Alþýðublaðið - 16.09.1942, Blaðsíða 4
4
Miðvikudagur 18- sept 1942.
(UfrijfcibUtt*
Útgefandi: Alþýðoflofekurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Rítstjóm og afgreiðsla í Ál-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 25 aura.
Alþýðuprentsmiðjan hJ.
Setiliðið og samnings
réttar verkaiýðsins.
r1 — fN Pl
HVER svo sem úrslitin
kunna að verða í þeirri
deilu, sem upp er komin milli
amerísku setuliðsstjórnarinnar
og verkalýðssamtakanna, þá
mun það mælast illa fyrir, ekki
aðeins meðal verkamanna, held
ur og hjá allri íslenzku þjóð-
inni, að setuliðsstjórnin skuli
hafa farið inn á þá braut, að
neita að greiða kaup í setuliðs-
vinnunni samkvæmt þeim samn
ingum, sem tekizt hafa með
verkalýðsfélögunum og íslenzk
um atvinnurekendum, og setja
í þess stað taxta upp á sitt ein-
dæmi.
Þetta óyndisúrræði amerísku
setuliðsstjómarinnar mun ekki
aðeins þessvegna verða óvin-
sælt meðal verkamanna, að
með taxta hennar á að svifta þá
ýmsum þeim hlunnindum í setu
liðsvinnunni, sem þeim hafa
verið tryggð með samningum
við íslenzka atvinnurekendur í
allri annarri vinnu hér á landi.
Og væri það þó ærin ástæða
fyrir verkamenn að vera ó-
ánægðir yfir öðrum eins uppá-
tækjum setuliðsstjórnarinnar og
þeim, að taka af þeim greiðslur
fyrir kaffitíma og flutninga að
og frá vinnustað, svo að ekki
sé nú minnzt á annað eins og
það, að með taxta setuliðsstjóm
arinnar skuli vera teknir af
þeim margir frídagar, þar á
meðal þjóðhátíðardagar og ýms
ir helgidagar þjóðkirkjunnar,
sem öldum saman hafa verið
hátíðisdagar og hvíldardagar
hér á landi.
Nei, það verður áreiðanlega
ekki síður óánægjuefni,. þvert
á móti mun það koma illa við
menn langt út fyrir stétt verka
manna, já við alla þjóðina, að
ameríska setuliðsstjórnin skuli
hafa farið inn á þá viðsjárverðu.
braut, að neita að virða þá
samninga um kaup og kjör, sem
hér em gerðir milli verka-
marnia og íslenzkra atvinnurek-
enda og raunverulega gilda sem
lög í landinu. Það er ekki að-
eins að ganga á samningsrétt
verkalýðsins — það er að ganga
á rétt allrar þjóðarinnar.
Með taxta amerísku setuliðs-
stjórnarinnar teljum við íslend
ingar því skapað mjög viðsjár-
vert fordæmi, og við getum í
því sambandi ekki látið hjá
líða, að benda á, að brezka setu-
liðsstjómin hér lét sér það
aldrei á verða, að ganga þannig
fram hjá verkalýðsfélögunum
og þeim rétti, sem þau hafa hér
ALÞVÐUBaftÐiÐ
JÓNAS OUÐMUWDSSON:
Ómakleg ummæli: Svar til
Jóns Ámasonar.
EG hefi nú um langt skeið
leitt hjá mér að leggja
orð í belg um allt dýrtíðar-
skrafið og ætla mér að halda
því áfram, þótt ég geri nú und-
antekningu.
Mér ofbýður svo orðið óheil-
indin og óskammfeilnin, rang-
færslurnar og rógurinn um þessi
mál — og raunar flest önnur
líka — að mér finnst alveg til-
gangslaust að reyna að ræða
þau. Það sýnist dkki i liengur
nein von til þess að þar verði
nokkru viti við komið. En það
sem gefur mér tilefni til þess
að fara á stúfana í þetta sinn„
er grein Jóns Árnasonar, fram-
kvæmdastjóra, í Tímanum 12.
þ. m., þar sem hann ber Alþýðu
flokkinn bæði ósönnum og ó-
maklegum ásökunum.
