Tíminn - 13.10.1963, Blaðsíða 7

Utgefó ndi: PRAMSÓKNARFLOKKURiNN
Framkvæmdastjón: Tómas Arnason — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur I Eddu húsinu, símar 18300—18305. Skrií
stofur Bankastr 7 Afgr.sími 12323. Augl., simi 19523 Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 80,00 á mán. innan-
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f —
I reynsluskóla
„Reynslan er bezti skóiinn. Ura það munu allir hugs-
andi og ábyrgir menn vera sammála. Þrátt fyrir það verð-
ur vart óhugnanlegrar tregðu margra íslendinga til þess
að ganga 1 þennan skóla og viðurkenna lærdóm hennar“.
Á þessum föðurlegu vísdómsorðum hefst forystugrein
niorgunblaðsins á öðrum degi eftir að Alþingi er sett.
Undir þessi orð er rétt og skylt að taka, ekki sízt í þessu
blaði, sem mjög hefur hvatt rikiss; jórnina undanfarn-
ar vikur til þess að vera áhugasamur nemandi í skóla
reynslunnar' og draga af því námi rétta lærdóma.
Til viðbótar vísdómsorðum Morgunblaðsins má gjarn-
an minna á, að íslenzkt spakmæh segir, að menn læri
einmitt mest af eigin mistökum. Vegna þess, að þau
námsskilyrði eru einnig fyrir hendi hefur ríkisstjórn-
in alveg einstök tækifæri til þess að láta sér verða reynslu-
skólavistina að gagni.
í reynsluskólanum hefur ríkisstjórnin líka notið úrvals
kennslubóka. Fyrst má nefna öndvegisritið „Viðreisn“,
sem út kom um leið og stjórnin settist í fyrsta bekk
revnsluskóians. Þar er fræðikenning.n sett fram í stuttu
og glöggu máli. í hverjum bekk hafa svo bætzt við ný
kennslurit, töflur, skýrslur og fram komnar staðreyndir
iim fræðin í framkvæmd. Einn.g ræfur stjórnin fengið
tölueinkunnir hjá Hagstofunni fyrir úrlausnir í námi
og prófum. Af þeim hefur mátt miKið læra.
Nú er ríkisstjórnin komin í fimmta bekk reynsluskól-
ans og eins konar fullnaðarpróf er fyrir dyrum. Alþingi
er prófdómarinn. Verða þá íagðar fram einkunnir og
námsvinna stjórnarinnar úr allri skólavistinni. Sú nið-
urstaða er að vísu ekki sem bezt og allmargir „míhusar“
koma fram, svo sem hækkun dýrtíðar um 50—60 af
hundraði, en bót í máli er það að nú fær stjórnin að
semja nýja prófritgerð og leggja fvrir Alþingi, og stíls-
efnið er: Hefur stjórnin nokkuð lær*- af reynslu sinni og
mistökum?
Morgunblaðið er byrjað á smáuppköstum að ritgerð-
mni, en þau lofa því miður ekki nógu góðu enn. „Tregða
íslendingsins“, sem Mbl. talar um er of mikil. Huggun
er það, að meirihluti prófdómenda tekur ef til vill vægi-
lega á því, þótt lítt votti fyrir nýjum skilningi hjá próf-
sveinunum.
„Landráðamenn“?
„Rætt um nauðsyn kauphækkana“. segir í þversíðu-
fyrirsögn í Vísi í gær. Undir þessari myndarlegu fyrir-
sögn segir m. a.:
„—Eftir hinar miklu verðhækkanir, sem orðið hafa,
síðan kaup hækkaði í sumar, verður ekki komizt hjá því
að krefjast kjarabóta . . .“
Þetta segir ráðstefna, sem stuðningsmenn ríkisstjórn-
arinnar i verkalýðshreyfingunni hafa boðað til. Svo held-
ur Mbl. og Alþbl. því fram dag eftir dag, að það sé
stjórnarandstaðan, sem standi ein að því að krefjast kjara-
bóta og það sé af póhtískum ástæðum til að koma ríkis-
stjórninni á kné!! En hvernig stendur á því, að helztu
framámenn stjórnarfloKkanna standa fyrir því að boða til
sérstakrar ráðstefnu og fylkja liði ti! að krefjast kaup-
hækkana? Þeim er það hreint ekk: ljúft þvert ofan í
skrif Mbl., en þeir eru neyddir op nauðbeygðir til þess
vegna þess ástands, sem „viðreisniu“ hefur skapað.
Mbl. sendir þessari ráðstefnu svuðningsmanna sinna
heldur kaldar kveðjur Það kaliai bá. sem telja óhiá-
kvæmilegt að bera hönd fyrir hcfu.ð sér, þegar hin ofsa-
lega dýrtíðarholskefla ríður yfir. „laudráðamenn"!!
