Alþýðublaðið - 13.09.1942, Blaðsíða 4

ALHtÐUBLAÐIÐ
Ragnar Jóhannesson:
Byltínpmaður og mannvinur.
|U|>i|dnbU5i5
Útgefaadi: Alþýðuflokkurin*.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfísgötu.
Símar ritstjómar: 4901 og
4902.
Siinar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
SíefnnbrejftiBfl eða
algert brnn.
TEIVER einasti hugsandi mað-
ur meðal þjóðarinnar sér,
að verðbólgan í landinu er nú
komin á það stig, að til full-
komins hruns horfir fyrr eða
síðar, ef ekki verður undinn
bráður bugur að því að stemma
stigu fyrir frekari vexti hennar.
Hver verðhækkunin rekur
aðra á daglegum nauðsynjum
aknennings. Vísitala framfærslu
kostnaðarins tekur stór stökk
upp á við um hver mánaðamót.
Og kaupgjaldið fylgir á eftir.
Dýrtíðin vex svo hröðum skref-
um að nærri stappar algeru
öngþveiti. Ef þannig heldur á-
fram, er fjárhagslegt hrun og
eftirfarandi neyðartímar alveg
óhj ákvæmilegir.
Og iþó er þessi óheillavænlega
þróun að langmestu leyti sjálf-
skaparvíti. Ef tekið hefði verið
réttum og föstum tökum á dýr-
tíðarmálunum strax í upphafi,
hefði vel mátt halda verðbólg-
unni í skefjum. Alþýðuflokkur-
inn benti á ráðin til þess fyrir
meira en tveimur árum, þegar
stríðsgróðinn var að byrja að
flæða inn yfir landið. Hann
Xagði þá til, að stríðsgróðinn yrði
tekinn til hins opinbera með
sköttum og útflutningsgjaldi og
notaður til þess að halda verð-
laginu á bæði innlendum og að-
fluttum nauðsynjum í skefjum.
En tveir stærstu flokkamir í
landinu, Sjálfstæðisflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn, voru
ekki fáanlegir til þess að fara
inn á þá braut. Stríðsgróðahug-
urinn hafði gripið svo áhrifa-
miklar kh'kur innan þeirra, að
engum skynsamlegum ráðum
varð við komið. í stað tþeirra
var gripið til kúgunarráðstafana
gegn verkalýðnum og launa-
stéttum landsins yfirleitt. Gerð-
ardómurinn var stofnaður. Með
honum átti að halda k’aupgjald-
inu niðri undir því yfirskyni, að
það væri nauðsynlegt til þess að
draga úr verðbólgunni. Én hin
raunverulega orsök hennar,
stríðsgróðinn, fékk eftir sem áð-
ur að leika lausum hala.
Alþýðuflokkurinn vissi allt-
aí og sagði það fyrir undir eins
og gerðardómurinn var stofnað-
ur, að hann myndi verða al-
gerlega gagnslaus sem ráð við
verðbólgunni, og aðeins skapa
misrétti og ófrið meðal stétt-
-nna, sem hinar alvarlegustu af-
leiðingar gæti haft. Það er nú
komið á daginn. Gerðardómur-
inn hefir nú verið afnuminn. En
hann skildi eftir öngþveiti á
vinnumarkaðinum, sem enn er
ekki séð fyrir endarm á. Og
Krapotkin fursti. Kristín
Ólafsdóttir íslenzkaði. 342
bls. — ísafoldarprentsm.
h.f. gaf út. — Rvík 1942.
ÓÐAR ævisögur eru án efa
með skemmtilegustu og
fróðlegustu bókum, sem kostur
er á. Lesandinn er öruggari
vegna þess, að hann þarf nú
ekki að hafa það á meðvitund-
inni, að um tilbúna atburði og
atburðaröð sé að ræða, eins og í
skáldsögunni. Nú veit hann, að
hann er að fræðast um hluti,
sem hafa raunverulega gerzt. í
öðru lagi er hægt að læra það
af fjölda mörgum ævisögum, að
lífið sjálft er fjölhæfasta og
frumlegasta skáldið.