Alþýðuflokkurinn er orðinn
því svo vanur að hann sé bor-
inn ósönnum og ómaklegum
sökum, að ég býst varla við að
hann veldi þessar ásakanir J. Á.
sérstaklega úr til svara, en þar
sem þær snerta að nokkru af-
skipti mín af þessum dýrtíðar-
málum og vegna þess að jafn
mætur maður og J. Á. er höfund
ur þeirra, tel ég mér skylt að
fara um þær nokkrum orðum.
J.Á. ræðir í grein sinni, 12.
sept., um dýrtíðarmálin og segir
þar um Alþýðuflokkinn og að-
gerðir hans:
„Skal ég gera þá játningu
að ég hefi orðið hina mestu van-
trú á forystumönnum Alþýðu-
flokksins, vegna úrræðaleysis
þeirra og bjálfaskapar nú um
nokkurt skeið. Þeir virðast vera
á móti öllum tilraumun til um-
bóta og koma aldrei með neinar
nýtilegar tillögur til lausnar á
vandamálunum, eins og bezt
sést á niðurrifsstefnu þeirra í
dýitíðarmálunum.“ (Lbr. mín.)
Um „trú“ eða „vantrú" J. Á.
á foringjum Alþýðuflokksins
skal ég ekki ræða. Hún er hans
einkamál. Og um „úrræðaleys-
ið og bjálfaskapinn“ skal ég
segja það eitt, að vart munu
„úrræði“ Framsóknar hafa gef-
samkvæmt íslenzkum lögum.
En við þetta mál verð-
ur ekki skilist án þess, að minn-
ast nokkrum orðum á þau af-
skifti, sem stjórn Verkamanna-
félagsins Dagsbrún hefir haft
af því. Það verður að teljast
stórkcstlega vítavert, bæði frá
sjónarmiði verkalýðsins og
þjóðarheildarinnar, hvernig
þeir menn, sem þar hafa nú for
ystuna, hafa raunverulega
beygt sig fyrir valdboði setu-
liðsstjórnarinnar og þar með lát
ið af hendi við hana samnings-
rétt verkalýðsins, löghelgaðan
hér á landi. Þeir hefðu sagt eitt
hvað, kommúnistarnir, sem nú
ráða í stjórn Dagsbrúnar, ef aðr
ir en þeir hefðu haldið þannig
á málstað verkalýðsins.
Það þýðir ekkert fyrir þá að
.... ♦
ist það velí dýrtíðarmálunum, að
ekki megi með nokkrum sanni
kalla, að þar hafi um hreinan
„'bjálfaskap" verið að ræða. En
það ætla ég, er J. Á. með still-
ingu og gætni yfirvegar þær
ásakanir sínar, að Alþýðuflokk-
inn hafi „aldrei komið með nein
ar nýtilegar tillögur til lausnar
á vandamálunum“, sjái hann að
hann hefir þar ofmælt sig svo
ekki sé meira sagt. Um þessi
ummæli hans vil ég svo fara
nokkrum orðum frekar.
Ég vil þá fyrst benda J. Á.
á, að það var Alþýðuflokkur-
inn, eða ég fyrir hans hönd,
sem fyrstur benti á það í sept-
ember og október 1940, að ef
ekki yrðu þá þegar gerðar þær
ráðstafanir sem tíygðu gegn
hinni aðsteðjandi dýrtíð, mundi
illa fara í fjármálum þjóðar-
innar og seint ganga að stöðva
flóðið. Ég gerði þetta í tveim
gileinum í Alþýðublaðhm, er
hétu: „Hvað á að gera til að
stöðva dýrtíðaxflóðið?“ og
„Ráðstafanir gegn dýrtíðinni“.
Þegar þessar greinar voru
ritaðar var kaupgjald verkafólks
enn bundið með lögiun, en þau
lög áttu að f alla úr gildi um ára-
mótin 1940—41. Vegna verð-
hækkunar þeirrar, sem þá var
komin, sérstaklega á innlendum
nauðsynjavörum og kolum, var
fyrirsjáanlegt að verkalýðs-
félögin yrðu að knýja fram
hæfilegar grunnlaunahækkanir
þá, enda fór það svo, að nálega
allstaðar var samið um nokkrar
grunnkaupshækkanir og fulla
uppbót samkvæmt vísitölu.