Hallciéra Bfamadóttir níræð á morgsins
Heimilisiðnaðarsafn hennar
varðveitt í Bændahöllinni
Ein í hópi merkustu íslenzkra
kvenna verður níræð á morgun,
mánudaginn 14. október. Það er
Halldóra Bjarnadóttir á Blöndu
ósi, fyrrverandi kennari, skóla-
stjóri, ritstjóri, rithöfundur og
óþreytandi hetja í baráttu fyr-
ir íslenzkri heimilismenningu.
Þann dag ætlar hún að dveljast
hjá vinum sínum í Reykjavík.
Ævi Halldóru Bjarnadóttur
hefir verið með óvenjulegum
hætti, svo sem búast mátti við
þegar í hlut átti svo óvenjulegur
persónuleiki. Hún er Húnvetn-
ingur að ætt, fædd á Ási í Vatns
dal 14. október 1873. Hún er því
nítjándu aldar kona, aldamóta-
kona, og hefur þar að auki átt
þátt í að móta meir en 60 ár
af tuttugustu öldinni. Átta ára
gömul fluttist hún til Reykja-
víkur með móður sinni. Hún
átti um hríð heima hjá Jóni
Árnasyni þjóðsagnasafnara og
fræðimanni. Þar las hún þús-
lestra kornung, horfði á skóla-
pilta Latínuskólans koma á
haustin og fara á vorin. Hélt í
hestana fyrir Þorvald Thorodd-
sen og Ögmund Sigurðsson, þeg-
ar þeir voru að búa upp á, til
rannasóknarleiðangra um landið
og var „uppáhaldið hans Helge-
sen“ í ungum og upprennandi
barnaskóla í Reykjavík og lærði
þar söng hjá Jónasi Helgasyni
tóhskáldi. Ung fór hún að búa
börn undir skólanám, lærði karl
mannafatasaum, var kaupa-
kona á æskustöðvunum, og að
lokum farkennari 17 ára gömul
og stundaði þá íþrótt til tuttugu
og tveggja ára aldurs.
Næst lá leiðin til Noregs. Þar
lauk hún kennaraprófi 1899.
Þar kynntist hún andlegum íeið
togum eins og Christopher
Bruun og Thorvald Klaveness,
sá marg sinnis Henrik Ibsen,
hlustaði á hljómleika hjá Grieg
og teygaði, eins og þyrstur svala
drykk, af norskum bókmennt-
Að kennaraprófi loknu fór hún
heim til íslands og gerðist
stundakennari við barnaskól-
ann í Reykjavík. Stundakennsla
var illa borguð, en fasta kenn-
arastöðu tókst Halldóru ekki að
fá þrátt fyrir ágæta menntun
og mikla hæfileika. Því vildi
hún ekki una og sagði upp
kennslunni. Bríet Bjarnhéðins-
dóttir tók vasklega upp hanzk-
ann fyrir hana í blaði sínu og
færði rök fyrir því, að Halldóra
Bjarnadóttir væri ekki aðeins
vel menntaður kennari, heldur
hefði hún komið með ný upp-
eldissjónarmið inn í barnaskól-
ann. Það kom fyrir ekki.
Nú hvarf Halldóra til Noregs
á ný. Þar fékk hún kennara-
stéðu og hvarf ekki beint til ís-
lands fyrr en árið 1908, er hún
var skipaður skólastjóri við
barnaskólann á Akureyri.
Skólastjóri var hún i 14 ár. Þá
flutti hún til Reykjavíkur og
varð handavinnukennari við
Kennaraskólann og jafnframt
ráðunautur almennings í heim-
ilisiðnaði. Síðan lá leiðin til Ak-
ureyrar aftur og hún átti þar
heima í mörg ár. Árið 1946 stofn
aði svo Halldóra Tóvinnuskól-
ann að Svalbarði í Þingeyjar-
sýslu og stjórnaði honum í 9 ár.
Auk alls þessa var Halldóra
Bjarnadóttir sístarfandi að mál
efnum kvenna á mörgum svið-
um. Hún stofnaði Samband
norðlenzkra kvenna og stjórn-
aði því í mörg ár. Hún barðist af
alefli fyrir efling íslenzks heim-
iiisiðnaðar, stóð fyrir fjölda
heimilisiðnaðarsýninga um allt
land og einnig erlendis. Hún
ferðaðist um byggðir íslendinga
í Vesturheimi í boði Þjóðræknis-
félagsins og hélt þar fjölda sýn-
ínga á heimilisiðnaði. Hún tók
þátt í fundahöldum áhuga-
samra kvenna og hvar sem hún
kom nærri málum,_ fylgdi henni
líf og kraftur. Á landsfundi
kvenna á Akureyri 1926 stóð
hún við hlið hinnar miklu hetju,
Bríetar Bjarnhéðinsdóttur. —
„Tveir karlmenn fengu að taka
til máls“ á fundinum og var
sannarlega nóg. Konurnar þar
voru vissulega ekki hjálpar
,þurfi og höfðu um nóg að tala
og um nóg að sýsla í heila viku.
Og málefnin, sem rædd voru,
reyndust öll að vera velferðár-
mál lands og þjóðar. Piltarnir
sem „fengu að tala“ voru Sig-
urður skólameistari og Haraldur
Níelsson.