Það höfuðskálá hefir sannar-
lega lagt sig í framkróka um að
vanda sem bezt til æviferils
Krapotkíns fursta, hins hrein-
hjartaða byltingamanns, sem
sneri baki við auðæfum og
glæsilegum metorðum til þess
að ganga réttlætinu á hönd og
berjast fyrir rétti hinna þjáðu
og kúguðu. Hann var tiginn að-
alsmaður að uppruna og ætt-
erni, leið hans hefði eflaust
getað orðið slétt og bein til
æðstu valda í hinu heilaga rúss-
neska keisaradæmi og her þess,
hann gat haldið áfram alla ævx
að baða sig í munaði hirðlífsins
og hylli einvaldans yfir öllum
Rússum. Honum hefði líka ver-
ið í lófa lagið að geta sér
heimsfrægð fyrir vísindastörf,
því að afburða gáfumaður var
hann. En ekkert af þessu freist-
aði hans. Það er einkennandi
fyrir Krapotkín, að þegar hann
útskrifaðist úr herskólanum og
skyldi velja sér stöðu, gat feng-
ið gott starf og heillandi ein-
kennisbúning, eins og félagar
hans, kaus hann sér að fara
austur í Síberíu, í fjarlægðina,
kuldann og erfiðið. Ög einkenn-
isbúningurinn var ljótur, „svart
ur með einföldum rauðum
kraga, snúrulausum. Buxur
verðbólgan vex hraðari skrefum
en nokkru sinni áður.
Þannig hafa ráð Framsókn-
. arf lokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins reynzt. En eftir er að reyna
ráð Alþýðuflokksins. Kommún-
istaf lokkurinn hefir yfirleitt
aldrei bent á neinar leiðir út úr
ógöngunum.
Það nægir nú að vísu ekki
lengur, sem nægt hefði fyrir
tveimur árum til þess að halda
verðbólgunni í skefjum. Það
verður að grípa til ennþá róttæk
ari ráðstafana, en Alþýðuflokk-
urinn fór þá fram á, ef unnt á
að vera að afstýra ihruninu. Á
þessar ráðstafanir er bent í til-
lögum þeim um lausn vanda-
málanna, sem stjórn Alþýðu-
flokksinís, iþingmepn hains og
frambjóðendur við síðustu kosn-
ingar samþykktu á sameiginleg-
um fundi í Reykjavík í síðasta
mánuði að leggja fram og birtar
eru í Alþýðublaðinu í dag. Það
verður að gerbreyta um stjórn-
arstefnu í landinu. Það verður
að taka stríðsgróðann, orsök
verðbólgunnar og dýrtíðarinn-
ar, framvegis strax úr umferð
gráar.“ Þetta óglæsilega hlut-
verk valdi þessi tvítugi liðsfor-
ingi sér vegna þess, að þar
eystra hélt hann sig geta unnið
umbótahugmyndum samtíðar-
innar gagn. í stað viðhafnar-
dansleikja, keisarahalla og hof-
mennsku valdi hann sér strit,
dimma kjallara og fangelsi.
Hann kaus sér það hlxxtskipti
að umgangast alþýðufólk, þjáð
og kúgað, þessi hálærði aðals-
maður. Og tröllatrú hans á
manndyggðum, brjóstviti og
þreki þessa fólks var óbilandi.
Þess vegna var líka trú hans á
framtíð þess svona sterk. Því'
að hver getur trúað á framtíð
og sigra hins snauða fjöldá, ef
hann fyrirlítur fólkið og vaxr-
treystir því?
„Alls staðar þarf að vísu for-
ystumenn til þess að hrinda
framkvæmdum af stað,“ segir
Krapotkín, „en að því búnu
nægja sameiginleg átök og sam-
vinna. Ég vildi að allir stjórn-
vitringar ættu kost á að kynn-
ast lífinu og raunveruleikanum,
áður en þeir semja tillögur síh-
ar um stjórnskipulag framtíð-
arinnar. Þá mundu þær verða
einfaldari í sniðum og í minni
hernaðaranda en þær eru nu.“
(Bls. 163.)
