Alþýðublaðið - 23.09.1942, Blaðsíða 5

MSí.vífcudugur 23. sejkt, 1942.
MÞTÐUBLABIP
Baráttan um Suezskurðinn.
Imbí Iðfír alðrel
ObdI siðan ðpfað
var að grafa hann.
ENiN er athygliníii beint að
þrönga eiðinu, sem tengix
aamaa tvær heimsálf ur og skil-
ux eundur tvö innhöf, svæöinu,
ssm við þekkjum undir nafxiinu
Suez. Fyrir sjötíu og þremur
árurn, eftir tíu ára starf, var
lýst yfir, að tekizt hefði að
hrjótast gegnum eiðið og bráð-
am yrði þar opnaður skipgeng-
ur skurður og tekinn til afnota.
I ÖSnglandi hafði forsætisráö-
herrann, Palmerston lávarður,
verdð akveðnasti andstæðingur
þesea fyrirtækis, og því var tek-
ið imeð mikilli fyrirlitiiingu.
'Lamdúnablaðið Globe aðvaraði
þá, sem lagt höfðu fé í fyrir-
Sækið, og sagði, að þeir myndu
aldrei fá grænan eyri af því
aftur, því að allt væri þetta
avik og blekking.
í>að, sem bak við þennan ugg
iá, var þó ekki ótti um f járhags-
legt tjón, heldur voru Bretax
laræddir um, að þessi skurður
myndi stofna heimsveldinu í
hættu. Og sex árum seinna
keypti Disraeli fyrir hönd Bret-
Jgsxtds af hinum gjaidþrota Khe-
dfva gríðarmikið af hlutabréf-
tem í skurðinum.
Stari de Lesseps hafði skap-
að nýja alþjóðlega hættu á sjón-
am. Og þó að Bretar bæru mesfc-
an kvíðboga fyrir opntm þessa
akuxðar, voru þar þó fleiri um
hituna. Þegar Emest Renau
bauð hinn mikla verkfræðing
veikomirm í franska akademíið,
notaði hann orð, sem koma
tnanm á óvart, þegar þatt eru
iesin nú: „Herra de Lesæpe.
iýrst yður heppnaðist að kom-
ast í gegn, hefir eiðið orðið víg-
-vöjltKr. Sæviðarsund hefir fram
að þessu haldið öllum hinum
mermtaða heimi í uppnámi, esn
þér hafiff búið til miklu stærra
þrætuepli. Það er efcki einung-
is, að skurðurinn tengi saamn
tvð jbtmhöf, heldur tengir hann
Kka saman öll úthöf veraMar-
fcmar. Á tímum sjóhemaðar
munu allir keppast um aö ná
hŒLum á sitt vald. Þér hafið því
sfcapað framtíðinni vígvöll." —
Þetta var nú sagt fyrir fimmtíu
og sex árum. Og aldrei hefir
þessi sannleikur komið betur í
ljós en einmitt nú.
Renau hefir vafalaust liaft
þa<5 í huga, sem skeði í
Egyptalandi f jórum árum áður.
Óstjórn Khedivans hafði leitt
til gjaldþrots ríkisins, og hinir
óánægðu hermenn höfðu fundið
viijugan uppreisnarforingja, þar
sem egypzki hermálaráðherrann
var. Þjóðin hafði samúð með
uppreisnarmönnum á þeim
grundvelli, að Khedivinn hefði
selt landíð erlendum auðmönn-
um í ágóðaskyni fyrir sjálfan
sig. Herópið: „Egyptaland handa
Egyptum“ átti einfcum við Suez
sfcurðinn, sem Bretar og Frakk-
ar höfðu nú urnráð yfir, án
nokkurs tillits til íbúa landsins.
#
UM ÞESSAR MUNDIít var
Gladstone forsætisráðherra
Breta. Gambetta var utanríkis-
málaráðerra Frafcka og viMi úti-
loka tyrknesk áhrif á Egypta-
landí og að soidáninn réð þar
aðeins að mafninu til og var
amdctseður 'þeirri stefnu Glad-
stones, að Evrópuxíkin ættu að
hjálpa soldáninum til þess að
fcoma á röð og reglu. Hins vegar
vildi hann, að Bretar og Frafcfc-
ar legðu Egyptaland undir sig.