Eitt af mörgum afrekum Hall-
dóru Bjarnadóttur er stofnun
ársritsins Hlínar. Það gaf hún
út í meir en 40 ár. Ritið varð í
höndum hennar gagnmerkilegt,
og saga þess öll er með þeim
hætti, að til mikils lærdóms
mætti vera.
Þegar útgáfan fór af stað,
gaf hún kost á forstöðu fyrir
Hlín „ef konurnar vildu styðja
það með því að afla áskrifenda,
taka ekki sölulaun og standa vel
í skilum“. Konurnar brugðust
henni ekki í þessum efnum.
Sjálf annaðist hún prófarka-
lestur og útsendingu. Ritið varð
svo ódýrt að undrum sætti, kaup
endafjöldi mikill og vinsældir
eftir því. Henni tókst að fá
fjölda manna og kvenna til þess
að leggja til efni, kvæði, frá-
sagnir, fræðandi ritgerðir um
margs konar efni, hugvekjur og
pistla. Það varð í einu vekjandi,
fræðandi og til skemmtunar.
Hlín efndi til verðlaunasam-
keppni um íslenzk húsgögn, um
bezt gerðu karlmannasokkana
og beztu ilepppana, beztu
gluggatjöldin, bezta litla teppið
framan við rúmstokkinn og
beztu gólfmottuna. Ekki gleymdi
hún börnunum, og lét Hlín
flytja litprentaðar síður með
efni við þeirra hæfi, sem síðan
kom út sem sérstök bók. Hlín
var heimilisrit í beztu merkingu.
Auk barnabókar Hlínar samdi
hún Kvæði og leiki fyrir börn
gaf út Vefnaðarbók Sigrúnar
Blöndal og nokkrar íslenzkar
uppdráttarmöppur fyrir útsaum
og vefnað.
Halldóra Bjarnadóttir hefur
haft hina ágætustu samvinnu
við fjölda karlmanna um hin
fjölmörgu áhugamál sín landi
og þjóð til gagns og nytsemdar.
Af hinni áhættusömustu sam-
vinnu við þá hefur hins vegar
ekki orðið. Hún hefur aldrei
gengið í hjónaband.
Halldóra Bjarnadóttir er
heiðursfélagi í Búnaðarfélagi
íslands, og mun fólkinu í sveit-
um landsins þykja það að verð-
leikum. Hún hefur ánafnað
Búnaðarfélaginu til varðveizlu
í sérstöku herbergi í Bænda-
Framhaie á 13. síðu.
Skrifað og skrafað
Fr :!Q al ti <lðu
ráðið' að færa sig svolítið í þá
áttina.
Loks fellir Ólafur dóminn
og segir:
„Aðeins þetta. íslendingum
er engin vcrkunn. Þeir eíga
ekki aðeins fegurra land en
flestir aðrir, heldur eiga þeir
meiri auð í elfum landsins;
iðrum jarðar og slcauti hafs-
ins en titt er. Og þeir búa a.uk
þess i dag við betri kjör en
nœr allar aðrar þjóðir verald
arinnar.“
Þetta er fallega sagt um
landið og hvergi ofmælt. En
samt skortir eitt, og Ólafur
minnist ekki á það heldur. Við
eigum ekki jafngóða ríkis-
stjórn — ríkisstjórn, sem hæf
ir landinu og gæðum þess. Það
er nú meinið. Það er takmark
að gagn í „auði í elfum“, ef
ríkisstjórnin hefur ekki dug
til að ráðast í virkjanir. Og
auðurinn í skauti hafsins
skerðist talsvert, ef ríkisstjórn
in hleypir hremsilýð annarra
þjóða hiklaust í sjóðinn. Til
hvers er að eiga ærinn auð, ef
ríkisstj. kveikir í honum dýr-
tíðareld? Það varpar óneitan
lega allmiklum skugga á gott
og fagurt land og hafa lélega
og öfughenta ríkisstjórn.
Og ofan á allt saman búa
íslendingar við betri kjör en
nær allar aðrar þjóðir heims,
segir Ólafur. Þarna flóði út
úr hjá forsætisráðherranum. í
hverju skyldu yfirburðakjör-
in einkum vera fólgin? Lík-
lega í þeirri náð að fá að
vinna allt að helmingi leng-
ur dag hvern en aðrar þjóðir
fyrir nauðþurftum sinum. En
hvernig stendur annars á því,
að ísland er nú talið annað
ódýrasta ferðamannaland í
Evrópu, og Mbl. hefur meira
að segja hvað eftir annað
hossað þeirri dásemd? Það er
líklega i samræmi við aðra
hagspeki ríkisstjórnarinnar,
að lifskjör heimafólksins séu
því betri sem landið sé ódýr-
ara ferðamannaland. Það þyk
ir líklega sannast á Spáni,
sem er enn ódýrara ferða-
mannaland en ísland.
T í M I N N, sunnudaginn 13. október 1963. —
%