Virðing hans fyrir manninum
og ást hans á fólkinu, sem hann
barðist fyrir, kemur fram á
hverri blaðsíðu sjálfsævisög-
unnar. Ég get ekki stillt mig
um að taka hér upp nokkur orð
úr kaflanum þar sem Krapotkín
lýsir því, þegar hann ákvað að
hafna vísindaframa, en veljá
baráttuna fyrir hinn kúgaða
fjölda. Kaflinn lýsir vel mann-
kærleika Krapotkins og svo
hinni Ijósu framsetningu hans,
sem krydduð er einföldum og
hnyttnum smásögum. Krapotkín
var staddur í rannsóknarför í
Finnlandi, þegar þetta gerðist:
„Þnrna, efst uppi ái jökulDld-
unni, sem liggur á milli tveggja
með algerlega nýju skipulagi á
útflutnings- og innflutnings-
verzluninni. Og þann stríðs-
gróða, sem þegar hefir safnast
í vasa einstakra manna,. verðuir
að taka í -hendur hins opinbera
með miskunnarlausum sköttum,
og nota hann til að búa í hag-
inn fyrir þjóðarheildina, sum-
part með stórkostlegum félags-
legum umbótum strax, og
-sumpart með söfnun í sjóði til
þess að tryggja atvinnulíf og af-
komu þjóðarinnar eftir stríðið.
Þessar tillögur mun Alþýðu-
flokkurinn leggja fyrir þjóðina
við í hönd farandi kosningar.
Hingað til hefir hann ekki feng-
ið því ráðið, að farið væri inn
á þær brautir, sem óhjákvæmi-
legt er að fara, ef pnnt á að
vera að stöðva verðbólguna og
afstýra hruni. Því er nú komið
sém komið er. En það er enn
ekki of seint, ef af fullri einurð
og festu er breytt um stefnu.
Það verður þjóðarinnar að skera
úr því við í hönd farandi kosn-
ingar, hvort iþað skuli gert eða
hvort flotið skuli áfram sofandi
að feigðarósi.
vatna og er líkust því sem jötn-
ar hafi hrúgað' henni upp í flýti
til þess að tengja vatnsbakkana
saman, stendur finnskur bóndi
sokkinn niður í að virða fyrir
sér hin fögru vötn. Hversu fá-
tækir og hrjáðir sem bændurn-
ir eru, er þó enginn þeirra, sem
nemur ekki staðar á þessum
slóðum til þess að dást að nátt-
úrufegurðinni. Og þarna við
annað vatn stendur annar bóndi
og syngur lag svo fagurt og til-
finningaríkt, að lærðasti hljóm-
■ snillingur mundi hlusta hug-
fanginn á það. Báðir bændurn-
ir eru tiHinninganæmir. Þeir
hugsa og brjóta heilann um það,
sem fyrir augun ber. Þeir eru
reiðubúnir til að veita þekk-
ingunni viðtöku. Gefið þeim
aðeins tíma og tækifæri til
þess! Héma er takmarkið, og
hér var fólMð, sem ég átti að
vinna fyrir. íburðarmikil glam-
uiryrði um að vinna beri fyrir
menntun alþýðunnar af þeim,
sem fjarri ftenni standa og eng-
ixn mök viljá við almenning
eiga, er falsspeki og yfirdreps-
skapur.“ (BIsv 176.)
Hér er ekki rúm né ástæða
til' að rekja ævíferil og skoðanir
Krapotkíns fixrsta. Hann fékk
svo rótgróna’ andúð á kúgun og
ófrelsi, að honum hraus hugur
MORGUNBLAÐIÐ gerði
hina sívaxandi verðbólgu
að umtalsefni í aðalritstjórn-
argrein sinni í gær og segir
þar meðal annars:
„KappMaupið milli kauplags og
verðlags er á ný komið í algleym-
ing og verðbólgan eykst hröðum
skrefuxn. Þannig hlaut þettæ að
fára, fyrst stjómarflokkarnir
gátu ekki borið gæfxi til að
standa sameinaðir um einftverja
lausn á þessu flókna og erfiða
viðfángsefni. Þar hefir hver hönd-
in verið á móti annarri.