Þetta ráðabrugg farvnst þó
meðráðherrum hans of áhættu-
samt. Urn mitt sumar árið 1881
varð uppreisn gegn útlending-
u.m í Alexandríu og fimmtíu út-
lendingar voru drepnir. Brezki
flotina 'hirti ekkert um neina
Khediva eða soldána, en hóf á-
rás á Alexandríu og kom öilu
strax í rétt horf. Frökkum var
boðið að vera með í að korna á
röð og reglu, en þeir höfnuðu
þvi boði, svo að Bretar urðu að
gera það eirur. Á eftir fylgdi.
hinai rnikli eigur brezku her-
t iveitaxuoa á landi við Tel-el-Ke-
bir.
Um na-.'iri því fjörutíu ára
skeið fengu Bretar að hafa frið
við stjóxn 'Egyptalands.
%
Þ EOAR Khedivanum hafði
aftur verið komiö tdl
vaMa, og uppreisnin bæid nið-
ur, skyldi nmður ætla, að Suez-
skurðfélagið gæti horft móti
framtíðinni með friðar- og ör-
yggistilfinningu. Það hækkaði
skipatoll sinn og bætti við fleiri
brezkum framkvæmdastjórum
og stækkaði svæði sitt. Stóra-
Bretland íór líka fram á það, að
skurðmum yxði haldið opnum á
friðar- og stríðstímum jafnt fyr-
ir öll skip, hverrar þjóðar sem
veeori. Engar víggirðmgar yrðu
gerðar og skurðinum yrði aMrei
lokað. Engar herrtaðaraðgerðir
mættu fara fram á stríðstímum
í skurðinum eða í þriggja milna
f jarlægð frá hvorum enda hans,
og herskip mættu aldrei vera
lengur en 24 klukkutíma í einu
í Port Said eða Suez.
Þetta voru alþjóðlegax ör-
yggisráðstafanir til 'þess að koma
í veg fyxir árekstra, að svo
miklu leyti sem unnt væri.
Tilkynning.
¥egna grunnkaupsfaækkunar og aanars reksturskostn- ^
aðar faækkar öll vinna á hárgreiðslustofum í hlutfalli
Suezskurðurinn.
við það frá 22. þ. mán.
Stjóm Meástaraféíags Mrgreiðslokresma,
Okkur vantar
eldri mann eða tmgling til aðstoðar við afgreiösía
á bensínstöð.
Bifreiðastoð Steindórs

EN FRAKKAE gleymdu því
ekki, að á Egyptalandi var
brezkt setulið, og þeir sögðu, að
Khedivirm væri ekfcert armað en
leiksoppur í höndum Breta. Og
þeir voru ekki hinir einu, sem
ógnuðu Bretum. Þjóðverjar
lögðu veg um Balfcanskaga og
Tyrklamd. Eitthvað virtist grun-
samlegt við hina nánu vináttu
Þjóðverja og Tyrkja. Þegar
Tyrkir fóru í stríðið við hlið
Þjóðverja í fyrri heimsstyrjöld-
inni var sfcurðurinn á lands-
svæði óvinanna, sem sé Tyrkja,
og eina leiðin fyrir Breta var að
leggja Egyptaland undir sig.
Egyptaíand var því lýst undir
vernd Breta, og um þriggja ára ^
skeiS var þar brezkur setuliðs-
her.
Það var vandamálið viðvíkj-
andi skurðinum., eem gerði
Egyptaiandsmálin svo erfið á
árunum eftir Versalafriðinn.
Þegar friður hafði verið síuninn
vaknaíSi spurningiu um það,
hvað ætti að gera við vemdar-.
rúrið, sem lýst hafði verið sem
hemaðarnauðsyn. Á Versala-
fundinum, þar sem orðið „sjálfs-
ákvörðunarrétturi' var eins kon-
ar töfraorð, kröfðust sendimenn
Egypta þess, að á þá væri hlust-
eð. Það hefði verið hlustað á þá
strax, ef Lloyd George hefði
ekfci gengið með þá grillu, að
skurðurinn gerði það ókleift, að
gengið yrði að þeim kröfum,
sem búast mátti við að 'þeir
bæru fram. AEleiðingin af þessu
varð hinn svo kaUaði Wafd-
flofckur og leiðtogi hans, Zagh-
lud, hóf þegar glimdroðastarf- j
semi. Um næstu tíu ára skeið /
rættist grunur Pahnerstones. Ef
siglmgaleiðin um skurðinn hefði
ekki verið til, hefði Egyptum
ekki verið synjað um þá stjóm-
arfarslegu þróim, sem Bretar
voru annaxs fúsir á að lyfta
undir. Baráttuhugur egypzkra
ættjarðarsmna harðnaði, þegar
írar fengu sjálfsstjóm, en
stjóm Egypta var ekki trúað
j fyrix því að gæta Suezskuxffax-
ins.
