, sem urðu
um hana, eru nú aðalumræðu-
efni blaðanna. Morgunblaðið
segir í gær:
„Enn er ekki tímabært að skrá
setja þann þátt sjálfstæðisbarátt-
unnar, sem gerzt ' hefir innan
luktra dyra alþingis undanfarinn
mánaðartíma. En þe(gar íslenzka
þjóðin fær að kynnast þessum
þætti, mun hún komast að raun
um, að enn á hún innan sinna vé-
baiida valdamikla menn, sem bein-
línis sitja á svikráðum við hennar
helgustu mál.
Þetta eru stór orð ,en þau verða
að segjast, því að þau eru sann-
leikur. Og það alvarlegasta er, að
það er stærsti þingflokkurinn og
sá flokkurinn, sem hefir farið
lengst með æðstu völd í landinu,
sem hér hefir flekkaðan skjöld.“
Og ennfremur skrifar Morg-
unblaðið:
„Þjóðin hefir hingað til borið
gæfu til, að standa saman út é
við. En á því augnabliki, sem
mest ríður á sameiningu þjóðar-
innar, skérst Hermann Jónasson úr
leik, dregur rýtinginn úr erm-
inni og ræðst aftan að ríkisstjórn-
inni. — Að vísu skýrði hann frá
því, að erlent vald hefði beygt
þing- og þjóðarviljann, en hlakk-
aði eins og hrafn yfir hræi, yfir
því, að alþingi hafði að vel at-
huguðu máli ekki talið sér fært
að bera sjálfstæðismálið fram í
því formi, er í öndverðu var ætl-
að.
Þannig var öll ræða þessa fyrr-
verandi forsætisráðherra. Hún var
samantvinnuð fúkyrðum og öll
var hún sönnun þess, að . þessi
maður vílar ekki fyrir sér að
1 draga viðkvæmustu mál þjóðar-
innar ofan í sora dægurmálanna."1
Þjóðviljinn skrifar í gær um
þetta sama mál:
„Framsóknarflokkurinn þóttist
eygja í þessu máli ágætt tæki-
færi til árása á ríkisstjómina„
sern hefð'i verið búin að loía því,
að leysa þetta mál á röggsam-
legri hátt á þessu næsta þingi. Og
þó sé hér um helgasta mál állrar
þjóðarinnar að ræða, fanst Fram-
sóknarmöhnum vel við eiga aS
setja ímyndaða pólitíska hags-
muni flokks síns ofar á blað. Hóf
því Hermann Jónasson hinar
svæsnustu árásir á rikisstjórnina
og reyndi jafnframt að gera þess-
ar aðgerðir í sjálfstæðismálinu
sem auðvirðilegastar.“
Danskurinn myndi segja, að
Hermann og Framsókn fengju
„en daarlig Presse“ En við ís-
lendingar segjum bara: Ljót
er lýsingin — og því miður er
hún sönn.
Kvöldskóli K.F.U.M.
Skólinn tekur til starfa 1. okt.
n.k. og starfar í byrjunardeildum
og framhaldsdeild. Hann er bæði
fyrir pilta og stúlkur, og eru þess-
ar námsgreinar kenndar: Islenzka,
danska ,enska, kristin fræði, reikn
ingur og bókfærsla. Auk þess er
kennd þýzka í framhaldsdeild og
námsmeyjum skólans er veitt til-
sögn í handavinnu. Einskis inn-
töfeuprófs er krafizt, en nemendur
verða að hafa lokið fullnaðarprófi
barnafræðslimnar. Skólinn hefir
ágætum kennurum á að skipa og
hefir öðlazt miklar vinsældir. Er
búizt við mikilli aðsókn að hon-
um og ættu nemendur að tryggja
sér skólavist sem allra fyrst. Um-
sóknum er veitt móttaka í verzl.
Vísi, Laugavegi 1 til 25. sept.