Verkamenn ’og launastéttir hafa
fengið verulegar kjarabætur. En
gagnið af þeim kjarabótum verð-
ur að engu, ef sú verður raunin
sem nú er að stefnt, að lífsnauð--
synjar allar hækki meir í verði
en kaupuppbótin nam. Og ná-
kvæmlega verður sama niðurstað-
an hjá framleiðendum. Þótt þeir
fái í bili stórlega hækkað verð á
framleiðsluvöru sinni, véx allur
tilkostnaður við framleiðsluna að
sama skapi, þegar frá líður og þá
verða framleiðendur enn ver
staddir, er verðfallið og hrunið
skellur yfir. Báðir þessir aðiljar
munu ^reiðanléga komast að
raun um þann gamla sannleika,
að hóf er bezt á hverjum hlut.
En eitt er víst, þjóðin í heild
bíður tjón af kapphlaupi því, sem
nú er í algleymingi milli verð-
lags og kauplags. Það getur ekki
leitt til annars en þruns. Og því
lengur sem það dregst, að fundin
verði einhver úrræði til þess að
stífla dýrtíðarflóðið, því stærra
verður hrunið.“
Já, þeir v i t a þetta allt
saman, mennirnir við Morg-
Stmnudagur 13. september 1942
við alls konar stjórnarvaldi og
höftum, líka því, sem styðst við
þingræði, því að hann taldi, að
valdið hljóti alltaf að vera í
höndum fámenns minnihluta,
sem þeiti því sér í hag, en hirði
xnírtna um heill heildarinnar.
Krapotkín varð því einn helzti
forvígismaður og rithöfundur
stjórnleysingja — anarkista,
arftaki Bakúníns, föður stjórn-
leysisstefnurmar.
Sjálfsævisaga Krapotkíns er
heillandi lestur. Æviferill
mannsins var óvenju fjölskrúð-
ugur og frásagnarverður, en
hitt er þó mikilsverðara, að
sögumaðurirm, sem jafnframt
er söguhetjan, er einn af göf-
ugustu öndúm mannkynssög-
unnar, afburðamaður, sem seint
mun fyrnast. Frásögnin lýsir
honum vafalaust velfer einföld
og ástuðleg, þruxxgin alvöru og
krydduð léttu gamni. Loks er
hún afbuxrða fróðleg umi xrxenn-
ingar- og stjórnmálasögu síðari
helmings nítjándú aidar, eink-
um þó um ástandið í Rússlandi.
Það er miMH fengur að fá
ævisögu Krapotkíns á íslienzku.
Einkum ætti jafnaðarmönnum
og öðrum frelsisunnendum að
vera húní kærkomin.
Útgáfa ísafoldarprentsmiðju
á ævisögunni er myndarleg.
Hitt er annað mál, að gaman
hefði; verið að fá þessa bók í
ódýrri alþýðuutgáfu.
Kristín Öláfsdóttir læknir
hefir snúið sögunni á islenzku
Frh. á 6. síðu.
unblaðið og forsprakkar Sjálf-
stæðisflökksinn. En hvað g e r a
þeir til þess að afstýra hrun-
inu? Þeir taka höndum sam-
an við Framsóknarhöfðingjana
í kjötverðlagsnefnd og hækka
kjötverðið um 100% frá því £
fyrra, eftir að það var áður
búið að hækka um. meira en
300'% á einum tveimur ár-
um! Þetta er nú siðasta afrek
Sj’álfstæðisflokksins ■ í barátt-
uami gegn: verðbóigunnit
*
Síðar í aðalritstjóraargreixx
Morgunblaðsins í gær um vöxt
verðbólgunnar kemur þessi
klausa:
„Sennilega er ekki til neins að
vera að ræða þessi mál nú, þar
sem kosningar standa fyrir dyr-
um og allir flokkar þurfa að taka
tillit til sinna kjósenda."
Hvað segja menn nú um
slíka játningu í aðalblaði rík-
isstjórnarinnar? Að vísu hafa
hugsandi menn fyrir löngu séð
það, hvernig verðbólguflokk-
arnir, Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn, hafa í
því augnamiði að veiða kjós-
endur í sveitum landsins skrúf-
að verðlagið á innlendum lífs-
nausðynjum upp úr öllu valdt
og magnað með því verðbólg-
una. En það er nýtt, að þetta
ábyrgðarleysi sé viðurkennt
svo hispurslaust og í hinum
tilfærðu orðum Morgunblaðs-
ins. HkíaaÉÍf