En fyrer fjórum ár-
UM síðan virtust þæir við-
sjár, sem verið höfðu með Bret-
um og Egyptum vera að hjaðna
Qg I þeirra hófsrt ákveðin
fkb. A «.
******** RAH.ROADS S=* MAIN ROADS —-S6CONDARY
CANALS MARSM LANÐS
•f AIRPORTS
0 5 ip í s ao
JUi£eA.
<S?*‘ '
JÍ!lÉfAUFÍG|ÍL
...... .......................
É 'RaV mr
nr TiwnnrrTinnnnwnrim-mrTffVrtf-V(itt*litÉ>tiiliVlr.1iVÉif.lr.'WMfiiiMi. iai*
Þetta kort sýnir Suezskurðinn og nágrenni. Þessi mikilvæga
lífæð er nú í medri hættu en nokkru sinni, en hins vegar er
brezki 8. herinn, sem ver skurðinn og allt Egyptaland, að
sögn Chuxohills nú sterfcari en nokkxu sítuií.
Ástæður eiíifaleypra masma, sem kaupa fæði úti. —
Nauðsynlegt að stofna almenningseldhús. — Athyglis-
verí bréf frá „Kostgangara“. — UM bækur Bjömsons.
KOSTG/VNGAKI“ skrifar mér
i
99 alllangt bréf nm fæðissöla í
bænom og vandræSi einhleypra
mazma, sem ekkert heimili eiga og
verða því að kaupa fæði í matsölu
húsunum. — Ég fellst allveg á
sjónarmiS hans og vænti jþess að
tillögnr hans verði teknax iil
greina.
BRÉF „KOSTGANGARA" er
svohljóðandl: „Mig langar til þesa
að biðja þig um birtingu é eftir-
farandi: í vissri matsölu hér í
bænum borða ca. 150 manns, mest
karhnenn, sem hvergi hafa að-
stöðu til þess að £á í sig mat, nema
á þessari matsölu, því allstaðar er
yfirfullt, hvar sem maður leitar“.
NÚ VIIX SVO TBL, að þessi mat
sala er að hætta að selja fast fajði
(mánaðarfæði). Þetta kemur sér
afar llla fyrir okkur, eins og gef-
ur að skilja. Flestir erum við lausa
menn, og ekki flinkir við matar-
gerð. Eins og þér mun kunnugt,
er fæði nú víðast hvar hér í bæn-
um um kr. 300.00 á mánuði, eða
jafnvel hærra, og hamingjan má
vita hvað það verður um næstu
mánaðamót, eða hvar þetta endar,
eins og öll önnur vitleysa i okkar
þjóðfélagi. Þetta er geypiverð, sem
kemur harðast niður á launastétt
unum, sem ekki eru hátt launað-
ar, eins og allir vita. Er ekki hægt
að setja einhverjar skorður á það,
að fæðl hættd tim 80.00 kr. i
námrfUr9
„VIB í ÞESSARI MATSÖLTJ,
sem hér um ræðir, höfðum mikið
spjallað um þetta fyrirhugaða fyr-
irkomulag í þessari matsölu, sem
sé að selja ekki fast fæði (mánað-
arfæði). Okkur hefir dottið í hug,
að stofna með okkur matarfélag
eða mötimeyti, en þá vantar okk-
ur húsnæðið. Okkur hefir líka dott
ið í hug, að skora á bæjarstjórn
Reykjavíkur um að setja á stofn
almennt mötuneyti, þar sem ekki
er hugmyndin að. hafa upp úr því
að selja mönnum fæði“ .
J ÞVÍ SAMBANDI mætti benda
á, að þar sem Hótel Hekla er nú
lokuð um stundarsakir, þá ætti
bærinn að taka hótelið leigunámi
og starfrækja þar 1. flokks mat-
sölu fyrir bæjarbúa, sem eru £
sömu vandræðum og víð; selja þar
góðan mat fyrir sanngjarnt verð.
Ef þessu væri komið í kring, þá
ætti þessi matsala a’ðeins að vera
opin fyrir Islendinga. Mér hefir
verið sagt að bærinn hafi rekið
almennt mötuneyti í síðasta stríði
og er ekki síður ástæða til þess
nú, því það er alveg óþolandi á-
stand é þessum málum hér í bæn-
um, sem vissulega þyrfti athugun-
ar við**.
LOKDM VIL ég bein*
þeirri áskorun til bæjaratjómaiv
manna Alþýðuflokksins, að beita
aér íyrtr þvi «ð þetta mál vwrði
M.44