í greinum þessum var sýnt
fram á það, að ef öllu yrði
sleppt laiisu ,mundi dýrtíðin
hraðvaxa svo að kaup Dags-
brúnar mundi innan skamms
verða kr. 2.40 á tímann, (þ. e.
með dýrtíðaruppbót), en það
var þá um 1,75, ef verkafólk
ætti að fá risið undir dýrtíð-
inni, og kaup og laun annarra
stétta að hækka tilsvarandi.
Flestum þótti þetta „hugarflug“
og töldu það „hringavitleysu“
úr mér, að Dagsbrúnarkaup
skírskota í þessu sambandi til
málstaðar bandamanna í bar-
áttunni gegn fasismanum. ís-
lenzkir verkamenn og yfirgnæf
andi meirihluti íslenzku þjóðar
innar 'hefir alltaf verið
er og verður vonandi alltaf
fylgjandi málstað banda-
manna í stríðinu á móti nazis-
manum. Og af þeirri ástæðu
hafa hin engilsaxnesku setulið
frá upphafi haft mikla samúð
manna hér á landi. En það þýð-
ir ekki, að íslenzka þjóðin vilji
sætta sig við, að amerísba setu-
liðsstjórnin taki sér heimild til
þess að skipa hér fyi'ir um kaup
og kjör verkamanna og hafa að
engu þá samninga ,sem um það
gilda hér á landi og alltaf voru
virtir af brezku setuliðsstjórn-
inni.
yrði nokkurn tíma svona hátt.
En nú í dag er það orðið hvorki
meira né minna en kr. 4,10 á
klukkustund og hækkar stór-
lega um næstu mánaðamót.
Og þetta kaup Dagsbrúnar, kr.
4,10, er ekki knúið fram með
verkfalli eða „ofbeldi“ heldur
svo að kalla .án nokkurrar
vinnustöðvunar og má þannig
teljast geitt „af frjálsum vilja“
atvinnurekendanna.
Svona langt er nú — 1942 —;
komið fram úr því, sem áætlað
var 1940, að dýrtíðin mundi
allra verst geta orðið. Sýnir
þetta hversu háskasamlegt það
er, að reyna aldrei að gera sér
ljóst annað en ástand hinnar
líðandi stundar og meta allt
eftir því hvort menn hafa hag
eða óhag af því, sem er þann
og þann daginn.
Meginefni greinar minnar var
þó hitt, hvernig stöðva mætti
dýrtíðina eða vinna gegn frek-
ari vexti hennar, og var þar bent
á nokkur meginatriði og sagt
m. a.:
„Eina leiðin, sem til er, til
að afstýijK vandiþeðimifm, er
sú, að setja hámarksverð inn-
anlands á allar þær innlendar
vörur, sem teljast verða lífs-
IlERMANN JÓNASSON,
Æ. JL fyrrverandi forsætisráð-
herra, lætur í Tímanum í gær
Ijós sitt skína, að því er gefið
er í skyn, til þess að lýsa þjóð-
inni út úr ógöngunum til hins
fyrirheitna lands nýrrar Fram-
sóknarstjórnar. Farast honum
þar orð meðal annars á eftirfar-
andi hátt:
„Hin stóra ógæfa í íslenzkum
stjórnmálum er, að verkamenn
eru klofnir í tvö aðalflokksbrot,
sem eru fjandsamleg innbyrðis og
gerir þessa stóru stétt; að miklu
leyti óstarfhæfa og óvirka í já-
kvæðum, pólitískum vandamálum
íslenzku þjóðarinnar.
Ef ekki tekst að sameina flokks-
brot verkamanna í einn ábyrgan
stjórnmálaflokk eftir kosningar,
veldur það áframhaldandi erfið-
leikum í íslenzkum stjórnmálum.
Framsóknarstjórn, með stuðningi
klofins verkamannaflpkks yrði
ekki sterk. — Þjóðstjórn, sem að
standa verkamannaflokksbrotin og
Framsóknar- og Sjálfstæðisflokk-
ur, mundi verða enn ósamstæðari
dg veikari og raunar alveg óhugs-
anleg néma breytt sé um forustu
í Sjálfstæðisflokknum.
Verkamenn, sem enn hallast að
þessum verkamannaflokksbrotum,
þurfa því í þessum kosningum að
kenna forvígismönnum sinum ný
vinnubrögð, að sameinast í ábyrg-
an flokk, þótt ekki gæti hann tek-
ið forustuna í stjómmálum þjóð-
arinnar, en getur verið öruggur
samstarfsflokkur.
nauðsynjar alls almennings, og
mjög aukið verðlagseftirlit með
erlendu nauðsynjavörunni“.
Jafnframt þessari tillögu var
á það bent, að leggja bæri þá
þegar verðjöfnunargjald á all-
ar þær útfluttar vörur, sem seld
ust háu verði á erlendum mark-
aði.
Segir um þetta í grein minni:
„Til þess að standast þessa
verðjöfnun ætti að leggja verð-
jöfnunargjald á útfluttu af-
urðirnar, sem nú seljast mjög
háu verði sumar hverjar á er-
lehda markaðinum. Það sýnist
fátt mæla gegn því, að af ís-
fiski, saltfiski, síldarvörum,
nýju kjöti, lýsi og öðru því,
sem nú er selt háu verði, sé
tekið slíkt gjald, til verðjöfn-
unar á hinum innlenda mark-
aði, frekar en að allt verðlag
innanlands verði látið fara upp
úr öllu valdi og spilli þannig
stórlega fyrir allri framleiðslu-
starfsemi og atvinnurekstri hjá
þjóðinni". , js
Þá segir þar ennfremur:
jrMeð því að setja hámarks-
verð á innlendar vörur á inn-
anlandsmarkaði og verðjafna
þær síðan til framleiðenda,
með því að halda húsaleigunni
(náðrpL með lögúm. og öruggu
eftirliti og með því að auðvelda
svo innflutning erlendrar nauð-
synjavöru, sem framast er unnt
og láta hana vera háða eftir-
liti og skamtaða almenningi, má
skapa hér innanlands mjög við-
unandi verðla-gsástand.
Þjóðin á að setja sér það tak-
Frfe. á 6. tífh*
En þa5, sem allra mest á ríður,
er efling Framsóknarflokksins."
Jú, það er svo sem auðheyrt,
hver á að hafa „forystuna“, og
þá einnig vitað, hver á að hafa
forustu „forustunnar“. Verka-
mannaflokkurinn á híns vegar
að hafa heiðurinn af því að
vera „öruggur samstarfsflokk-
ur“, þannig að slík ógæfa geti
ekki hent þjóðina á ný, að Her-
mann verði að hrökklast úr
stjóm!
*
En Hermann segir fleira.
Hann minnist einnig á Sjálf-
stæðisflokkinn, Þar stendur:
„Ýmsir munu tala um þann
möguleika, að Framsóknarflokk-
urinn og Sjálfstæðisfloklcurinn
vinni saman. Slíkt gæti og talizt
eðlilegt, begar þess er gætt, að
margir smærri framleiðendur,
bændJir og smáútvegsmenn, eru í
Sjálfstæðisflokknum og hafa svip-
aðra hagsmuna að gæta og fylgis-
menn Framsóknarflokksins. En
þessir menn hafa engin ráð í Sjálf-
stæðisflokknum. Þar hefir klíka
stríðsgróðamanna, sem hefir geró-
líka hagsmuni, hrifsað til sín völd-
in og hugsar ekki um annað en
verndun stórgróðans. Þessi klíka
hefir líka margsýnt, að hún metur
gerða samninga og gefin loforð að
engu. Meðan Sjálfstæðisflokkur-
inn nýtur slíkrar forustu, er hann
ekki samstarfshæfur. ‘1
Það er nú svo. Það er þó
Frfe. « 6. eíðu.